ماهی سیاه
کوچولو / ص3
ماه گفت:" دلم می خواست تا صبح پیشت بمانم. اما ابر سیاه بزرگی دارد می آید طرف من
که جلو نورم را بگیرد."
ماهی گفت:" ماه قشنگ! من نور تو را خیلی دوست دارم ، دلم می خواست همیشه روی من
بتابد."
ماه گفت:" ماهی جان! راستش من خودم نور ندارم. خورشید به من نور می دهد و من هم آن
را به زمین می تابانم . راستی تو هیچ شنیده یی که آدم ها می خواهند تا چند سال دیگر
پرواز کنند بیایند روی من بنشینند؟"
ماهی گفت:" این غیر ممکن است."
ماه گفت:" کار سختی است ، ولی آدم ها هر کار دلشان بخواهد ..."
ماه نتوانست حرفش را تمام کند. ابر سیاه رسید و رویش را پوشاند و شب دوباره تاریک
شد و ماهی سیاه ، تک و تنها ماند. چند دقیقه ، مات و متحیر ، تاریکی را نگاه کرد.
بعد زیر سنگی خزید و خوابید.
صبح زود بیدار شد. بالای سرش چند تا ماهی ریزه دید که با هم پچ پچ می کردند. تا
دیدند ماهی سیاه بیدار شد ، یکصدا گفتند:" صبح به خیر!"
ماهی سیاه زود آن ها را شناخت و گفت:" صبح به خیر! بالاخره دنبال من راه افتادید!"
یکی از ماهی های ریزه گفت:" آره ، اما هنوز ترسمان نریخته."
یکی دیگر گفت:" فکر مرغ سقا راحتمان نمی گذارد."
ماهی سیاه گفت:" شما زیادی فکر می کنید. همه اش که نباید فکر کرد. راه که بیفتیم ،
ترسمان به کلّی می ریزد."
اما تا خواستند راه بیفتند ، دیدند که آب دور و برشان بالا آمد و سرپوشی روی سرشان
گذاشته شد و همه جا تاریک شد و راه گریزی هم نماند. ماهی سیاه فوری فهمید که در
کیسه ی مرغ سقا گیر افتاده اند.
ماهی سیاه کوچولو گفت:" دوستان! ما در کیسه ی مرغ سقا گیر افتاده ایم ، اما راه
فرار هم به کلّی بسته نیست."
ماهی ریزه ها شروع کردند به گریه و زاری ، یکیشان گفت:" ما دیگر راه فرار نداریم.
تقصیر توست که زیر پای ما نشستی و ما را از راه در بردی!"
یکی دیگر گفت:" حالا همه ی ما را قورت می دهد و دیگر کارمان تمام است!"
ناگهان صدای قهقهه ی ترسناکی در آب پیچید. این مرغ سقا بود که می خندید. می خندید
و می گفت:" چه ماهی ریزه هایی گیرم آمده! هاهاهاهاها ... راستی که دلم برایتان می
سوزد! هیچ دلم نمی آید قورتتان بدهم! هاهاهاهاها ..."
ماهی ریزه ها به التماس افتادند و گفتند:" حضرت آقای مرغ سقا! ما تعریف شما را
خیلی وقت پیش شنیده ایم و اگر لطف کنید ، منقار مبارک را یک کمی باز کنید که ما
بیرون برویم ، همیشه دعاگوی وجود مبارک خواهیم بود!"
مرغ سقا گفت:" من نمی خواهم همین حالا شما را قورت بدهم. ماهی ذخیره دارم ، آن
پایین را نگاه کنید ...."
چند تا ماهی گنده و ریزه ته کیسه ریخته بود . ماهی های ریزه گفتند:" حضرت آقای مرغ
سقا! ما که کاری نکرده ایم ، ما بی گناهیم. این ماهی سیاه کوچولو ما را از راه در
برده ..."
ماهی کوچولو گفت:" ترسوها ! خیال کرده اید این مرغ حیله گر ، معدن بخشایش است که
این طوری التماس می کنید؟"
ماهی های ریزه گفتند:" تو هیچ نمی فهمی چه داری می گوئی. حالا می بینی حضرت آقای
مرغ سقا چطور ما را می بخشند و تو را قورت می دهند!"
مرغ سقا گفت:" آره ، می بخشمتان ، اما به یک شرط."
ماهی های ریزه گفتند:" شرطتان را بفرمایید ، قربان!"
مرغ سقا گفت:" این ماهی فضول را خفه کنید تا آزادی تان را به دست بیاورید."
ماهی سیاه کوچولو خودش را کنار کشید به ماهی ریزه ها گفت:" قبول نکنید! این مرغ
حیله گر می خواهد ما را به جان همدیگر بیندازد. من نقشه ای دارم ..."
اما ماهی ریزه ها آنقدر در فکر رهائی خودشان بودند که
فکر هیچ چیز دیگر را نکردند و ریختند سر ماهی سیاه کوچولو. ماهی کوچولو به طرف کیسه
عقب می نشست و آهسته می گفت:" ترسوها ،به هر حال گیر افتاده اید و راه فراری ندارید
، زورتان هم به من نمی رسد."
ماهی های ریزه گفتند:" باید خفه ات کنیم ، ما آزادی می خواهیم!"
ماهی سیاه گفت:" عقل از سرتان پریده! اگر مرا خفه هم بکنید باز هم راه فراری پیدا
نمی کنید ، گولش را نخورید!"
ماهی ریزه ها گفتند:" تو این حرف را برای این می زنی که جان خودت را نجات بدهی ، و
گرنه ، اصلا فکر ما را نمی کنی!"
ماهی سیاه گفت:" پس گوش کنید راهی نشانتان بدهم. من میان ماهی های بیجان ، خود را
به مردن می زنم؛ آنوقت ببینیم مرغ سقا شما را رها خواهد کرد یا نه ، و اگر حرف مرا
قبول نکنید ، با این خنجر همه تان را می کشم یا کیسه را پاره پاره می کنم و در می
روم و شما ..."
یکی از ماهی ها وسط حرفش دوید و داد زد:" بس کن دیگر! من تحمل این حرف ها را ندارم
... اوهو ... اوهو ... اوهو ..."
ماهی سیاه گریه ی او را که دید ، گفت:" این بچه ننه ی ناز نازی را چرا دیگر همراه
خودتان آوردید؟"
بعد خنجرش را در آورد و جلو چشم ماهی های ریزه گرفت. آن ها ناچار پیشنهاد ماهی
کوچولو را قبول کردند. دروغکی با هم زد و خوردی کردند ، ماهی سیاه خود را به مردن
زد و آن ها بالا آمدند و گفتند:" حضرت آقای مرغ سقا ، ماهی سیاه فضول را خفه کردیم
..."
مرغ سقا خندید و گفت:" کار خوبی کردید. حالا به پاداش همین کار، همه تان را زنده
زنده قورت می دهم که توی دلم یک گردش حسابی بکنید!"
ماهی ریزه ها دیگر مجال پیدا نکردند. به سرعت برق از گلوی مرغ سقا رد شدند و
کارشان ساخته شد.
اما ماهی سیاه ، همان وقت ، خنجرش را کشید و به یک ضربت ، دیواره ی کیسه را شکافت
و در رفت. مرغ سقا از درد فریادی کشید و سرش را به آب کوبید ، اما نتوانست ماهی
کوچولو را دنبال کند.
ماهی سیاه رفت و رفت ، و باز هم رفت ، تا ظهر شد. حالا دیگر کوه و دره تمام شده
بود و رودخانه از دشت همواری می گذشت.از راست و چپ چند رودخانه ی کوچک دیگر هم به
آن پیوسته بود و آبش را چند برابر کرده بود. ماهی سیاه از فراوانی آب لذت می برد.
ناگهان به خود آمد و دید آب ته ندارد. اینور رفت ، آنور رفت ، به جایی برنخورد.
آنقدر آب بود که ماهی کوچولو تویش گم شده بود! هر طور که دلش خواست شنا کرد و باز
سرش به جائی نخورد. ناگهان دید یک حیوان دراز و بزرگ مثل برق به طرفش حمله می کند.
یک اره ی دو دم جلو دهنش بود . ماهی کوچولو فکر کرد همین حالاست که اره ماهی تکه
تکه اش بکند، زود به خود جنبید و جا خالی کرد و آمد روی آب ، بعد از مدتی ، دوباره
رفت زیر آب که ته دریا را ببیند. وسط راه به یک گله ماهی برخورد – هزارها هزار ماهی
! از یکیشان پرسید:" رفیق ، من غریبه ام ، از راه های دور می آیم ، اینجا کجاست؟"
ماهی ، دوستانش را صدا زد و گفت:" نگاه کنید! یکی دیگر ..."
بعد به ماهی سیاه گفت:" رفیق ، به دریا خوش آمدی!"
یکی دیگر از ماهی ها گفت:" همه ی رودخانه ها و جویبارها به اینجا می ریزند ، البته
بعضی از آن ها هم به باتلاق فرو می روند."
یکی دیگر گفت:" هر وقت دلت خواست ، می توانی داخل دسته ی ما بشوی."
ماهی سیاه کوچولو شاد بود که به دریا رسیده است. گفت:" بهتر است اول گشتی بزنم ،
بعد بیایم داخل دسته ی شما بشوم. دلم می خواهد این دفعه که تور مرد ماهیگیر را در
می برید ، من هم همراه شما باشم."
یکی از ماهی ها گفت:" همین زودی ها به آرزویت می رسی، حالا برو گشتت را بزن ، اما
اگر روی آب رفتی مواظب ماهیخوار باش که این روزها دیگر از هیچ کس پروایی ندارد ، هر
روز تا چهار پنج ماهی شکار نکند ، دست از سر ما بر نمی دارد."
آنوقت ماهی سیاه از دسته ی ماهی های دریا جدا شد و خودش به شنا کردن پرداخت. کمی
بعد آمد به سطح دریا ، آفتاب گرم می تابید. ماهی سیاه کوچولو گرمی سوزان آفتاب را
در پشت خود حس می کرد و لذت می برد. آرام و خوش در سطح دریا شنا می کرد و به خودش
می گفت:
" مرگ خیلی آسان می تواند الان به سراغ من بیاید ، اما من تا می توانم زندگی کنم
نباید به پیشواز مرگ بروم. البته اگر یک وقتی ناچار با مرگ روبرو شدم – که می شوم –
مهم نیست ، مهم این است که زندگی یا مرگ من چه اثری در زندگی دیگران داشته باشد
..."
ماهی سیاه کوچولو نتوانست فکر و خیالش را بیشتر از این دنبال کند. ماهیخوار آمد و
او را برداشت و برد. ماهی کوچولو لای منقار دراز ماهیخوار دست و پا می زد ، اما نمی
توانست خودش را نجات بدهد. ماهیخوار کمرگاه او را چنان سفت و سخت گرفته بود که داشت
جانش در می رفت! آخر ، یک ماهی کوچولو چقدر می تواند بیرون از آب زنده بماند؟
ماهی فکر کرد که کاش ماهیخوار همین حالا قورتش بدهد تا دستکم آب و رطوبت داخل شکم
او، چند دقیقه ای جلو مرگش را بگیرد. با این فکر به ماهیخوار گفت:" چرا مرا زنده
زنده قورت نمی دهی؟ من از آن ماهی هایی هستم که بعد از مردن ، بدنشان پر از زهر می
شود."
ماهیخوار چیزی نگفت ، فکر کرد:" آی حقه باز! چه کلکی تو کارت است؟ نکند می خواهی
مرا به حرف بیاوری که در بروی؟"
خشکی از دور نمایان شده بود و نزدیکتر و نزدیکتر می شد. ماهی سیاه فکر کرد:" اگر به
خشکی برسیم دیگر کار تمام است."
این بود که گفت:
"می دانم که می خواهی مرا برای بچه ات ببری، اما تا به خشکی برسیم، من مرده ام و
بدنم کیسه ی پر زهری شده. چرا به بچه هات رحم نمی کنی؟"
ماهیخوار فکر کرد:" احتیاط هم خوب كاری ست! تو را خودم میخورم و برای بچه هایم ماهی
دیگری شکار می کنم ... اما ببینم ... کلکی تو کار نباشد؟ نه ، هیچ کاری نمی توانی
بکنی!"
ماهیخوار در همین فکرها بود که دید بدن ماهی سیاه ، شل و بیحرکت ماند. با خودش فکر
کرد:
"یعنی مُرده؟ حالا دیگر خودم هم نمی توانم او را بخورم. ماهی به این نرم و نازکی را
بیخود حرام کردم!"
این بود که ماهی سیاه را صدا زد که بگوید:" آهای کوچولو! هنوز نیمه جانی داری که
بتوانم بخورمت؟"
اما نتوانست حرفش را تمام کند. چون همینکه منقارش را باز کرد ، ماهی سیاه جستی زد و
پایین افتاد. ماهیخوار دید بد جوری کلاه سرش رفته، افتاد دنبال ماهی سیاه کوچولو.
ماهی مثل برق در هوا شیرجه می رفت، از اشتیاق آب دریا ، بیخود شده بود و دهن خشکش
را به باد مرطوب دریا سپرده بود. اما تا رفت توی آب و نفسی تازه کرد ، ماهیخوار مثل
برق سر رسید و این بار چنان به سرعت ماهی را شکار کرد و قورت داد که ماهی تا مدتی
نفهمید چه بلایی بر سرش آمده، فقط حس می کرد که همه جا مرطوب و تاریک است و راهی
نیست و صدای گریه می آید. وقتی چشم هایش به تاریکی عادت کرد ، ماهی بسیار ریزه یی
را دید که گوشه ای کز کرده بود و گریه می کرد و ننه اش را می خواست. ماهی سیاه
نزدیک شد و گفت:
"کوچولو! پاشو درفکر چاره یی باش ، گریه می کنی و ننه ات را می خواهی که چه؟"
ماهی ریزه گفت:" تو دیگر ... کی هستی؟ ... مگر نمی بینی دارم ... دارم از بین ...
می روم ؟ ... اوهو .. اوهو ... اوهو ... ننه ... من ... من دیگر نمی توانم با تو
بیام تور ماهیگیر را ته دریا ببرم ... اوهو ... اوهو!"
ماهی کوچولو گفت:" بس کن بابا ، تو که آبروی هر چه ماهی است ، پاک بردی!"
وقتی ماهی ریزه جلو گریه اش را گرفت ، ماهی کوچولو گفت:
" من می خواهم ماهیخوار را بکشم و ماهی ها را آسوده کنم ، اما قبلا باید تو را
بیرون بفرستم که رسوایی بار نیاوری."
ماهی ریزه گفت:" تو که داری خودت می میری ، چطوری می خواهی ماهیخوار را بکشی؟"
ماهی کوچولو خنجرش را نشان داد و گفت:
" از همین تو ، شکمش را پاره می کنم، حالا گوش کن ببین چه می گویم: من شروع می کنم
به وول خوردن و اینور و آنور رفتن ، که ماهیخوار قلقلکش بشود و همینکه دهانش باز شد
و شروع کرد به قاه قاه خندیدن ، توبیرون بپر."
ماهی ریزه گفت:" پس خودت چی؟"
ماهی کوچولو گفت:" فکر مرا نکن. من تا این بدجنس را نکشم ، بیرون نمی آیم."
ماهی سیاه این را گفت و شروع کرد به وول خوردن و اینور و آنور رفتن و شکم ماهیخوار
را قلقلک دادن. ماهی ریزه دم در معده ی ماهیخوار حاضر ایستاده بود. تا ماهیخوار
دهانش را باز کرد و شروع کرد به قاه قاه خندیدن ، ماهی ریزه از دهان ماهیخوار بیرون
پرید و در رفت و کمی بعد در آب افتاد ، اما هر چه منتظر ماند از ماهی سیاه خبری
نشد. ناگهان دید ماهیخوار همینطور پیچ و تاب می خورد و فریاد می کشد ، تا اینکه
شروع کرد به دست و پا زدن و پایین آمدن و بعد شلپی افتاد توی آب و باز دست و پا زد
تا از جنب و جوش افتاد ، اما از ماهی سیاه کوچولو هیچ خبری نشد و تا به حال هم هیچ
خبری نشده...
ماهی پیر قصه اش را تمام کرد و به دوازده هزار بچه و نوه اش گفت:" دیگر وقت خواب ست
بچه ها ، بروید بخوابید."
بچه ها و نوه ها گفتند:" مادربزرگ! نگفتی آن ماهی ریزه چطور شد."
ماهی پیر گفت:" آن هم بماند برای فردا شب. حالا وقت خواب ست ، شب به خیر!"
یازده هزار و نهصد و نود و نه ماهی کوچولو"شب به خیر" گفتند و رفتند خوابیدند.
مادربزرگ هم خوابش برد ، اما ماهی سرخ کوچولوئی هر چقدر کرد ، خوابش نبرد، شب تا
صبح همه اش در فکر دریا بود .......
صمد بهرنگی
زمستان 1346
آرشیو :
