جنگ زرگری کنایه از جنگی است ساختگی و ظاهری ، جدال و نزاعی است دروغین که
میان دو تن برای فریفتن شخص ثالث در می گیرد و پایه و اساسی جز فریب و خدعه و
نیرنگ و زیاده طلبی ندارد .
به گفته شادروان عبدالله مستوفی جنگ زرگری کنایه از تظاهر در مناقشه و مشاجره
است که هیچ یک از طرفین نمی خواهد واقعا با هم بجنگند .
جنگ زرگری به این ترتیب بود که گاهی مشتری چاق و پولداری برای خریداری جواهر
گرانبها و سنگین قیمت به دکان زرگری مراجعه میکرد و از کم وکیف وعیار و قیمت
جواهرمی پرسید .
در این موقع زرگر قیمت جواهر مشتری را به چند برابر قیمت واقعی اعلام می کرد
و ضمنا با چشمک زدن ، زرگر رو به رویی را و یا به وسیله شاگردش زرگر مغازه
همسایه را خبر می کرد تا به ترتیبی که مشتری متوجه جریان قضیه نشود سروگوش آب
دهد و وارد معرکه شود . زرگر دومی که گوشی دستش بود به بهانه ای خود را نزدیک
می کرد و بدون تمهید مقدمه مطلبی قریب به این موضوع به مشتری می گفت :" من
این جواهررا درمغازه دارم و به این قیمت – کمتر از قیمتی که زرگراولی با زرگر
دومی به جدال و نزاع ساختگی برمی خاست و فی المثل می گفت:"چرا جلوی مغازه من
آمدی و چه حق داری که در گفتگوی ما دخالت کنی ؟" زرگر دومی جواب می داد :" تو
دین نداری! تو انصاف نداری! تو دروغگویی و می خواهی مالی را که این مبلغ قیمت
دارد به چند برابر بفروشی . من نمی گذارم سر این آقای محترم – یا خانم محترمه
– کلاه بگذاری و پولش را بالا بکشی !"زرگر اولی می گفت :" دروغگوتو هستی که
می خواهی جنس بنجل کم عیارت را آب کنی ."
زرگر دومی می گفت:" اگر جنس من کم عیار باشد می تواند به سنگ محک بزند تا سیه
روی شود هر که دروغش باشد . کاسبی و زرگری حساب و کتاب دارد . تو می خواهی
برای چند دینار زیادتر از قیمت واقعی آبروی تمام زرگرها را ببری و ما را کنفت
کنی !"
خلاصه این بگو و آن بگو، جنگ در می گرفت و قشقرقی برپا می شد .
مشتری ساده لوح که این صحنه را حقیقی و از روی خیرخواهی تلقی می کرد بدون
اعتنا وتوجه به سرو صدای زرگر اولی به مغازه زرگر دومی می رفت وجنس مورد نظر
را به قیمتی که زرگر دومی گفته بود بدون کمترین تحقیق و چانه زدن می خرید و
قیمتش را تمام و کمال می پرداخت .
نتیجتا مشتری بیچاره ضرر میکرد و دو نفر زرگر مورد بحث سود حاصله را با
یکدیگر تقسیم می کردند .
این جنگ مصلحتی و صوری و ساختگی را که صرفا اختصاص به زرگرها داشت – و شاید
بعدها به سایر اصناف بازار هم سرایت کرده باشد – در عرف اصطلاح جنگ زرگری می
گفتند که رفته رفته بر اثر مرور زمان به صورت ضرب المثل در آمد و در رابطه با
هر گونه مناقشه و مشاجره و نزاع مصلحتی که برای اغفال و فریفتن شخص ثالث باشد
مورد استفاده و اصطلاح قرار گرفت .
