ریشه های نوروز

ریشه نوروز هرچه بوده، انگیزش دگرگونی طبیعت و آغاز دوباره جاودانگی گیاهان و جانوران بوده است که برگزاری مراسمی برای آن، در اول فروردین، در زمان هخامنشیان در تخت جمشید، مانند بسیاری از ابداعات بشری، اثر ایرانیان بوده است. دلیلی که شاهدانش شکل کاخ و نگاره هایی که بر دیواره های تخت جمشید نقش بسته اند هستند، مراسمی که در آن، ملت های همه سرزمین های زیر فرمانروایی هخامنشی، در چنین روزی در آن جا گرد می آمدند تا پیشکش های خود را تقدیم کنند. اما براساس آن چه که از برخی منابع بر می آید، نوروز پیش از هخامنشیان نیز وجود داشته است، البته نه با تکیه بر اوستا که بر اساس ادبیات میانه و نوشته های پهلوی گفته می شود که اعتقاد به نوروز و رستاخیز طبیعت وجود داشته و پیش از هخامنشیان مراسمی وجود داشته است و برخی نیز این را نفی کرده اند. به هر حال نقش برجسته های تخت جمشید نیز این نظر را القا می کنند که جشن سالانه ایرانیان به انقلاب طبیعت مربوط بوده است. نوروز جشنی ملی بوده و از میان جشن های باستانی ایران، تنها جشنی بوده است که در میان پارسیان جای گرفت و جاودان ماند. در برخی دیگر کشورها، نوروز با وجود رسمی نبودن هر ساله شمار فراوانی از مردم آن ها اقدام به برگزاری این جشن ایرانی می کنند. همانند سوریه که جشن نوروز نزد کردهای ساکن سوریه از اعتبار و احترام ویژه ای برخوردار است.

در فرهنگ و سنن هر قوم و ملتی، روزهایی و جود دارد که ریشه تاریخی و فرهنگی داشته و جلوه ای باورهایی است که حتی تا مقدسات دینی و مذهبی آنها پیش رفته وهویت فرهنگی و تاریخی آن جامعه را به نمایش گذاشته است.

جشن نوروز برای مردم تاجیکستان به ویژه بدخشانیان تاجیکستان جشن ملی نیاکان است و از آن به عنوان رمز دوستی و زنده شدن کل موجودات یاد می کنند و به نام خیدیر ایام یعنی جشن بزرگ معروف است. مردم تاجیکستان به ویژه بدخشانیان تاجیک در ایام عید نوروز خانه را پاک کرده و به اصطلاح خانه تکانی می کنند، همچنین ظروف خانه را کاملا" شسته و تمیز می کنند تا گردی از سال کهنه باقی نماند و برابر رسم دیرینه نوروز قبل از شروع عید نوروز بانوی خانه وقتی که خورشید به اندازه یک سر نیزه بالا آمد دو جارو را که سرخ رنگ است و در فصل پاییز از کوه جمع آوری کرده اند و تا جشن نوروز نگه داشته اند در جلوی خانه بطور عمود می گذارند. چون رنگ سرخ برای این مردم رمز نیکی و پیروزی و برکت است. پس از طلوع کامل خورشید هر خانواده ای می کوشد هر چه زودتر وسایل خانه را به بیرون آورده و یک پارچه قرمز را بالای سردر ورودی خانه بیاویزد و داخل خانه را مرتب چیده و با باز کردن در و پنجره به نوعی هوای نوروزی و بهاری را که معتقدند حامل برکت و شادی است وارد خانه کند. نوروز درافغانستان یا به عبارتی در بلخ و مرکز آن مزار شریف هنوز به همان فر و شکوه پیشین برگزار می شود. در روزهای اول سال همه دشت های بلخ ودیوار و پشت بام های گلی آن پر از گل سرخ می شود گویی بلخ سبدی از گل سرخ است یا به عبارتی مانند اجاق بزرگی که در آن لاله می سوزد این گل فقط در بلخ به وفور و کثرت می روید و از این رو جشن نوروز و جشن گل سرخ هر دو به یک معنی به کار می رود. در اولین روز عید نوروز علم امام علی(ع) با مراسم خاص و با شکوهی در صبح آن روز برافراشته می شود. با افراشته شدن آن جشن نوروز نیز رسما" آغاز می شود و تا چهل شبانه روز ادامه می یابد و در این چهل شبانه روز حاجت مندان و بیماران برای شفا در پای این علم مقدس به چله می نشینند. گفته شده بسیاری از بیماران لاعلاج در زیر همین علم شفا یافته اند.

مردم این سرزمین بر این باورند که اگر علم به آرامی و بدون لرزش و توقف از زمین بلند شود سالی که در پیش است نیکو و میمون است. از آیین و رسم نوروزی در سرزمین بلخ می توان به شستشوی فرش های خانه و زدودن گرد و غبار پیش از آمدن نوروز و انجام مسابقات مختلف از قبیل بزکشی، شتر جنگی، شتر سواری، قوچ جنگی و کشتی خاص این منطقه اشاره کرد. عثمانیان یا مردم ترکیه نیز امروز عید نوروز را به عنوان یکی از معدود ایام جشن می گرفتند. در این روز حکیم باشی معجون مخصوصی که نوروزیه نامیده می شد جهت پادشاهان و درباریان تهیه می نمود که گفته شده است این معجون از چهل نوع ماده مخصوص تهیه می شده است که شفابخش بسیاری از بیماری ها و دردها بوده و باعث افزایش قدرت بدنی می شده است. مردم این سرزمین نوروز را آغاز بهار طبیعت و شروع تجدید حیات و طراوت در جهان و برخی روز مقدس در مقابل شب قدر و شب برائت و برخی عامل اتحاد و همبستگی و حتی آن را زادروز امام علی(ع) و تعیین ایشان به خلافت و سالروز ازدواج ایشان با حضرت فاطمه (س) دانسته اند. این مراسم نمادین، همه ریشه در فرهنگ بسیار غنی و کهن پارسیان دارد و ساکنان این گستره می توانند به خود ببالند که در میان ملت های جهان غنی ترین، فرهنگ و تفکر را در جشن سال نوی خود دارند.

روزنامه مردم سالاری