کمال مطلوب و غایت آمال بزرگان و دانشمندان جهان این است که اوضاع عالم به
صورتی درآید که گرگ و میش از یک چشمه آب نوشند و شاهین و کبوتر در یک لانه
آشیانه کنند. آدمی دست از حرص و آز بردارد و بوم شوم ستیزه جویی و کشتار و
خونریزی از بسیط زمین رخت بربندد و عدالت اجتماعی به معنای واقعی در سراسر
جهان حکمفرما شود. به عبارت اخری پهنۀ عالم مدینۀ فاضله گردد و به اصطلاح،
ترجیح مرجوح بر راجح و تقدیم ناقص بر کامل را مفهومی نباشد. خلاصه هر کس در
همان صف و مقامی که شایستگی آن را دارد جای گیرد.
مدینۀ فاضله جایی است که عقل و عاطفه توأماً در آن حکمروا باشد و هر کس در
هوای تحقق چنین حکومت و نظام اجتماعی روزشماری می کند. مدینۀ فاضله یعنی
حکومت لایقها. عبارت مدینۀ فاضله که امروز در بین اهل اصطلاح به صورت ضرب
المثل درآمده و غایت و نهایت هر روش و سیستم عالی و درخشان را به آن منتهی می
کنند اگرچه به ظاهر ساده به نظر می رسد ولی همین دو کلمه چون از یک اصل و فصل
مهم فلسفی ریشه گرفته است از آن مکتب و مشرب فلسفی بالمناسبه اشارتی می رود.
به طوری که می دانیم سقراط و افلاطون و ارسطو سرآمد حکما و متفکرین جهان به
شمار می روند و دانشمندان و فیلسوفان بعدی دنبال این سه نفر افتادند و کاروان
حکمت و عرفان را تشکیل داده اند.
عبارت مدینۀ فاضله مبتنی بر آرا و عقاید افلاطون است که به سال 427 پیش از
میلاد مسیح متولد شده قریب هشتاد سال عمر کرد و همه را با استفاده از محضر
سقراط و سایر متفکرین معاصر و افاضه به طالبان علم و دانش مصروف داشت.
از افلاطون در حدود سی رساله باقی مانده که نفیس ترین یادگار حکمت و بلاغت به
شمار می رود. آثار افلاطون با وجود طی زمان و گذشت اعصار و قرون متمادی طراوت
و تازگی خود را از دست نداد و هنوز هم اهل ذوق و اطلاع از آن لذت می بردند و
طالبان حکمت و عرفان از خرمن حقایق و معانی آن خوشه چینی می کنند.
سخنان افلاطون بعضاً چنان مترقی است که عمل و کاربرد آن در عصر حاضر هم هنوز
زود به نظر می رسد.
اگرچه افلاطون به حقیقت عالم نظر داشت و تا اندازه ای می توان گفت که علم
الهی ساخته و پرداختۀ اوست ولی به طور کلی می توان گفت که حکمت افلاطون ناظر
بر عشق و اخلاق و سیاست بوده است که چو مدینۀ فاضله ناشی از سیاست افلاطون می
باشد لذا به شرح سیاست مزبور فی الجمله می پردازیم:
افلاطون در سیاست عقیدۀ خاصی داشت و معتقد بود که حکمت
بی سیاست و سیاست بی حکمت ناقص و باطل است. از طرف دیگر سیاست و اخلاق را یک
منشأ دانسته برای تأمین سعادت بشر لازم و واجب می داند. به نظر افلاطون
بهترین دولتها آن است که بهترین مردم حکومت کنند یعنی حاکم حکیم باشد یا حکیم
حاکم شود.
اما در تطبیق فروع و تشکیلات هیئت اجتماعیه به تخیلات و نظریات مخصوصی پرداخت
که با واقعیت تطبیق نمی کرد. فی المثل عقیده داشت که هیئت اجتماعیه وقتی کمال
خواهد یافت که تملک شخصی و خانواده ملغی شود، ازدواج و زناشویی موقوف و منسوخ
گردد و هیئت خانواده و اختصاص زن و فرزند در میان نباشد بلکه جفت گیری براساس
فن اوژنیک یعنی فن اصلاح نژاد انسان، نه براساس عشق و تصادف انجام گیرد و
مردان نیرومند و شجاع هر چه بیشتر ممکن باشد با زنان بیامیزند تا از تخمۀ
ایشان مردان دلیر برای کشور پدید آید.
از طرف دیگر بچه هایی که بدین طریق متولد می شوند نباید پدران و مادران خود
را بشناسند. از لحظۀ تولد دولت تعلیم و تربیت آنها را به عهده گیرد و این
اطفال تا سن بیست سالگی از تعلیم و تربیت یکسان برخوردار شوند. به عقیدۀ
افلاطون ورزش و موسیقی اساس تربیت مقدماتی را تشکیل می دهد. ورزش اندام را
متناسب و زیبا می کند و موسیقی روح را هماهنگی می دهد و هرج و مرج و آشوب را
از جهان دور می سازد.
پس از این دوره افرادی که استعداد بیشتری ندارند جزء طبقات کشاورزان و
کارگران و پیشه وران می شوند و افراد مستعد ده سال دیگر یعنی تا سن سی سالگی
تحت تعلیم قرار گرفته و به مطالعۀ علوم و حساب و هندسه و نجوم می پردازند. تا
به اصول زیبایی شناسی آشنا شوند.
بعد از این دوره افرادی که در آزمایش توفیق حاصل نمی کنند طبقۀ سربازان و
نیروی دفاعی کشور را تشکیل می دهند و بقیه که در دوره آزمایش پیروز گردیدند
مدت پنج سال به مطالعۀ فلسفه می پردازند و برای رهبری کشوری که باید مدینۀ
فاضله شود تربیت
می شوند.
در مدینۀ فاضله افلاطون تساوی مطلق میان مردان و زنان برقرار است و تربیت
آنان کاملاً مشابه و یکسان خواهد بود. این افراد برگزیده چون دوران پنج سالۀ
تحصیل فلسفه را طی کردند و به تعلیمات عملی می پردازند و اصول صحیح کشورداری
را یاد
می گیرند یعنی آنچه در طول سالیان متمادی آموخته اند در زندگانی روزمره به
کار می بندند و مدت پانزده سال بدین منوال ادامه
می دهند تا مرد کار و عمل بار بیایند و در سن پنجاه سالگی به عنوان فیلسوف و
حکیم کامل شایستۀ رهبری شوند و زمام امور کشور را به دست گیرند چه به عقیدۀ
افلاطون:"فیلسوف می داند چگونه بیندیشد و کشور را از طریق تفکر صحیح اداره
خواهد کرد در حالی که مغز مردمان عادی به مثابۀ آیینۀ شکسته ای است که حقایق
امور به طور درهم در آن انعکاس پیدا می کند و اگر زمام امور کشور را بر عهده
گیرند ملت را به گمراهی و سرشکستگی
می کشانند."
