اصطلاح ستون پنجم از نظر معنی و مفهوم مجازی همان جاسوسی است منتها با این
تفاوت که جاسوس به ضرر و زیان بیگانه کار می کند و نفی و مصلحت ملت و کشور
خویش را ولو به قیمت جان از نظر دور نمی دارد در حالی که ستون پنجم این معنی
را افاده نمی کند بلکه افراد این ستون دانسته یا ندانسته به زیان و ضرر خودی
و نفع بیگانگان کار می کنند.
در جنگهای سه ساله اسپانیا ( 39-1936 میلادی) هنگامی که ژنرال مولا یکی از
سرکردگان سپاه ژنرال فرانکو با ارتش خود به سوی مادرید پایتخت اسپانیا پیش می
رفت برای کمونیستها که بر شهر مسلط بودند پیغام فرستاد که:" من با چهار ستون
سر باز و تجهیزات از شرق و غرب و شمال و جنوب به سوی مادرید پیش می ایم ولی
شما فقط روی این چهار ستون حساب نکنید بلکه ستون دیگری به نام ستون پنجم هم
داریم که در مادرید و حتی در میان جمع شما هستند که دانسته یا ندانسته برای
ما فعالیت می کنند. شاید هم با ما موافق نباشند ولی چون با عقیده و نظریه شما
صد در صد مخالف هستند لذا اعمالشان من غیر مستقیم به نفع ما تمام می شود .اگر
از چها ستون اعزامی واهمه ندارید از این ستون پنجم بترسید که در تمام امور و
شئون شما نفوذ دارند و راه ورود چهار ستون را به داخل شهر هموار می کنند. "
همین طور هم شد و بالاخره ژنرال فرانکو با کمک همین ستون پنجم و خرابکاری
آنها توانست پایتخت اسپانیا را که کابوس قحط غلا و گرسنگی بر آن سایه انداخته
بود تصرف کند و سلطه و سیطره کمونیستها و جمهوری خواهان را از سراسر خاک
اسپانیا بر اندازد . از این تاریخ است که دو کلمه ستون پنجم وارد اصطلاحات
سیاسی شد و به عاملان اجنبی و به طور کلی هر فرد و دسته ای اطلاق گردید که
اعمالی به زیان و ضرر خودی و سود بیگانه انجام دهند.