گزیده‌ای از غزلیات خواجوی کرمانی   یاد باد آنکه یاد باد آنکه بروی تو نظر بود مرا رخ و زلفت عوض شام و سحر بود مرا یاد باد آنکه ز نظاره‌ی رویت همه شب در مه چارده تا روز نظر بود مرا یاد باد آنکه ز رخسار تو هر صبحدمی افق دیده پر از شعله‌ی خور بود مرا یاد باد آنکه ز چشم خوش و لعل لب تو نقل مجلس همه بادام و شکر بود مرا یاد باد آنکه ز روی تو و عکس می ناب دیده پر شعشعه‌ی شمس و قمر بود مرا یاد باد آنکه گرم زهره‌ی گفتار نبود آخر از حال تو هر روز خبر بود مرا یاد باد آنکه چو من عزم سفر میکردم بر میان دست تو هر لحظه کمر بود مرا یاد باد آنکه برون آمده بودی بوداع وز سر کوی تو آهنگ سفر بود مرا یاد باد آنکه چو خواجو ز لب و دندانت در دهان شکر و در دیده گهر بود مرا ساقیا ساقیا وقت صبوح آمد بیار آن جام را می پرستانیم در ده باده‌ی گلفام را زاهدانرا چون ز منظوری نهانی چاره نیست پس نشاید عیبت کردن رند درد آشام را احتراز از عشق میکردم ولی بیحاصلست هر که از اول تصور میکند فرجام را من ببوی دانه‌ی خالش بدام افتاده‌ام گر چه صید نیکوان دولت شمارد دام را هر که او را ذره‌ئی با ماهرویان مهر نیست بر چنین عامی فضیلت می‌نهند انعام را شام را از صبح صادق باز نشناسم ز شوق چون مهم پرچین کند برصبح صادق شام را گر بدینسان بر در بتخانه‌ی چین بگذرد بت‌پرستان پیش رویش بشکنند اصنام را بر گدایان حکم کشتن هست سلطانرا ولیک هم بلطف عام او امید باشد عام را چون به هر معنی که بینی تکیه بر ایام نیست حیف باشد خواجو ار ضایع کنی ایام را میرود میرود آب رخ از باده‌ی گلرنگ مرا میزند راه خرد زمزمه‌ی چنگ مرا دلق از رق به می لعل گرو خواهم کرد که می لعل برون آورد از رنگ مرا من که بر سنگ زدم شیشه‌ی تقوی و ورع محتسب بهر چه بر شیشه زند سنگ مرا مستم از کوی خرابات ببازار برید تا همه خلق ببینند بدین رنگ مرا نام و ننگ ار برود در طلبش باکی نیست من که بدنام جهانم چه غم از ننگ مرا ای رخت آینه‌ی جان می چون زنگ بیار تا ز آئینه‌ی خاطر ببرد زنگ مرا مطرب آهنگ چنین تیز چه گیری که کند جان شیرین بلب لعل تو آهنگ مرا نشد از گوش دلم زمزمه‌ی نغمه‌ی چنگ تا عنان دل شیدا بشد از چنگ مرا چون تو در خاطر خواجو بزدی کوس نزول دو جهان خیمه برون زد ز دل تنگ مرا بگوئید بگوئید ای رفیقان ساربان را که امشب باز دارد کاروان را چو گل بیرون شد از بستان چه حاصل زغلغل بلبل فریاد خوان را اگر زین پیش جان میپروریدم کنون بدرود خواهم کرد جان را بدار ای ساربان محمل که از دور ببینم آن مه نامهربان را دمی بر چشمه‌ی چشمم فرود آی کنون فرصت شمار آب روان را گر آن جان جهان را باز بینم فدای او کنم جان و جهان را چو تیر ار زانکه بیرون شد ز شستم نهم پی بر پی آن ابرو کمان را شکر بر خویشتن خندد گر آن ماه بشکر خنده بگشاید دهان را چو روی دوستان باغست و بستان بروی دوستان بین بوستان را چو می‌دانی که دورانرا بقا نیست غنیمت دان حضور دوستان را آخر ای یار آخر ای یار فراموش مکن یارانرا دل سرگشته بدست آر جگر خوارانرا عام را گر ندهی بار بخلوتگه خاص ز آستان از چه کنی دور پرستارانرا وصل یوسف ندهد دست به صد جان عزیز این چه سودای محالست خریدارانرا گر نه یاری کند انفاس روان‌بخش نسیم خبر از مقدم یاران که دهد یارانرا آنکه چون بنده بهر موی اسیری دارد کی رهائی دهد از بند گرفتارانرا دست در دامن تسلیم و رضا باید زد اگر از پای در آرند گنه کارانرا روز باران نتوان بار سفر بست ولیک پیش طوفان سرشکم چه محل بارانرا دستگاهیست پر از نافه آهوی تتار حلقه‌ی سنبل مشکین تو عطارانرا حال خواجو ز سر کوی خرابات بپرس که نیابی به در صومعه خمارانرا چو در گره فکنی چو در گره فکنی آن کمند پر چین را چوتاب طره به هم بر زنی همه چین را بانتظار خیال تو هر شبی تا روز گشوده‌ام در مقصوره‌ی جهان‌بین را کجا تو صید من خسته دل شوی هیهات مگس چگونه تواند گرفت شاهین را چو روی دوست بود گو بهار و لاله مروی چه حاجتست به گل بزم ویس و رامین را غنیمتی شمرید ای برادران عزیز ببوی یوسف گمگشته ابن یامین را به شعله‌ئی دم آتشفشان بر افروزم چراغ مجلس ناهید و شمع پروین را اگر ز غصه بمیرند بلبلان چمن چه غم شقایق سیراب و برگ نسرین را بحال زار جگر خستگان بازاری چه التفات بود حضرت سلاطین را روا مدار که سلطان ندیده هیچ گناه ز خیل خانه براند گدای مسکین را مرا بتیغ چه حاجت که جان برافشانم گهی که بنگرم آن ساعد نگارین را چرا ملامت خواجو کنی که چون فرهاد بپای دوست در افکند جان شیرین را بده آن راح روان بده آن راح روان پرور ریحانی را که به کاشانه کشیم آن بت روحانی را من بدیوانگی ار فاش شدم معذورم کان پری صید کند دیو سلیمانی را سر به پای فرسش در فکنم همچون گوی چون برین در کشد آن ابلق چوگانی را برو ای خواجه اگر زانکه بصد جان عزیز میفروشند بخر یوسف کنعانی را گر تو انکار کنی مستی ما را چه عجب کافران کفر شمارند مسلمانی را ابر چشمم چو شود سیل فشان از لاله کوه در دوش کشد جامه‌ی بارانی را کام درویش جزین نیست که بر وفق مراد باز بیند علم دولت سلطانی را چشم خواجو چو سر طبله‌ی در بگشاید از حیا آب کند گوهر عمانی را دل این سوخته بربود و بدربان گوید که بران از درم آن شاعر کرمانی را آب آتش میبرد آب آتش میبرد خورشید شب‌پوش شما میرود آب حیات از چشمه‌ی نوش شما شام را تا سایبان روز روشن دیده‌ام تیره شد شام من از صبح سحرپوش شما در شب تاریک خورشیدم در آغوش آمدی همچو زلف ار بودمی یک شب در آغوش شما از چه رو هندوی مه پوش شما در تاب شد گر به مستی دوشم آمد دوش بر دوش شما ای ز روبه بازی آهوی شما در عین خواب شیر گیران گشته مست از خواب خرگوش شما مردم چشم عقیق افشان لل بار من گشته در پاش از لب در پوش خاموش شما حلقه‌ی گوش شما را تا بود مه مشتری مشتری باشد غلام حلقه در گوش شما عیب نبود چون بخوان وصل نبود دسترس گر به درویشی رسد بوئی ز سر جوش شما آب حیوانست یا گفتار خواجو یا شکر ماه تابانست یا گل یا بناگوش شما آن تن ماست آن تن ماست یا میان شما وان دل ماست یا دهان شما اگرآن ابرو است و پیشانی نکشد هیچکس کمان شما جز کمر کیست آنکه میگنجد یک سرموی در میان شما آب رخ پیش ما کسی دارد که بود خاک آستان شما میکند مرغ جان ما پرواز دمبدم سوی آشیان شما چه بود گر بما رساند باد بوئی از طرف بوستان شما خواب خوش را بخواب میبینم از غم چشم ناتوان شما زلف دلبند اگر بر افشانند برفشانیم جان بجان شما دل خواجو نگر که چون زده است چنگ در زلف دلستان شما اگر سرم برود اگر سرم برود در سر وفای شما ز سر برون نرود هرگزم هوای شما بخاک پای شما کانزمان که خاک شوم هنوز بر نکنم دل ز خاک پای شما چو مرغ جان من از آشیان هوا گیرد کند نزول بخاک در سرای شما در آن زمان که روند از قفای تابوتم بود مرا دل سرگشته در قفای شما شوم نشانه‌ی تیر قضا بدان اومید که جان ببازم و حاصل کنم رضای شما کرا بجای شما در جهان توانم دید چرا که نیست مرا هیچکس بجای شما ز بندگی شما صد هزارم آزادیست که سلطنت کند آنکو بود گدای شما گرم دعای شما ورد جان بود چه عجب که هست روز و شب اوراد من دعای شما کجا سزای شما خدمتی توانم کرد جز اینکه روی نپیچم ز ناسزای شما غریب نیست اگر شد ز خویش بیگانه هر آن غریب که گشستست آشنای شما اگر بغیر شما می‌کند نظر خواجو چو آب می شودش دیده از حیای شما مغنی وقت آن آمد مغنی وقت آن آمد که بنوازی رباب صبوحست ای بت ساقی بده شراب اگرمردم بشوئیدم بب چشم جام وگر دورم بخوانیدم بواز رباب فلک در خون جانم رفت و ما در خون دل می لعل آب کارم برد و ما در کار آب مرا بر قول مطرب گوش و مطرب در سماع من از بادام ساقی مست وساقی مست خواب چو هندو زلف دود آسای او آتش نشین چو طوطی لعل شکر خای او شیرین جواب دل از چشمم بفریادست و چشم از دست دل که هم پرعقابست آفتاب جان عقاب کبابم از دل پرخون بود وقت صبوح که مست عشق را نبود برون از دل کباب سر کویت ز آب چشم مهجوران فرات سر انگشتت بخون جان مشتاقان خضاب دلم چون مار مپیچد ز مهرم سرمپیچ رخت چون ماه می‌تابد ز خواجو رخ متاب ای دل نگفتمت ای دل نگفتمت که ز زلفش عنان بتاب کاهنگ چین خطا بود از بهر بهر مشک ناب ای دل نگفتمت که ز لعلش مجوی کام هر چند کام مست نباشد مگر شراب ای دل نگفتمت که به چشمش نظر مکن کز غم چنان شوی که نبینی بخواب خواب ای دل نگفتمت که ز ترکان بتاب روی زانرو که ترک ترک ختائی بود و صواب ای دل نگفتمت که مرو در کمند عشق آخر بقصد خویش چرا میکنی شتاب ای دل نگفتمت که مرو در کمند عشق آخر بقصد خویش چرا میکنی شتاب ای دل نگفتمت که اگر تشنه مرده‌ئی سیراب کی شود جگر تشنه از شراب ای دل نگفتمت که منال ار چه روشنست کز زخم گوشمال فغان میکند رباب ای دل نگفتمت که مریز آبروی خویش پیش رخی کزو برود آبروی آب ای دل نگفتمت که ز خوبان مجوی مهر زانرو که ذره مهر نجوید ز آفتاب ای دل نگفتمت که درین باغ دل مبند کز این مدت جوی نگشاید به هیچ باب ای دل نگفتمت که مشو پای‌بند او زیرا که کبک را نبود طاقت عناب ای دل نگفتمت که مرو در هوای دل طاوس را چه غم ز هواداری ذباب ای دل نگفتمت که طمع بر کن از لبش هر چند بی نمک نبود لذت کباب ایدل نگفتمت که سر از سنبلش مپیچ کافتی از آن کمند چو خواجو در اضطراب دیشب خبرت هست دیشب خبرت هست که در مجلس اصحاب تا روز نخفتیم من و شمع جگرتاب از دست دل سوخته و دیده خونبار یک لحظه نبودیم جدا ز آتش و از آب من در نظرش سوختمی ز آتش سینه و او ساختی از بهر من سوخته جلاب از بسکه فشاندیم در از چشم گهرریز شد صحن گلستان صدف للی خوشاب در پاش فکندم سرشوریده از آنروی کو بود که میسوخت دلش برمن از اصحاب یاران بخور و خواب بسر برده همه شب وان سوخته فارغ ز خور و چشم من از خواب او خون جگر خورده و من خون‌دل ریش او می به قدح داده و من دل به می ناب او بر سر من اشک فشان گشته چو باران و افتاده من دلشده از دیده بغرقاب من باغم دل ساخته و سوخته در تب و او از دم دود من دلسوخته در تاب چون دید که خون دلم از دیده روان بود میداد روان شربتم از اشک چو عناب جز شمع جگر سوز که شد همدم خواجو کس نیست که او را خبری باشد از این باب ای خط سبز تو ای خط سبز تو همچون برگ نیلوفر در آب قند مصر از شور یاقوت تو چون شکر در آب عنبرین خطت که چون مشک سیه بر آتشست مینماید گرد آتش گردی از عنبردرآب بر گل خودروی رویت کبروی حسن از اوست سبزه‌ی سیراب را بنگر چو نیلوفر در آب تا بر آب افکند زلفت چنبر از سیلاب چشم پیکرم بین غرقه در خونست چون چنبر در آب مردم دریا نیندیشد ز طوفان زان سبب مردم چشمم فرو بردست دایم سر در آب گر چه زر در خاک میجویم که از خاکست زر روی زردم بین در آب دیده همچون زر در آب عیب مجنون گو مکن لیلی که شرط عقل نیست گر نداند حال دردش گو برو بنگر در آب کشتیی برخشک میرانیم در دریای عشق وین تن خاکی ز چشم افتاده چون لنگر در آب چون بنوک خامه خواجو شرح مشتاقی دهد چشم خونبارش دراندازد روان دفتر در آب ای جان من ای جان من بیاد لبت تشنه بر شراب هر دم بجام لعل لبت تشنه‌تر شراب در ده قدح که مردم چشمم نشسته است در آرزوی نرگس مست تو در شراب ما را ز جام باده لعلت گریز نیست آری مراد مست نباشد مگر شراب بر من بخاک پات که مانند آتشست گر آب میخورم بهوایت وگر شراب هر دم که در دلم گذرد نیش غمزه‌ات گردد ز غصه بردل من نیشتر شراب در گردش آرم جام طرب تا مرا دمی از گردش زمانه کند بیخبر شراب هر دم بروی زرد فرو ریزدم سرشک چشمم نگر که میدهد از جام زر شراب خواجو ز بسکه جام میش یاد میکنی در جان می پرست تو کردست اثر شراب بازا بغربت از می و مستی که نزد عقل بر خستگان غریب بود در سفر شراب هر که در عهد ازل هر که در عهد ازل مست شد از جام شراب سر ببالین ابد باز نهد مست وخراب بیدلان را رخ زیبا ننمائی به چه وجه عاشقانرا ز در خویش برانی ز چه باب می پرستان همه مخمور و عقیقت همه می عالمی مرده ز بی آبی و عالم همه آب سر کوی خط و قدت چمن و سنبل و سرو سمن و عارض و لعلت شکر و جام شراب دل ما بی لب لعل تو ندارد ذوقی همه دانند که باشد ز نمک ذوق کباب هر که درآتش سودای تو امروز بسوخت ظاهر آنست که فردا بود ایمن ز عذاب گر چه نقش تو خیالیست که نتوان دیدن همه شب چشم توام مست نمایند بخواب ترشود دم به دمم خرقه ز خون دل ریش زانک رسمست که برجامه فشانند گلاب پیر گشتی بجوانی و همانی خواجو دو سه روزی دگر ایام بقا را دریاب ای لب میگون تو ای لب میگون تو هم شکر و هم شراب وی دل پر خون من هم نمک و هم کباب خط و لب دلکشت طوطی و شکر ستان زلف و رخ مهوشت تیره شب و ماهتاب موی تو و شخص من پر کره و پر شکن چشم تو و بخت من مست می و مست خواب گر تو بتیغم زنی کز نظرم دور شو سایه نگردد جدا ذره‌ئی از آفتاب لعل تو در چشم من باده بود در قدح مهر تو در جان من گنج بود در خراب صعب‌تر از درد من در غم هجران او دوزخیانرا بحشر هیچ نباشد عذاب ای تن اگر بیدلی سر ز کمندش مپیچ وی دل اگر عاشقی روی ز مهرش متاب لعبت چشمم دمی دور نگردد ز اشک زانکه نگیرد کنار مردم دریا ز آب روی ز خواجو مپوش ورنه برآرد خروش بردر دستور شرق آصف گردون جناب من مستم و دل خراب من مستم و دل خراب جان تشنه و ساغر آب برخیز و بده شراب بنشین و بزن رباب ای سام تو بر سحر وی شور تو در شکر در سنبله‌ات قمر در عقربت آفتاب برمشک مزن گره برآب مکش ز ره یا ترک خطا بده یا روی ز ما متاب در بر رخ ما مبند بر گریه‌ی ما مخند بگشای ز مه کمند بردار ز رخ نقاب من بنده‌ام و تو شاه من ابر سیه توماه من آه زنم تو راه من ناله کنم تو خواب ای فتنه‌ی صبح خیز آمد گه صبح خیز درجام عقیق ریز آن باده‌ی لعل ناب آمد گه طوف و گشت بخرام بسوی دشت چون دور بقا گذشت بگذر ز ره عتاب عطار چمن صباست پیراهن گل قباست تقوی و ورع خطاست مستی وطرب صواب دردی کش ازین سپس وندیشه مکن ز کس فرصت شمر این نفس با همنفسان شراب خواجو می ناب خواه چون تشنه‌ئی آب خواه از دیده شراب خواه وز گوشه‌ی دل کباب دیشب دیشب درآمد آن بت مه روی شب نقاب بر مه کشید چنبر و درشب فکند تاب رخسارش آتش و دل بیچارگان سپند لعل لبش می و جگر خستگان کباب برمشتری کشیده ز مشک سیه کمان برآفتاب بسته ز ریحان تر طناب در بر قبای شامی پیروزه گون چو ماه بر سر کلاه شمعی زرکش چو آفتاب آتشن گرفته آب رخ وی ز تاب می آبش نهان در آتش و آتش عیان ز آب هم شمع برفروخته از چهره هم چراغ هم نقل ریخته ز لب لعل و هم شراب بنهاده دام بر مه تابان ز عود خام و افکنده دانه برگل سوری ز مشک ناب میزد گلاله بر گل و هر لحظه می‌شکست برمن بعشوه گوشه‌ی بادام نیم خواب از راه طنز گفت که خواجو چرا برفت گفتم ز غصه گفت ذهابا بلا ایاب برقع از رخ برفکن برقع از رخ برفکن ای لعبت مشکین نقاب دردم صبح از شب تاریک بنمای آفتاب عالم از لعل تو پر شورست و لعلت پرشکر فتنه از چشم تو بیدارست و چشمت مست خواب هر سالی کن ز دریا میکنم در باب موج دیده میبینم که میگوید یکایک را جواب هم عفی الله مردم چشمم که با این ضعف دل می فشاند دمبدم بر چهره زردم گلاب چون بیاد نرگس مستت روم در زیر خاک روز محشر سر بر آرم از لحد مست و خراب هر چه نتوان یافت در ظلمت ز آب زندگی من همان در تیره شب می‌یابم از جام شراب هیچکس بر تربت مستان نگرید جز قدح هیچکس درماتم رندان ننالد جز رباب پیش ازین کیخسرو ار شبرنگ بر جیحون دواند اشک ما راند بقطره دم بدم گلگون برآب هر که آرد شرح آب چشم خواجو در قلم از سر کلکش بریزد رسته‌ی در خوشاب رفت دوشم نفسی رفت دوشم نفسی دیده‌ی گریان در خواب دیدم آن نرگس پرفتنه‌ی فتان در خواب خیمه برصحن چمن زن که کنون در بستان نتوان رفت ز بوی گل و ریحان در خواب بود آیا که شود بخت من خسته بلند کایدم قامت آن سرو خرامان درخواب ای خوشا با تو صبوحی و ز جام سحری پاسبان بیخبر افتاده و دربان در خواب فتنه برخاسته و باده پرستان در شور شمع بنشسته و چشم خوش مستان درخواب آیدم زلف تو درخواب و پریشانم ازین که بود شور و بلا دیدن ثعبان درخواب صبر ایوب بباید که شبی دست دهد که رود چشمم از اندیشه‌ی کرمان در خواب بلبل دلشده چون در کف صیاد افتاد باز بیند چمن و طرف گلستان درخواب دوش خواجو چو حریفان همه در خواب شدند نشد از زمزمه‌ی مرغ سحرخوان در خواب ای ز چشمت ای ز چشمت رفته خواب از چشم خواب وآب رویت برده آب از روی آب از شکنج زلف و مهر طلعتت تاب بر خورشید و در خورشید تاب بینی ار بینی در آب و آینه آفتاب روی و روی آفتاب بر نیندازی بنای عقل و دین تا ز عارض برنیندازی نقاب تشنگان وادی عشقت ز چشم بر سر آبند و از دل بر سراب پیکرم در مهر ماه روی تو گشته چون تار قصب بر ماهتاب زلف و رخسارت شبستانست و شمع شکر و بادام تو نقل و شراب خواب را در دور چشم مست تو ای دریغ ار دیدمی یک شب بخواب بسکه خواجو سیل می‌بارد ز چشم خانه صبرش شد از باران خراب ای چشم نیم‌خواب تو ای چشم نیم‌خواب تو از من ربوده خواب وی زلف تابدار تو بر مه فکنده تاب بر مه فکنده برقع شبرنگ روز پوش مه را که دید ساخته از تیره شب نقاب روزم شبست بیتو و چون روز روشنست کان لحظه شب بود که نهان باشد آفتاب خورشید را بروی تو تشبیه چون کنم کو همچو بندگان دهدت بوسه بر جناب بر روی چون مه ار چه بتابی کمند زلف باری به هیچ روی ز من روی بر متاب گفتم مگر بخواب توان دیدنت ولیک دانم که خواب را نتوان دید جز بخواب یک ساعتم از آن لب میگون شکیب نیست سرمست را شکیب کجا باشد از شراب چشمم بقصد ریختن خون دل مقیم افکنده است چون سر زلفت سپر بر آب در آرزوی روی تو خواجو چو بیدلان هر شب بخون دیده کند آستین خضاب ای لب لعلت ای لب لعلت ز آب زندگانی برده آب ما ز چشم می پرستت مست و چشمت مست خواب گر کنم یک شمه در وصف خط سبزت سواد روی دفتر گردد از نوک قلم پر مشک ناب در بهشت ار زانکه برقع برنیندازی ز رخ روضه‌ی رضوان جهنم باشد و راحت عذاب وقت رفتن گر روم با آتش عشقت بخاک روز محشر در برم بینی دل خونین کباب صبحدم چون آسمان در گردش آرد جام زر در گمان افتم که خورشیدست یا جام شراب جان سرمستم برقص آید ز شادی ذره‌وار هر نفس کز مشرق ساغر برآید آفتاب کی بواز مذن بر توانم خاستن زانکه می‌باشم سحرگه بیخود از بانگ رباب در خرابات مغان از می خراب افتاده‌ام گر چه کارم بی می و میخانه می باشد خراب هر دمی روی از من مسکین بتابی از چه روی هر زمان از درگه خویشم برانی از چه باب گر دلی داری دل از رندان بیدل برمگیر ور سری داری سر از مستان بیخود برمتاب از تو خواجو غایبست اما تو با او در حضور عالمی در حسرت آبی و عالم غرق آب گوئیا عزم ندارد که گوئیا عزم ندارد که شود روز امشب یا درآید ز در آن شمع شب افروز امشب گر بمیرم بجز از شمع کسی نیست که او برمن خسته بگرید ز سر سوز امشب مرغ شب خوان که دم از پرده‌ی عشاق زند گو نوا از من شب‌خیز بیاموز امشب چون شدم کشته‌ی پیکان خدنک غم عشق بردلم چند زنی ناوک دلدوز امشب همچو زنگی بچه‌ی خال تو گردم مقبل گرشوم بر لب یاقوت تو پیروز امشب هر که در شب رخ چون ماه تو بیند گوید روز عیدست مگر یا شب نوروز امشب بی لب لعل و رخت خادم خلوتگه انس گو صراحی منه و شمع میفروز امشب تا که آموختت از کوی وفا برگشتن خیز و باز آی علی‌رغم بداموز امشب بنشان شمع جگر سوخته را گر چه کسی منشیناد بروز من بد روز امشب اگر آن عهدشکن با تو نسازد خواجو خون دل میخور و جان میده و میسوز امشب تا مگر صبح تو سر برزند از مطلع مهر دیده بر چرخ چو مسمار فرود و ز امشب چند سوزیم من و شمع چند سوزیم من و شمع شبستان همه شب چند سازیم چنین بی سر و سامان همه شب تا به شب بر سر بازار معلق همه روز تا دم صبح سرافکنده و گریان همه شب سوختم ز آتش هجران و دلم بریان شد ور نسازم چکنم با دل بریان همه شب رشته‌ی جان من سوخته بگسیخته باد گر ز عشق سر زلفت ندهم جان همه شب هر شبی کز خم گیسوی توام یاد آید در خیالم گذرد خواب پریشان همه شب تا تودر چشم منی از نظرم دور نشد ذره‌ئی چشمه خورشید درخشان همه شب خبرت هست که در بادیه‌ی هجر تو نیست تکیه گاهم بجز از خار مغیلان همه شب بخیال رخ و زلف تو بود تا دم صبح بستر خواب من از لاله و ریحان همه شب در هوای گل روی تو بود خواجو را همنفس بلبل شب خیز خوش الحان همه شب تا کی ندهی داد من تا کی ندهی داد من ای داد ز دستت رحم آر که خون در دلم افتاد ز دستت تا دور شدی از برم ای طرفه بغداد شد دامن من دجله‌ی بغداد ز دستت از دست تو فردا بروم داد بخواهم تا چند کشم محنت و بیداد ز دستت بی شکر شیرین تو در درگه خسرو بر سینه زنم سنگ چو فرهاد ز دستت گر زانک بپای علمم راه نباشد از دور من و خاک ره و داد ز دستت تا چند کنم ناله و فریاد که در شهر فریاد رسی نیست که فریاد ز دستت هر چند که سر در سر دستان تو کردیم با این همه دستان نتوان داد ز دستت از خاک سر کوی تو چون دور فتادم دادیم دل سوخته بر باد ز دستت زینسان که به غم خوردن خواجو شده‌ئی شاد شک نیست که هرگز نشود شاد ز دستت ای درد تو ای درد تو درمان دل و رنج تو راحت اشکم نمک آب و جگر خسته جراحت موج ار چه زند لاف تبحر نزند دم با مردمک چشم من از علم سباحت یکدم نشود نقش تو از دیده ما دور زانرو که توئی گوهر دریای ملاحت دستی ز سر لطف بنه بردل ریشم زیرا که بود در کف کافی تو راحت مستسقی درویش که نم در جگرش نیست او را که دهد قطره‌ئی از بحر سماحت در مذهب صاحب‌نظران باده مباحست زینسان که دهد چشم تو فتوای اباحت از شرم شود غرق عرق صبح جهانتاب پیش رخ زیبای تو از روی صباحت در دیده‌ی خورشید چو یک ذره حیا نیست آید بسر بام تو از راه وقاحت از پسته تنگت ندهد یکسر مو شرح خواجو که کند موی شکافی بفصاحت بسکه بسکه مرغ سحری در غم گلزار بسوخت جگر لاله بر آن دلشده‌ی زار بسوخت حبذا شمع که از آتش دل چون مجنون در هوای رخ لیلی به شب تار بسوخت دیشب آن رند که در حلقه‌ی خماران بود بزد آهی و در خانه‌ی خمار بسوخت ایکه از سر انا الحق خبری یافته‌ئی چه شوی منکر منصور که بر دار بسوخت تو که احوال دل سوختگان میدانی مکن انکار کسی کز غم اینکار بسوخت صبر بسیار مفرمای من سوخته را که دل ریشم ازین صبر جگر خوار بسوخت زان مفرح که جگرسوختگان را سازد قدحی ده که دل خسته‌ی بیمار بسوخت داروی درد دل اکنون ز که جویم که طبیب دل بیمار مرا در غم تیمار بسوخت تاری از زلف تو افتاد به چین وز غیرت خون دل در جگر نافه‌ی تاتار بسوخت بلبل سوخته دل را که دم از گل میزد آتش عشق بزد شعله و چون خار بسوخت اگر از هستی خواجو اثری باقی بود این دم از آتش عشق تو بیکبار بسوخت آه کز آهم آه کز آهم مه و پروین بسوخت اختر بخت من مسکین بسوخت آتش مهرم چو در دل شعله زد برفلک بهرام را زوبین بسوخت سوختم در آتش هجران او پشه را بین کز غم شاهین بسوخت ای بسا خسرو که او فرهادوار در هوای شکر شیرین بسوخت شمع را بنگر که با سیلاب اشک هر شبم تا روز بر بالین بسوخت چند سوزی ایکه میسازی کباب بس کن آخر کاین دل خونین بسوخت کام جان از قبله‌ی زردشت خواه گر دلت چون آذر برزین بسوخت چون تو در بستان برافکندی نقاب لاله را دل بر گل و نسرین بسوخت همچو خواجو کس نمی‌بینم که او در فراق روی کس چندین بسوخت صبح کز چشم فلک صبح کز چشم فلک اشک ثریا می‌ریخت مهر دل آب رخم ز آتش سودا می‌ریخت آن سهی سرو خرامان ز سر زلف سیاه دل شوریده‌دلان می‌شد و در پا می‌ریخت چین گیسوی دوتا را چو پریشان می‌کرد مشک در دامن یکتائی والا می‌ریخت شعر شیرین مرا ماه مغنی می‌خواند و آب شکر بلب لعل شکر خا می‌ریخت در قدمهای خیال تو بدامن هر دم چشم دریا دل من لل لالا می‌ریخت قدح از لعل تو هر لحظه حدیثی می‌راند وز لب روح‌فزا راح مصفا می‌ریخت چون صبا شرح گلستان جمالت می‌داد از هوا دامن گل برسرصحرا می‌ریخت اشک از آنروی ز ما رفت و کناری بگرفت کاب او دمبدم از رهگذر ما می‌ریخت موج خون دل فرهاد چو می‌زد بر کوه ای بسا لعل که در دامن خارا می‌ریخت عجب ار مملکت مصر نمی‌رفت برود زان همه سیل که از چشم زلیخا می‌ریخت مردم دیده‌ی خواجو چو قدح می‌پیمود خون دل بود که در ساغر صهبا می‌ریخت یاد باد آن روز یاد باد آن روز کز لب بوی جان می‌آمدت خط بسوی خاور از هندوستان می‌آمدت هر زمان از قلب عقرب کوکبی می‌تافتت هر نفس سنبل نقاب ارغوان می‌آمدت چون خدنگ چشم جادو می‌نهادی در کمان ناوک مژگان یکایک برنشان می‌آمدت چون ز باغ عارضت هر دم بهاری می‌شکفت هر زمان مرغی بطرف گلستان می‌آمدت در چمن هر دم که چون عرعر خرامان می‌شدی خنده بر بالای سرو بوستان می‌آمدت چون جهان را برخ آرام جان می‌آمدی از جهان جان ندا جان و جهان می‌آمدت در تکلم لعل شیرینت چو می‌شد در فشان چشمه‌های آب حیوان از دهان می‌آمدت چون میان بوستان از دوستان رفتی سخن گاه گاهی نام خواجو بر زبان می‌آمدت ساقیا ساقیا ساغر شراب کجاست وقت صبحست آفتاب کجاست خستگی غالبست مرهم کو تشنگی بیحدست آب کجاست درد نوشان درد را به صبوح جز دل خونچکان کباب کجاست همه عالم غمام غم بگرفت خور رخشان مه نقاب کجاست لعل نابست آب دیده ما آن عقیقین مذاب ناب کجاست تا بکی اشک بر رخ افشانیم آخر آن شیشه گلاب کجاست بسکه آتش زبانه زد در دل جگرم گرم شد لعاب کجاست از تف سینه و بخار خمار جانم آمد بلب شراب کجاست دلم از چنگ می‌رود بیرون نغمه‌ی زخمه‌ی رباب کجاست بجز از آستان باده فروش هر شبم جایگاه خواب کجاست دل خواجو ز غصه گشت خراب مونس این دل خراب کجاست ای باغبان ای باغبان بگو که ره بوستان کجاست در بوستان گلی چو رخ دوستان کجاست وی دوستان چه باشد اگر آگهی دهید کان سرو گلعذار مرا بوستان کجاست تا چند تشنه بر سر آتش توان نشست آن آب روح‌پرور آتش نشان کجاست در دم بجان رسید و طبیبم پدید نیست دارو فروش خسته دلانرا دکان کجاست من خفته همچو چشم تو رنجور و در دلت روزی گذر نکرد که آن ناتوان کجاست چون ز آب دیده ناقه ما در وحل بماند با ما بگو که مرحله کاروان کجاست از بس دل شکسته که برهم افتاده است پیدا نمی‌شود که ره ساربان کجاست در وادی فراق بجز چشمهای ما روشن بگو که چشمه‌ی آب روان کجاست خواجو ز بحر عشق کران چون توان گرفت زیرا که کس نگفت که آنرا کران کجاست دلبرا دلبرا سنبل هندوی تودر تاب چراست زین صفت نرگس سیراب تو بیخواب چراست چشم جادوی تو کز باده‌ی سحرست خراب روز و شب معتکف گوشه محراب چراست نرگس مست تو چون فتنه ازو بیدارست همچو بخت من دل سوخته در خواب چراست مگر از خط سیاه تو غباری دارد ورنه هندوی رسن باز تو در تاب چراست جزع خون‌خوار تو گر خون دلم می‌ریزد مردم دیده‌ی من غرقه‌ی خوناب چراست از درم گر تو بر آنی که برانی سهلست این همه جور تو با خواجو ازین باب چراست کار ما بی قد زیبات کار ما بی قد زیبات نمی آید راست راستی را چه بلائیست که کارت بالاست چون قد سرو خرام تو بگویم سخنی در چمن سرو ببالای تو می‌ماند راست بخطا مشک ختن لاف زد از خوش‌بوئی با سر زلف تو پیداست که اصلش ز ختاست زیر هر موی چو زنجیر تو دیوانه دلیست روی بنمای که چندین دل خلقت ز قفاست با تو یکتاست هنوز این دل شوریده‌ی من چون سر زلف کژت قامتم ار زانک دوتاست رسم باشد که بانگشت نمایند هلال ابرویت چون مه نوزان سبب انگشت‌نماست نرگس جادوی مست تو بهنگام صبوح فتنه‌ئی بود که از خواب صبوحی برخاست متحیر نه در آن شکل و شمایل شده‌ام حیرتم در قلم قدرت بیچون خداست بحقیقت نه مجازست بمعنی دیدن صورتی را که درو نور حقیقت پیداست نبود شرط محبت که بنالند از دوست زانک هر درد که از دوست بود عین دواست خواجو ار زانک ترا منصب لالائی نیست زاده‌ی طبع ترا لل لالا لالاست کفر سر زلف تو کفر سر زلف تو ایمان ماست درد غم عشق تو درمان ماست مجلس ما بیتو ندارد فروغ زانکه رخت شمع شبستان ماست ایکه جمالت ز بهشت آیتیست آیت سودای تو در شان ماست تا دل ما در غم چوگان تست هر دو جهان عرصه‌ی میدان ماست زلف سیاه تو در آشفتگی صورت این حال پریشان ماست چون نرسد دست بلعل لبت خاک درت چشمه‌ی حیوان ماست گفت خیال تو که خواجو هنوز عاشق و سرگشته و حیران ماست رنج از کسی بریم که رنج از کسی بریم که دردش دوای ماست زخم از کسی خوریم که رنجش شفای ماست جائی سرای تست که جای سرای نیست وانگه در سرای تو خلوتسرای ماست گر ما خطا کنیم عطای تو بیحدست نومیدی از عطای تو حد خطای ماست روزی گدای کوی خودم خوان که بنده را این سلطنت بسست که گوئی گدای ماست حاجت بخونبها نبود چون تو می‌کشی مقتول خنجر تو شدن خونبهای ماست ما را بدست خویش بکش کان نوازشست دشنام اگر ز لفظ تو باشد دعای ماست گر می‌کشی رهینم وگر می‌کشی رهی هر ناسزا که آن ز تو آید سزای ماست زهر ار چنانکه دوست دهد نوش دارو است درد ار چنانک یار فرستد دوای ماست گفتم که ره برد به سرا پرده‌ی تو گفت خواجو که محرم حرم کبریای ماست شوریده‌ئیست زلف تو شوریده‌ئیست زلف تو کز بند جسته است خط تو آن نبات که از قند رسته است آن هندوی سیه که تواش بند کرده‌ئی بسیار قلب صف‌شکنان کو شکسته است گر زانک روی و موی تو آشوب عالمست ما را شبی مبارک و روزی خجسته است هر چند نیست با کمرت هیچ در میان خود را به زر نگر که چنان بر تو بسته است با من مکن به پسته‌ی شیرین مضایقت آخر نه شهر جمله پر از قند و پسته است دانی که برعذار تو خال سیاه چیست زاغی که بر کناره‌ی باغی نشسته است من چون ز دام عشق رهائی طلب کنم کانکس که خسته است بتیغ تو رسته است گفتم که چشم مست تو خونم بریخت گفت یک لحظه تن بزن که بخسبد که خسته است خواجو چنین که اشک تو بینم ز تاب مهر گوئی مگر که رشته‌ی پروین گسسته است هیچ می‌دانی هیچ می‌دانی چرا اشکم ز چشم افتاده است زانک پیش هرکسی راز دلم بگشاده است کارم از دست سر زلف تو در پای اوفتاد چاره کارم بساز اکنون که کار افتاده است هر زمان از اشک میگون ساغرم پر می‌شود خون دل نوشم تو پنداری مگر کان باده است بیوفائی چون جهان دل بر تو نتوانم نهاد ای خوشا آنکس که او دل بر جهان ننهاده است حیرت اندر خامه‌ی نقاش بیچونست کو راستی در نقش رویت داد خوبی داده است از سرشکت آب رویم پیش هر کس زان سبب بر دو چشمش جای می‌سازم که مردم زاده است دست کوته کن چو خواجو از جهان آزاده‌وار سرو تا کوتاه دستی پیشه کرد آزاده است یاران همه مخمور و یاران همه مخمور و قدح پر می نابست ما جمله جگر تشنه و عالم همه آبست مرغ دل من در شکن زلف دلارام یا رب چه تذرویست که در چنگ عقابست چشم من سودازده یا درج عقیقست اشک من دلسوخته یا لعل مذابست ورد سحرم زمزمه‌ی نغمه‌ی چنگست و آهنگ مناجات من آواز ربابست دور از تو مپندار که هنگام صبوحم با این جگر سوخته حاجت بکبابست سرمست می عشق تو در جنت و دوزخ از نار و نعیم ایمن و فارغ زعذابست با روی بتان کعبه‌ی دل دیر مغانست در دیر مغان زمزم جان جام شرابست کار خرد از باده خرابست ولیکن صاحب خرد آنست که او مست و خرابست دست از فلک سفله فرو شوی چو خواجو کاین نیل روان در ره تحقیق سرابست کارم از دست دل کارم از دست دل فرو بستست عقلم از جام عشق سرمستست زلف او در تکسرست ولیک دل شوریده حال من خستست با دلم کس نمی کند پیوند بجز از حاجبش که پیوستست هر کجا در زمانه دلبندیست دل در آن زلف دلگسل بستست یا رب این حوری از کدام بهشت همچو مرغ از چمن برون جستست با منش هر که دید می‌گوید فتنه بنگر که با که بنشستست عجب از سنبل تو می‌دارم که چه شوریده‌ی زبر دستست دل ریشم چو در غمت خون شد مردم دیده دست ازو شستست گرچه بگسسته‌ئی دل از خواجو بدرستی که عهد نشکستست جانم از غم جانم از غم بلب رسیده‌ی تست دلم از دیده خون چکیده‌ی تست راستی را قد خمیده‌ی من نقشی از ابروی خمیده‌ی تست طوطی جانم از پی شکرت زآشیان بدن پریده‌ی تست با لب لعل روح پرور تو جوهر روح پروریده‌ی تست شاید ار سر نهند سرداران پیش رویت که برکشیده‌ی تست دل شوریدگان بی آرام در سر زلف آرمیده‌ی تست دیده نادیده می‌کنی و مرا دیده پیوسته در دو دیده‌ی تست بنده را کو به زر کنند بها بی‌بها بنده زر خریده‌ی تست دل خواجو بجان رسید و مرا جان غمگین بلب رسیده‌ی تست دلبرا دلبرا خورشیدتابان ذره‌ئی از روی تست اهل دلرا قبله محراب خم ابروی تست تا شبیخون برد هندوی خطت بر نیمروز شاه هفت اقلیم گردون بنده‌ی هندوی تست شهسوار گنبد پیروزه یعنی آفتاب بارها افتاده در پای سگان کوی تست ذره‌ئی گفتم ز مهرت سایه از من برمگیر کافتاب خاوری در سایه‌ی گیسوی تست نافه‌ی خشک ختن گر زانکه می‌خیزد ز چین زلف را بفشان که صد چین در شکنج موی تست هر زمان نعلم در آتش می‌نهد زلفت ولیک جان ما خود در بلای غمزه‌ی جادوی تست از پریشانی چو مویت در قفا افتاده‌ام نیکبخت آن زلف هندویت که هم زانوی تست با تو چیزی در میان دارد مگر بند قبا زان سبب پیوسته او را تکیه بر پهلوی تست نکهت انفاس خلدست این نسیم مشگ بیز یا ز چین طره‌ی مشکین عنبر بوی تست گر ترا هر دم بسوئی میل ودل با دیگریست هر کجا خواجوست او را میل خاطر سوی تست پیش صاحب‌نظران پیش صاحب‌نظران ملک سلیمان بادست بلکه آنست سلیمان که ز ملک آزادست آنکه گویند که برآب نهادست جهان مشنو ای خواجه که چون درنگری بر بادست هر نفس مهر فلک بر دگری می‌افتد چه توان کرد چون این سفله چنین افتادست دل درین پیرزن عشوه گر دهر مبند کاین عروسیست که در عقد بسی دامادست یاد دار این سخن از من که پس از من گوئی یاد باد آنکه مرا این سخن از وی یادست آنکه شداد در ایوان ز زر افکندی خشت خشت ایوان شه اکنون ز سر شدادست خاک بغداد به مرگ خلفا می‌گرید ورنه این شط روان چیست که در بغدادست گر پر از لاله سیراب بود دامن کوه مرو از راه که آن خون دل فرهادست همچو نرگس بگشا چشم و ببین کاندر خاک چند روی چو گل وقامت چون شمشادست خیمه‌ی انس مزن بردر این کهنه رباط که اساسش همه بی موقع و بی بنیادست حاصلی نیست بجز غم ز جهان خواجو را شادی جان کسی کو ز جهان آزادست بسته‌ی بند تو بسته‌ی بند تو از هر دو جهان آزادست وانکه دل بر تو نبستست دلش نگشادست عارضت در شکن طره بدان می‌ماند کافتابیست که در عقده‌ی راس افتادست زلف هندو صفتت لیلی و عقلم مجنون لب جانبخش تو شیرین و دلم فرهادست سرو را گر چه ببالای تو مانندی نیست هیچکس نیست که با هیچکسش میلی نیست بنده با قد تواز سرو سهی آزادست بد نهادست که سر بر قدمی ننهادست هرگز از چرخ بد اختر نشدم روزی شاد مادر دهر مرا خود بچه طالع زادست دل من بیتو جهانیست پر از فتنه و شور بده آن باده‌ی نوشین که جهان بر بادست در غمت همنفسی نیست بجز فریادم چه توان کرد که فریاد رسم فریادست بیش ازین ناوک بیداد مزن برخواجو گر چه بیداد تو از روی حقیقت دادست رمضان آمد و رمضان آمد و شد کار صراحی از دست بدرستی که دل نازک ساغر بشکست من که جز باده نمی‌بود بدستم نفسی دست گیرید که هست این نفسم باد بدست آنکه بی مجلس مستان ننشستی یکدم این زمان آمد و در مجلس تذکیر نشست ماه نو چون ز لب بام بدیدم گفتم ایدل از چنبر این ماه کجا خواهی جست در قدح دل نتوان بست مگر صبحدمی که تو گوئی رمضان بار سفر خواهد بست خون ساغر بچنین روز نمی‌شاید ریخت رک بربط بچنین وقت نمی‌باید خست ماه روزه ست و مرا شربت هجران روزی روز توبه‌ست و ترا نرگس جادو سرمست هیچکس نیست که با شحنه بگوید که چرا کند ابروی تو سرداری مستان پیوست وقت افطار بجز خون جگر خواجو را تو مپندار که در مشربه جلابی هست هر که او هر که او دیده‌ی مردم کش مستت دیدست بس که برنرگس مخمور چمن خندیدست مردم از هر طرفی دیده در آنکس دارند که مرا مردم این دیده‌ی حسرت دیدست ایکه گفتی سر ببریده سخن کی گوید بنگر این کلک سخن گو که سرش ببریدست گوئی ان سنبل عنبرشکن مشک‌فروش بخطا مشک ختن بر سمنت پاشیدست زان بود زلف تو شوریده که چونرفت به چین شده زنجیری و بر کوه و کمر گردیدست سر آن زلف نگونسار سزد گر ببرند که دل ریش پریشان مرا دزدیدست خبرت هست که اشکم چو روان می‌گشتی در قفای تو دویدست و بسر غلتیدست دم ز مهر تو زنم گر نزنم تا بابد که دلم مهر تودر عهد ازل ورزیدست هر چه در باب لب لعل تو گوید خواجو جمله در گوش کن ای دوست که مرواریدست وه که از دست سر زلف سیاهت وه که از دست سر زلف سیاهت چه کشیدست آنکه دزدیده در آن دیده خونخوار تو دیدست چون کشد وسمه کمان دو کمان خانه ابروت گر چه پیوسته کمان بر مه و خورشید کشیدست جفت این طاق زمرد شد از آنروی چو گیسو طاق فیروزه‌ی ابروی تو پیوسته خمیدست سر زلفت ببریدند و ببالات خوش افتاد یا رب آن شعر سیه برقد خوبت که بریدست آن خط سبز که از شمع رخت دود برآورد دود آهیست که در آتش روی تو رسیدست ای خوش آن صید که وقتی بکمند تو در افتاد خرم آنمرغ که روزی بهوای تو پریدست باد را بر سر کوی تو مجالست و مرا نیست خنک آن باد که بر خاک سر کوت وزیدست رقمی چند بسرخی که روان در قلم آمد اشک شنگرفی چشمست که بر نامه چکیدست خواجو از شوق رخت بسکه کند سیل فشانی همه پیرامنش از خون جگر لاله دمیدست چو از برگ گلش چو از برگ گلش سنبل دمیدست ز حسرت در چمن گل پژمریدست به عشوه توبه‌ی شهری شکستست به غمزه پرده‌ی خلقی دریدست ز روبه بازی چشم چو آهوش دلم چون آهوی وحشی رمیدست چه رویست آنکه در اوصاف حسنش کمال قدرت بیچون پدیدست چو نقاش ازل نقش تومی‌بست ز کلکش نقطه ئی بر گل چکیدست تو گوئی در کنارت مادر دهر بشیر بیوفائی پروریدست ز گلزار جنان رضوان بصد سال گلی چون عارض خوبت نچیدست پریشانست زلفت همچو حالم مگر حال پریشانم شنیدست مسلمانان چه زلفست آن که خواجو بدان هندوی کافر بگرویدست سحر سحر بگوش صبوحی کشان باده‌پرست خروش بلبله خوشتر زبانک بلبل مست مرا اگر نبود کام جان وعمر دراز چه باک چون لب جانبخش و زلف جانان هست اگر روم بدود اشک و دامنم گیرد که از کمند محبت کجا توانی جست امام ما مگر از نرگس تو رخصت یافت چنین که مست بمحراب می‌رود پیوست ز بسکه در رمضان سخت گفت عالم شهر چو آبگینه دل نازک قدح بشکست چگونه از رجام شراب برخیزد کسی که در صف رندان دردنوش نشست بمحشرم ز لحد بی خبر برانگیزند بدین صفت که شدم بیخود از شراب الست عجب نباشد اگر آب رخ بباد رود مرا که باد بدستست و دل برفت از دست کنون ورع نتوان بست صورت از خواجو که باز بر سر پیمانه رفت و پیمان بست ای لبت ای لبت باده‌فروش و دل من باده‌پرست جانم از جام می عشق تو دیوانه و مست تنم از مهر رخت موئی و از موئی کم صد گره در خم هر مویت و هر موئی شست هر که چون ماه نو انگشت‌نما شد در شهر همچو ابروی تو در باده‌پرستان پیوست تا ابد مست بیفتد چو من از ساغر عشق می پرستی که بود بیخبر از جام الست تو مپندار که از خودخبرم هست که نیست یا دلم بسته‌ی بند کمرت نیست که هست آنچنان در دل تنگم زده‌ئی خیمه‌ی انس که کسی را نبود جز تو درو جای نشست همه را کار شرابست و مرا کار خراب همه را باده بدستست و مرا باد بدست چو بدیدم که سر زلف کژت بشکستند راستی را دل من نیز بغایت بشکست کار یاقوت تو تا باده فروشی باشد نتوان گفت بخواجو که مشو باده پرست ای لبت میگون و ای لبت میگون و جانم می پرست ما خراب افتاده و چشم تو مست همچو نقشت خامه‌ی نقاش صنع صورتی صورت نمی‌بندد که بست دین و دنیا گر نباشد گو مباش چون تو هستی هر چه مقصودست هست در سر شاخ تو ای سرو بلند کی رسد دستم بدین بالای پست تا نگوئی کاین زمان گشتم خراب می نبود آنگه که بودم می پرست مست عشق آندم که برخیزد سماع یکنفس خاموش نتواند نشست آنکه از دستش ز پا افتاده‌ام کی بدست آید چو من رفتم ز دست دل درو بستیم و از ما درگسست عهد نشکستیم و از ما برشکست باز ناید تا ابد خواجو به هوش هر که سرمست آمد از عهد الست گفتمش گفتمش روی تو صد ره ز قمر خوبترست گفت خاموش که آن فتنه دور قمرست گفتم آن زلف و جبینم بچنین روز نشاند گفت کان زلف و جبین نیست که شام و سحرست گفتم ای جان جهان از من مسکین بگذر گفت بگذر ز جهان زانکه جهان بر گذرست گفتمش قد بلندت بصنوبر ماند گفت کاین دلشده را بین که چه کوته نظرست گفتمش خون جگر چند خورم در غم عشق گفت داروی دلت صبر و غذایت جگرست گفتمش درد من از صبر بتر می‌گردد گفت درد دل این سوخته دلمان تبرست گفتمش ناله شبهای مرا نشیندی گفت از افغان توام شب همه شب دردسرست گفتمش کار من از دست تو در پا افتاد گفت این سر سبک امروز ز دستی دگرست گفتمش کام دل خسته خواجو لب تست گفت شک نیست که کام دل طوطی شکرست فروغ عارض او فروغ عارض او یا سپیده سحرست که رشک طلعت خورشید و طیره‌ی قمرست لطیفه‌ئیست جمالش که از لطافت و حسن ز هر چه عقل تصور کند لطیف‌ترست برون ز نرگس پرخواب و روی چون خور دوست گمان مبر که مرا آرزوی خواب و خورست ز هر که از رخ زیبای او خبر پرسم چونیک بنگرم آنهم ز شوق بیخبرست اگر چه مایه‌ی خوبی لطافتست ولیک ترا ورای لطافت لطیفه‌ی دگرست بدین صفت زتکبر بدوستان مگذر اگر چه عمر عزیزی و عمر بر گذرست بهر کجا که نظر می‌کنم ز غایت شوق خیال روی توام ایستاده در نظرست اگر تو شور کنی من ترش نخواهم شد که تلخ از آن لب شیرین مقابل شکرست ز بی زریست که آب رخم رود بر باد اگر چه کار رخ از سیم اشک همچو زرست مرا هر آینه لازم بود جلای وطن چرا که مصلحت کار بیدلان سفرست ز بحر شعر مر او را بسی غنیمتهاست که از لطافت خواجو سفینه این همه مستی ما این همه مستی ما مستی مستی دگرست وین همه هستی ما هستی هستی دگرست خیز و بیرون زد و عالم وطنی حاصل کن که برون از دو جهان جای نشستی دگرست گفتم از دست تو سرگشته‌ی عالم گشتم گفت این سر سبک امروز ز دستی دگرست تا صبا قلب سر زلف تو در چین بشکست هر زمان بر من دلخسته شکستی دگرست کس چو من مست نیفتاد ز خمخانه‌ی عشق گر چه در هر طرف از چشم تو مستی دگرست تا برآمد ز بناگوش تو خورشید جمال هر سر زلف تو خورشید پرستی دگرست چون سپر نفکند از غمزه‌ی خوبان خواجو زانکه آن ناوک دلدوز ز شستی دگرست جان هر زنده دلی جان هر زنده دلی زنده بجانی دگرست سخن اهل حقیقت ز زبانی دگرست خیمه از دایره‌ی کون و مکان بیرون زن زانکه بالاتر ازین هر دو مکانی دگرست در چمن هست بسی لاله سیراب ولی ترک مه روی من از خانه‌ی خانی دگرست راستی راز لطافت چو روان می‌گردی گوئیا سرو روان تو روانی دگرست عاشقان را نبود نام و نشانی پیدا زانکه این طایفه را نام و نشانی دگرست یک زمانم بخدا بخش و ملامت کم گوی کاین جگر سوخته موقوف زمانی دگرست تو نه مرد قدح و درد مغانی خواجو خون دل نوش که آن لعل زکانی دگرست آن نه رویست آن نه رویست مگر فتنه‌ی دور قمرست وان نه زلفست و بنا گوش که شام و سحرست ز آرزوی کمرت کوه گرفتم هیهات کوه را گرچه ز هر سوی که بینی کمرست مردم چشمم ارت سرو سهی می‌خواند روشنم شد که همان مردم کوته نظرست اشک را چونکه بصد خون جگر پروردم حاصلم از چه سبب زو همه خون جگرست نسبت روی تو با ماه فلک می‌کردم چو بدیدم رخ زیبای تو چیز دگرست حیف باشد که بافسوس جهان می‌گذرد مگذر ای جان جهان زانکه جهان برگذرست اشک خونین مرا کوست جگر گوشه‌ی دل زین صفت خوار مدارید که اصلی گهرست قصه‌ی آتش دل چون به زبان آرم از آنک شمع اگر فاش شود سر دلش بیم سرست هر کرا شوق حرم باشد از آن نندیشد که ره بادیه از خار مغیلان خطرست گر بشمشیر جفا دور کنی خواجو را همه سهلست ولی محنت دوری بترست همه سرمستیش از شور شکر خنده‌ی تست شور طوطی چه عجب گر ز برای شکرست در شب زلف تو در شب زلف تو مهتابی خوشست در لب لعل تو جلایی خوشست پیش گیسویت شبستانی نکوست طاق ابروی تو محرابی خوشست حلقه‌ی زلف کمند آسای تو چنبری دلبند و قلابی خوشست پیش رویت شمع تا چند ایستد گو دمی بنشین که مهتابی خوشست گر دلم در تاب رفت از طره‌ات طیره نتوان شد که آن تابی خوشست آتش رویت که آب گل بریخت در سواد چشم من آبی خوشست مردم چشمم که در خون غرقه شد دمبدم گوید که غرقابی خوشست بردر میخانه خوانم درس عشق زانکه باب عاشقی با بی خوشست بخت خواجو همچو چشم مست تو روزگاری شد که در خوابی خوشست بوقت صبح بوقت صبح چو آن سرو سیمتن بنشست ز رشک طلعت او شمع انجمن بنشست فشاند سنبل و چون گل زغنچه رخ بنمود کشید قامت و چون سرو در چمن بنشست ز برگ لاله‌ی سیراب و شاخ شمشادش بریخت آب گل و باد نارون بنشست نشست و مشعله از جان بیدلان برخاست برفت و مشعله‌ی عمر مرد و زن بنشست بگوی کان مگس عنبرین ببوی نبات چرا برآن لب لعل شکرشکن بنشست چه خیزدار بنشینی که تا تو خاسته‌ئی کسی ندید که یکدم خروش من بنشست مگر بروی تو بینم جهان کنون که مرا چراغ این دل تاریک ممتحن بنشست خبر برید بخسرو که در ره شیرین غبار هستی فرهاد کوهکن بنشست ز خانه هیچ نخیزد سفر گزین خواجو که شمع دل بنشاند آنکه در وطن بنشست خطر بادیه‌ی عشق تو خطر بادیه‌ی عشق تو بیش از پیشست این چه دامست که دور از تو مرا در پیشست ایکه درمان جگر سوختگان می‌سازی مرهمی بردل ما نه که بغایت ریشست دیده هر چند بر آتش زند آبم لیکن حدت آتش سودای تو از حد بیشست باده می‌نوشم و خون از جگرم می‌جوشد زانکه بی لعل توام باده نوشین نیشست عاشق اندیشه‌ی دوری نتواند کردن دوربینی صفت عاقل دور اندیشست گر مراد دل درویش برآری چه شود زانکه سلطان بر صاحب‌نظران درویشست آشنایان همه بیگانه شدند از خواجو لیکن او را همه این محنت و درد از خویشست بیش ازین بیش ازین بی همدمی در خانه نتوانم نشست بر امید گنج در ویرانه نتوانم نشست در ازل چون با می و میخانه پیمان بسته‌ام تا ابد بی باده و پیمانه نتوانم نشست ایکه افسونم دهی کز مار زلفش سر مپیچ بر سر آتش بدین افسانه نتوانم نشست مرغ جان را تا نسوزد ز آتش دل بال و پر پیش روی شمع چون پروانه نتوانم نشست در چنین دامی که نتوان داشت اومید خلاص روز و شب در آرزوی دانه نتوانم نشست منکه در زنجیرم از سودای زلف دلبران بی پریروئی چنین دیوانه نتوانم نشست آتش عشقش دلم را زنده می‌دارد چو شمع ورنه زینسان مرده دل در خانه نتوانم نشست یکنفس بی‌اشک می‌خواهم که بنشینم ولیک در میان بحر بی دردانه نتوانم نشست اهل دل گویند خواجو از سر جان برمخیز چون نخیرم زانکه بی‌جانانه نتوانم نشست حسن تو حسن تو نهایت جمالست لطف تو بغایت کمالست با زلف تو هر که را سری هست سر در قدم تو پایمالست بی روی تو زندگی حرامست وز دست تو جام می حلالست باز آی که بی رخ تو ما را از صحبت خویشتن ملالست جانم که تذر و باغ عشقست زین گونه شکسته پر و بالست مرغ دل من هوا نگیرد زانرو که چنین شکسته بالست این نفحه‌ی روضه‌ی بهشتست یا نکهت گلشن وصالست این خود چه شمامه‌ی شمیمست وین خود چه شمایل شمالست خواجو بلب تو آرزومند چون تشنه بشربت زلالست هرکه مجنون نیست هرکه مجنون نیست از احوال لیلی غافلست وانکه مجنون را بچشم عقل بیند عاقلست قرب صوری در طریق عشق بعد معنویست عاشق ار معشوق را بی وصل بیند واصلست اهل معنی را از او صورت نمی‌بندد فراق وانکه این صورت نمی‌بندد ز معنی غافلست کی بمنزل ره بری تا نگذری از خویش ازآنک ترک هستی در ره مستی نخستین منزلست گر چه من بد نامی از میخانه حاصل کرده‌ام هر که از میخانه منعم می‌کند بی حاصلست ایکه دل با خویش داری رو بدلداری سپار کانکه دلداری ندارد نزد ما دور از دلست یاد ساحل کی کند مستغرق دریای عشق زانکه این معنی نداند هر که او بر ساحلست عاشقانرا وعظ دانا عین نادانی بود کانکه سرعشق را عالم نباشد جاهلست ترک جانان گیر خواجو یا برو جان برفشان ترک جان سهلست از جانان صبوری مشکلست ای من ای من ز دو چشم نیم مستت مست وز دست تو رفته عقل و دین از دست بنشین که نسیم صبحدم برخاست برخیز که نوبت سحر بنشست با روی تو رونق قمر گم شد وز لعل تو قیمت شکر بشکست گوئی در فتنه و بلا بگشود نقاش ازل که نقش رویت بست برداشت دل شکسته از من دل واندر سر زلف دلکشت پیوست از لعل تو یکزمان شکیبم نیست بی باده کجا قرار گیرد مست در عشق تو ز آب دیده خواجو را آخر بر هر کس آبروئی هست دوش پیری دوش پیری ز خرابات برون آمد مست دست در دست جوانان و صراحی در دست گفت عیبم مکن ای خواجه که ترسا به چه‌ئی توبه‌ی من چو سر زلف چلیپا بشکست هرکه کرد از در میخانه گشادی حاصل چون تواند دل سودا زده در تقوی بست من اگر توبه شکستم مکن انکارم از آنک خود پرستی نکند هر که بود باده پرست گر بپیری هدف ناوک خلقی گشتم چه توان کرد که تیر خردم رفت از شست مستم آندم که بمیرم بسر خاک برید تا سر از خاک بر آرم به قیامت سرمست کس ازین قید بتدبیر نرفتست برون زانکه از چنبر تقدیر نمی‌شاید جست مست و مدهوش برندش ز لحد بر عرصات هر که شد همقدح باده گساران الست جان فشانان که چو شمع از سر سر برخیزند یکنفس بی می نوشین نتوانند نشست همچو ابروی بتان صید کند خاطر خلق آنکه نشکیبدش ازصحبت مستان پیوست گر شود بزمگهت عالم بالا خواجو تو مپندار که بالاتر ازین کاری هست دیشب درآمد از درم دیشب درآمد از درم آنماه چهره مست مانند دسته‌ی گل و گلدسته‌ئی بدست خطش نبات و پسته‌ی شکرشکن شکر سروش بلند و سنبل پرتاب و پیچ مست زلف سیاه سرکش هندوش داده عرض در چین هزار کافر زنگی بت پرست از دیده محو کرد مرا هر چه هست و نیست سودای آن عقیق گهر پوش نیست هست در بست راه عقل چو آن بت قبا گشود بگشود کار حسن چو آن مه کمر ببست در مشگ می‌فکند بفندق شکنج و تاب وز نار و عشوه گوشه‌ی بادام می‌شکست پر کرد جامی از می گلگون و درکشید وانگه ببست بند بغلطان و برنشست گفتم زکوة لعل درافشان نمی‌دهی یاقوت روح پرور شیرین بدر بخست گفتم ز پیش تیر تو خواجو کجا جهد گفتا ز نوک ناوک ما هیچکس نرست اگر چه بلبل طبعم اگر چه بلبل طبعم هزار دستانست حدیث من گل صد برگ گلشن جانست ز بیم چنگل شاهین جان شکار فراق دلم چو مرغ چمن روز و شب در افغانست چو تاب زلف عروسان حجله خانه‌ی طبع روان خسته‌ام از دست دل پریشانست چو از سر قلمم برگذشت آب سیاه سفینه ساز و میندیش ازینکه طوفانست کسی که ملکت جم پیش همتش بادست اگر نظر بحقیقت کنی سلیمانست دوای دل ز دواخانه‌ی محبت جوی که نزد اهل مودت ورای درمانست دل خراب من از عشق کی شود خالی چرا که جایگه گنج کنج ویرانست چو چشمه‌ی خضر ار شعر من روان افزاست عجب مدار که آن عین آن حیوانست ورش بمصر چو یوسف عزیز می‌دارند غریب نیست که اورنگ ماه کنعانست نه هر که تیغ زبان می‌کشد جهانگیرست نه هر که لاف سخن می‌زند سخندانست اگر ز عالم صورت گذشته‌ئی خواجو بگیر ملکت معنی که مملکت آنست دلم با مردم چشمت دلم با مردم چشمت چنانست که پنداری که خونشان در میانست خطت سرنامه‌ی عنوان حسنست رخت گلدسته‌ی بستان جانست شبت مه پوش و ماهت شب نقابست گلت خود روی و رویت گلستانست گلستان رخت در دلستانی بهشتی بر سر سرو روانست چرا خورشید روز افروز رویت نهان در چین شبگون سایبانست کمان داران چشم دلکشت را خدنک غمزه دایم در کمانست بساز آخر زمانی با ضعیفان که حسنت فتنه آخر زمانست چرا خفتست چشم نیم مستت ز مخموری تو گوئی ناتوانست ز زلفت موبمو خواجو نشانداد از آن انفاس او عنبر فشانست زلف لیلی صفتت زلف لیلی صفتت دام دل مجنونست عقل بر دانه‌ی خال سیهت مفتونست تا خیال لب و دندان تو در چشم منست مردم چشم من از لعل و گهر قارونست پیش للی سرشکم ز حیا آب شود در ناسفته که در جوف صدف مکنونست عاقل آنست که منکر نشود مجنون را کانکه نظاره‌ی لیلی نکند مجنونست خون شد از رشک خطت نافه‌ی آهوی ختا گر چه در اصل طبیعت چو ببینی خونست عقل را کنه جمالت متصور نشود زانکه حسن تو ز ادراک خرد بیرونست می پرستان اگر از جام صبوحی مستند مستی ما همه زان چشم خوش می‌گونست تا جدا مانده‌ام از روی تو هرگز گفتی کان جگر خسته‌ی دل سوخته حالش چونست رحمتی کن که ز شور شکرت خواجو را سینه آتشکده و دیده ز غم جیحونست ای فدای قامتت ای فدای قامتت هر سرو بستانی که هست در حیا از چشم من هر ابر نیسانی که هست باز داده خط بخون وز شرمساری گشته آب جام یاقوت ترا هر راح ریحانی که هست نرگس سرمست مخمور تو بیمارست از آن سر در افکندست زلفت از پریشانی که هست خاتم لعل ترا چون شد مسخر ملک جم صید زلفت گشت هر دیو سلیمانی که هست راستی را بنده‌ی شمشاد بالای توام ورنه من آزادم از هر سرو بستانی که هست لشکر عشق توام تا خیمه زد در ملک دل کس درو منزل نمی‌سازد ز ویرانی که هست چون شود یاقوت لل پرورت گوهرفشان آب گردد از حیا هر گوهر کانی که هست هندوی آتش پرست کافر زلفت مقیم خون خلقی می‌خورد از نا مسلمانی که هست در دلت مهر از چه رو جویم چو می‌دانم که چیست بنده را بیدل چرا گوئی چو می‌دانی که هست ناشنیده از کمال حسن لیلی شمه‌ئی عیب مجنون می‌کند دانا ز نادانی که هست چشم خواجو چون شود دور از رخت گوهرفشان اوفتد خون در دل هر لعل رمانی که هست روح را در حالت آرد چون شود دستانسرای بلبل بستان طبعش از خوش الحانی که هست ای پیک صبا ای پیک صبا حال پری چهره‌ی ما چیست وی مرغ سلیمان خبر آخر ز سبا چیست در سلسله‌ی زلف سراسیمه‌ی لیلی حال دل مجنون پراکنده‌ی ما چیست برخاک رهش سر بنهادیم ولیکن سلطان خبرش نیست که احوال گدا چیست با آنکه طبیب دل ریشست بگوئید کز درد بمردیم بفرما که دوا چیست گر زانکه نرنجیده‌ئی از ما بخطائی چین در خم ابروی تو ای ترک ختا چیست چون دل ز پیت رفت و خطا کرد سزا یافت دزدیده اگر دیده ترا دید سزا چیست گر تیغ زنی ور بنوازی بمرادت دادیم رضا تا پس ازین حکم قضا چیست دی نرگست از عربده می‌گفت که خواجو کام دل یکتای تو ز آن زلف دوتا چیست در حضرت سلطان چمن چون همه بادست چندین همه آمد شدن پیک صبا چیست نشان بی نشانان نشان بی نشانان بی نشانیست زبان بی زبانان بی زبانیست دوای دردمندان دردمندیست سزای مهربانان مهربانیست ورای پاسبانی پادشاهیست بجای پادشاهی پاسبانیست چو جانان سرگران باشد بپایش سبک جان در نیفشاندن گرانیست خوش آن آهوی شیرافکن که دایم توانائی او در ناتوانیست مگر پیروزه‌ی خط تو خضرست که لعلت عین آب زندگانیست بلی صورت بود عنوان معنی نه اینصورت که سر تا سر معانیست سحر فریاد شب خیزان درین راه تو پنداری درای کاروانیست خط زرنگاریت بر صفحه‌ی ماه سوادی از مثال آسمانیست مغان زنده دلرا خوان که در دیر مراد از زندخوانی زنده خوانیست چو خواجو آستین برعالم افشان که شرط رهروان دامن فشانیست زلف هندوی تو زلف هندوی تو در تابست و ما را تاب نیست چشم جادوی تو در خوابست و ما را خواب نیست با لبت گر باده لاف جانفزائی می‌زند پیش ما روشن شد این ساعت که او را آب نیست نرگست در طاق ابرو از چه خفتد بی خبر زانکه جای خواب مستان گوشه‌ی محراب نیست ساکن کوی خرابات مغان خواهم شدن کز در مسجد مرا امید فتح الباب نیست خاک ره بر من شرف دارد اگر مست و خراب بر درمیخانه خفتن خوشتر از سنجاب نیست پیش رویش ز آتش دل سوختم پروانه وار زانکه شمعی چون رخش در مجلس اصحاب نیست گفتمش کاخر دل گمگشته‌ام را باز ده گفت باری این بضاعت در جهان نایاب نیست روضه‌ی رضوان بدان صورت که وصفش خوانده‌ئی چون بمعنی بنگری جز منزل احباب نیست ایکه خواجو را ز تاب آتش غم سوختی این همه آتش چه افروزی که او را تاب نیست مرغ جانرا مرغ جانرا هر دو عالم آشیانی بیش نیست حاصلم زین قرص زرین نیم نانی بیش نیست از نعیم روضه‌ی رضوان غرض دانی که چیست وصل جانان ورنه جنت بوستانی بیش نیست گفتم از خاک درش سر بر ندارم بنده‌وار باز می‌گویم سری بر آستانی بیش نیست آنچنان در عالم وحدت نشان گم کرده‌ام کز وجودم اینکه می‌بینی نشانی بیش نیست چند گویم هر نفس کاهم ز گردون درگذشت کاسمان از آتش آهم دخانی بیش نیست در غمش چون دانه‌ی نارست آب چشم من وز لبش کام روانم ناردانی بیش نیست گفتمش چشمت بمستی خون جانم ریخت گفت گر چه خونخوارست آخر ناتوانی بیش نیست گر بجان قانع شود در پایش افشانم روان کانچه در دستست حالی نیم جانی بیش نیست یک زمان خواجو حضور دوستان فرصت شمار زانکه از دور زمان فرصت زمانی بیش نیست اهل دل اهل دل را از لب شیرین جانان چاره نیست طوطی خوش نغمه را از شکرستان چاره نیست گر دلم نشکیبد از دیدار مه رویان رواست ذره را از طلعت خورشید رخشان چاره نیست صبحدم چون گل بشکر خنده بگشاید دهن از خروش و ناله‌ی مرغ سحرخوان چاره نیست تا تودر چشمی مرا از گریه خالی نیست چشم ماه چون در برج آبی شد ز باران چاره نیست رشته‌ی دندانت از چشمم نمی‌گردد جدا لل شهوار را از بحر عمان چاره نیست از دل تنگم کجا بیرون توانی رفت از آنک گنج لطفی گنج را در کنج ویران چاره نیست دور گردون چون مخالف می‌شود عشاق را در عراق ار راست گوئی از سپاهان چاره نیست مردم از اندوه از کرمان نمی‌یابم خلاص ای عزیزان هر که مرد او را ز کرمان چاره نیست خواجو ار درظلمت شب باده نوشد گو بنوش خضر را در تیرگی از آب حیوان چاره نیست کدام دل کدام دل که گرفتار و پای بند تو نیست کدام صید که در آرزوی بند تو نیست نه من به بند کمند تو پای بندم و بس کسی بشهر نیامد که شهر بند تو نیست ترا بقید چه حاجت که صید وحشی را بهیچ روی خلاص از خم کمند تو نیست ضرورتست که پیش تو پنجه نگشایم مرا که قوت بازوی زورمند تو نیست گرم گزند رسانی بضرب تیغ فراق مکن که بیشم از این طاقت گزند تو نیست چو سروم از دو جهان گر چه دست کوتاهست ولی شکیبم از آن قامت بلند تو نیست دلم برآتش عشقت بسوخت همچو سپند بیا که صبرم از آنخال چون سپند تو نیست عجب ز عقل تو دارم که می‌دهی پندم خموش باش که این لحظه وقت پند تو نیست ز شور بختی خواجوست اینکه چون فرهاد نصیبش از لب شیرین همچو قند تو نیست در سر زلف سیاه تو در سر زلف سیاه تو چه سوداست که نیست وز غم عشق تو در شهر چه غوغاست که نیست گفتی از لعل من امروز تمنای تو چیست در دلم زان لب شیرین چه تمناست که نیست بجز از زلف کژت سلسله جنبان دلم خم زلف تو گواه من شیداست که نیست پای بند غم سودای تو مسکین دل من نتوان گفت که این طلعت زیباست که نیست در چمن نیست ببالای بلندت سروی راستی در قد زیبای تو پیداست که نیست با جمالت نکنم میل تماشای بهار زانکه در گلشن رویت چه تماشاست که نیست گر کسی گفت که چون قد تو شمشادی نیست اگر آن قامت و بالاست بگو راست که نیست گفتی از نرگس رعنای منت هست شکیب شاهد حال من آن نرگس رعناست که نیست ایکه خواجو ز سر زلف تو شد سودائی در سر زلف سیاه توچه سوداست که نیست مشنو مشنو که مرا با لب لعلت هوسی نیست کاندر شکرستان شکری بی مگسی نیست کس نیست که در دل غم عشق تو ندارد کانرا که غم عشق کسی نیست کسی نیست باز آی که با هم نفسی خوش بنشینیم کز عمر کنون حاصل ما جز نفسی نیست تنها نه مرا با رخ و زلفت هوسی هست کامروز کسی نیست که صاحب هوسی نیست شب نیست که فریاد بگردون نرسانم لیکن چه توان کرد که فریاد رسی نیست برطرف چمن ناله‌اش آن سوز ندارد هر بلبل دلسوخته کاندر قفسی نیست از قافله‌ی عشق به جز ناله‌ی خواجو در وادی هجران تو بانگ جرسی نیست کاروان خیمه به صحرا زد کاروان خیمه به صحرا زد و محمل بگذشت سیلم از دیده روان گشت و ز منزل بگذشت ناقه بگذشت و مرا بیدل و دلبر بگذاشت ای رفیقان بشتابید که محمل بگذشت ساربان گو نفسی با من دلخسته بساز کاین زمان کار من از قطع منازل بگذشت نتواند که بدوزد نظر از منظر دوست هر کرا در نظر آن شکل و شمایل بگذشت سیل خونابه روان شد چو روان شد محمل عجب از قافله زانگونه که بر گل بگذشت نه من دلشده در قید تو افتادم و بس کاین قضا بر سر دیوانه و عاقل بگذشت قیمت روز وصال تو ندانست دلم تا ازین گونه شبی برمن بیدل بگذشت هرکه شد منکر سودای من و حسن رخت عالم آمد بسر کویت و جاهل بگذشت جان فدای تو اگر قتل منت در خور دست خنک آن کشته که در خاطر قاتل بگذشت دوش بگذشتی و خواجو بتحسر می‌گفت آه ازین عمر گرامی که به باطل بگذشت لعل شیرین تو لعل شیرین تو وصفش بر شکر باید نوشت مهر رخسار تو شرحش بر قمر باید نوشت ماجرای اشکم از روی تناسب یک بیک مردم دریا نشین را بر گهر باید نوشت هر چه در باب در میخانه چشمم نظم داد گو مغان بر دیر بنویسند اگر باید نوشت ایکه وصف روی زردم در قلم می‌آوری سیم اگر بی وجه می‌باشد بزر باید نوشت خونبهای جان شیرین من شوریده حال برلب یاقوت آن شیرین پسر باید نوشت از میانش چون سر موئی ندیدم در وجود هیچ اگر خواهی نوشتن مختصر باید نوشت هر که گردد کشته‌ی تیغ فراق این داستان برسر خاکش بخوناب جگر باید نوشت و آنچه فرهاد از فراق طلعت شیرین کشید تا بروز حشر بر کوه و کمر باید نوشت شرح خمریات خواجو جز در دردی فروش تا نپنداری که برجای دگر باید نوشت ای جان جهان ای جان جهان جان وجهان برخی جانت داریم تمنای کناری ز میانت چون وصف دهان تو کنم زانکه در آفاق من هیچ ندیدم به لطافت چو دهانت گو شرح تو ای آیت خوبی دگری گوی زان باب که من عاجزم از کنه بیانت گرمدعی از نوک خدنگت سپر انداخت من سینه سپر ساخته‌ام پیش سنانت ای گلبن خندان بچنین حسن و لطافت کی رونق بستان ببرد باد خزانت هر لحظه ترا با دگران گفت و شنیدی وز دور من خسته به حسرت نگرانت گر خلق کنندم سپر تیرملامت من باز نگیرم نظر از تیر و کمانت تا رخت تصوف بخرابات نیاری در بتکده کی راه دهد پیر مغانت باید که نشان در میخانه بپرسی ورنی ز جهان محو شود نام و نشانت خواجو نکشد میل دلت سوی صنوبر گر دست دهد صحبت آن سرو روانت زینسان که توئی غرقه‌ی دریای مودت گر خاک شوی باد نیارد بکرانت خنک آن باد خنک آن باد که باشد گذرش بر کویت روشن آن دیده که افتد نظرش بر رویت صید آن مرغ شوم کو گذرد بر بامت خاک آن باد شوم کو به من آرد بویت زلف هندوی تو باید که پریشان نشود زانکه پیوسته بود همره و هم زانویت سحر اگر زانکه چنینست که من می‌نگرم خواب هاروت ببندد به فسون جادویت بیم آنست که دیوانه شوم چون بینم روی آن آب که زنجیر شود چون مویت عین سحرست که هر لحظه بروبه بازی شیرگیری کند و صید پلنگ آهویت روز محشر که سر از خاک لحد بردارند هرکسی روی بسوئی کند و من سویت مرغ دل صید کمانخانه‌ی ابروی تو شد چه کمانست که پیوسته کشد ابرویت بر سر کوی تو خواجو ز سگی کمتر نیست گاه گاهی چه بود گر گذرد در کویت ببوی زلف تو ببوی زلف تو دادم دل شکسته بباد بیا که جان عزیزم فدای بوی تو باد ز دست ناله و آه سحر بفریادم اگر نه صبر بفریاد من رسد فریاد چو راز من بر هرکس روان فرو می‌خواند سرشک دیده از این رو ز چشم من بفتاد هنوز در سر فرهاد شور شیرینست اگر چه رفت بتلخی و جان شیرین داد ز مهر و کینه و بیداد و داد چرخ مگوی که مهر او همه کینست و داد او بیداد ببست بر رخ خور آسمان دریچه بام چو پرده زان رخ چون ماه آسمان بگشاد ز بندگی تو دارم چو سوسن آزادی ولی تو سرو خرامان ز بندگان آزاد گمان مبر که ز خاطر کنم فراموشت ز پیش می‌روی اما نمی‌روی از یاد ز باد حال تو می‌پرسم و چو می‌بینم حدیث باد صبا هست سربسر همه باد اگر تو داد دل مستمند من ندهی به پیش خسرو ایران برم ز دست تو داد برآستان محبت قدم منه خواجو که هر که پای درین ره نهاد سر بنهاد نسیم باد صبا نسیم باد صبا جان من فدای تو باد بیا گرم خبری زان نگار خواهی داد حدیث سوسن و گل با من شکسته مگوی که بنده با گل رویش ز سوسنست آزاد ز دست رفتم و در پا فتاد کار دلم بساز چاره‌ی کارم کنون که کار افتاد چو غنچه گاه شکر خند سرو گلرویم زبان ناطقه دربست چون دهان بگشاد چو از تموج بحرین چشمم آگه شد چو نیل گشت ز رشک آب دجله‌ی بغداد بخون لعل فرو رفت کوه سنگین دل چودر محبت شیرین هلاک شد فرهاد کدام یار که چون دروصال کعبه رسد زکشتگان بیابان فرقت آرد یاد روم بخدمت یرغوچیان حضرت شاه که تا از آن بت بیدادگر بخواهم داد اگر چه رنج تو با دست در غمش خواجو بباد ده دل دیوانه هر چه بادا باد تا دلم در خم آن زلف تا دلم در خم آن زلف سمن‌سا افتاد کار من همچو سر زلف تو در پا افتاد بسکه دود دل من دوش ز گردون بگذشت ابر در چشم جهان بین ثریا افتاد راستی را چو ز بالای توام یاد آمد ز آه من غلغله در عالم بالا افتاد چشم دریا دل ما چون ز تموج دم زد شور در جان خروشنده دریا افتاد اشکم از دیده از آن روی فتادست کزو راز پنهان دل خسته بصحرا افتاد گویدم مردمک دیده‌ی گریان که کنون کار چشم تو چه اندیشه چو با ما افتاد بلبل سوخته از بسکه برآورد نفیر دود دل در جگر لاله‌ی حمرا افتاد کوکب حسن چو گشت از رخ یوسف طالع تاب در سینه‌ی پر مهر زلیخا افتاد دل خواجو که چو وامق ز جهان فارد گشت مهره‌ئی بود که در ششدر عذرا افتاد چوعکس روی تو چوعکس روی تو در ساغر شراب افتاد چه جای تاب که آتش در آفتاب افتاد بجام باده کنون دست می پرستان گیر چرا که کشتی دریا کشان درآب افتاد بسی بکوی خرابات بیخود افتادند ولی که دید که چون من کسی خراب افتاد چو کرد مطرب عشاق نوبتی آغاز خروش و ناله من در دل رباب افتاد بب چشم قدح کو کسی که دریابد مرا که خون جگر در دل کباب افتاد دل رمیده‌ی دعد آنزمان برفت از چنگ که پرده از رخ رخشنده‌ی رباب افتاد خدنگ چشم تو در جان خاص و عام نشست کمند زلف تو درحلق شیخ وشاب افتاد نسیم صبح چودر گیسوی تو تاب افکند دل شکسته‌ی خواجو در اضطراب افتاد یاد باد یاد باد آنکه نیاورد ز من روزی یاد شادی آنکه نبودم نفسی از وی شاد شرح سنگین دلی و قصه شیرین باید که بکوه آید و برسنگ نویسد فرهاد گر بمرغان چمن بگذری ای باد صبا گو هم آوای شما باز گرفتار افتاد سرو هر چند ببالای تو می‌ماند راست بنده تا قد ترا دید شد از سروآزاد تا چه کردم که بدین روز نشستم هیهات کس بروز من سرگشته‌ی بد روز مباد گوئیا دایه‌ام از بهر غمت می‌پرورد یا مگر مادرم از بهر فراقت می‌زاد نه تو آنی که بفریاد من خسته رسی نه من آنم که بکیوان نرسانم فریاد تا چه حالست که هر چند کزو می‌پرسم حال گیسوی کژت راست نمی‌گوید باد ایکه خواجو نتواند که نیارد یادت یاد می‌دار که از مات نمی‌آید یاد هندوئی هندوئی را باغبان سوی گلستان می‌فرستد یا به یاقوت تو سنبل خط ریحان می‌فرستد یا شب شامی ز روز خاوری رخ می‌نماید یا خضر خطی بسوی آب حیوان می‌فرستد جان بجانان می‌فرستادم دلم می‌رفت و می‌گفت مفلسی نزلی بخلوتگاه سلطان می‌فرستد می‌رساند رنج و پندارم که راحت می‌رساند می‌فرستد درد و می‌گویم که درمان می‌فرستد هر که جانی دارد و در دل ندارد ترک جانان دل بدلبر می‌سپارد جان بجانان می‌فرستد با وجودم هر که روی چشم پرخون می‌نماید زربکان می‌آورد لل بعمان می‌فرستد همچو خواجو هر که جان در پای جانان می‌فشاند روح پاکش را ز جنت حور رضوان می‌فرستد ز جام عشق تو ز جام عشق تو عقلم خراب می‌گردد ز تاب مهر تو جانم کباب می‌گردد مرا دلیست که دائم بیاد لعل لبت بگرد ساقی و جام شراب می‌گردد هلاک خود بدعا خواستم ولی چکنم که دیر دعوت من مستجاب می‌گردد دلست کاین همه خونم ز دیده می‌بارد پرست کافت جان عقاب می‌گردد تو خود چه آب و گلی کاب زندگی هردم ز شرم چشمه‌ی نوش تو آب می‌گردد چو برتو می‌فکنم دیده اشگ گلگونم ز عکس گلشن رویت گلاب می‌گردد بجام باده چه حاجت که پیر گوشه نشین بیاد چشم تو مست و خراب می‌گردد عجب نباشد اگر شد سیاه و سودائی چنین که زلف تو بر آفتاب می‌گردد چو بر درت گذرم گوئیم که خواجو باز بگرد خانه‌ی ما از چه باب می‌گردد چه بادست اینکه می‌آید چه بادست اینکه می‌آید که بوی یار ما دارد صبا در جیب گوئی نافه‌ی مشک ختا دارد بطرف بوستان هرکس بیاد چشم می‌گونش مدام ار می نمی‌نوشد قدح بر کف چرا دارد چو یار آشنا از ما چنان بیگانه می‌گردد شود جانان خویش آنکس که جانی آشنا دارد از آن دلبستگی دارد دل ما با سر زلفش که هرتاری ز گیسویش رگی با جان ما دارد ولی روشن نمی‌دانم که او منزل کجا دارد برآنم کابر گرینده از این پس پیش اشک من حدیث چشم سیل افشان نراند گر حیا دارد مرا در مجلس خوبان سماع انس کی باشد که چون سروی برقص آید مرا از رقص وا دارد اگر برگ گلت باشد نوا از بینوائی زن که از بلبل عجب دارم اگر برگ و نوا دارد وگر مرغ سلیمانرا بجای خود نمی‌بینم بجای خود بود گر باز آهنگ سبا دارد اگر چون من بسی داری بدلسوزی و غمخواری بدین بیچاره رحم آور که در عالم ترا دارد ز خواجو کز جهان جز تو ندارد هیچ مطلوبی اگر دوری روا داری خدا آخر روا دارد با درد دردنوشان با درد دردنوشان درمان چه کار دارد با ناله‌ی خموشان الحان چه کار دارد در شهر بی نشانان سلطان چه حکم داند در ملک بی زبانان فرمان چه کار دارد دریا کشان غم را از موج خون مترسان با اهل نوح مرسل طوفان چه کار دارد از دفتر معانی نقش صور فرو شوی با نامه‌ی الهی عنوان چه کار دارد زلف سیه چه آری در پیش چشم جادو با ساحران بابل ثعبان چه کار دارد عیبی نباشد ار من سامان خود ندانم با آنکه سر ندارد سامان چه کار دارد بر خاک کوی جانان بگذر ز آب حیوان کانجا که خضر باشد حیوان چه کار دارد خسرو چگونه سازد منزل بصدر شیرین بر مسند سلاطین دربان چه کار دارد ریحان گلشن جان عقلست و نزد جانان چون روح در نگنجد ریحان چه کار دارد از مهر خان چه داری چشم وفا و یاری در دست زند خوانان فرقان چه کار دارد گفتم که جان خواجو قربان تست گفتا در کیش پاکدینان قربان چه کار دارد درد محبت درد محبت درمان ندارد راه مودت پایان ندارد از جان شیرین ممکن بود صبر اما ز جانان امکان ندارد آنرا که در جان عشقی نباشد دل بر کن از وی کوجان ندارد ذوق فقیران خاقان نیابد عیش گدایان سلطان ندارد ایدل ز دلبر پنهان چه داری دردی که جز او درمان ندارد باید که هر کو بیمار باشد درد از طبیبان پنهان ندارد در دین خواجو ممن نباشد هر کو بکفرش ایمان ندارد دل من دل من باز هوای سر کوئی دارد میل خاطر دگر امروز بسوئی دارد هیچ دارید خبر کان دل سرگشته‌ی من مدتی شد که وطن بر سر کوئی دارد بگسست از من و در سلسله موئی پیوست که دل خلق جهان در خم موئی دارد ایکه از سنبل مشکین توعنبر بوئیست خنک آن باد که از زلف تو بوئی دارد ما بیک کاسه چنین مست و خراب افتادیم حال آن مست چه باشد که سبوئی دارد شاخ را بین که چه سرمست برون آمده است گوئیا او هم ازین باده کدوئی دارد ایکه گوئی که مکن خوی بشاهد بازی هر کرا فرض کنی عادت و خوئی دارد خیز چون پرده ز رخسار گل افکند صبا روی گل بین که نشان گل روئی دارد خوش بیا برطرف دیده‌ی خواجو بنشین همچو سروی که وطن برلب جوئی دارد دل من دل من جان ز غم عشق تو آسان نبرد وین عجبتر که اگر جان ببرد جان نبرد گر ازین درد بمیرم چه دوا شاید کرد کانک رنج تو کشد راه بدرمان نبرد شب دیجور جدائی دل سودائی من بی خیال سر زلف تو بپایان نبرد هر کرا ساعت سیمین تو آید در چشم دست حیرت نتواند که بدندان نبرد ره بمنزلگه قربت ندهندم که کسی رخت درویش به خلوتگاه سلطان نبرد پادشاهی تو هر حکم که خواهی فرمود بنده آن نیست که سر پیچد و فرمان نبرد غارت دل کندم غمزه‌ی کافر کیشت وانکه کافر نبود مال مسلمان نبرد ای عزیزان بجز از باد صبا هیچ بشیر خبر یوسف گمگشته بکنعان نبرد گر نسیم سحر قطع مسافت نکند هیچکس قصه‌ی دردم بخراسان نبرد جان چه ارزد که برم تحفه بجانان هیهات همه دانند که کس زیره بکرمان نبرد شکر از گفته خواجو بسوی مصر برند گر چه کس قند بسوی شکرستان نبرد قصه غصه فرهاد قصه غصه فرهاد بشیرین که برد نامه ویس گلندام برامین که برد خضر را شربتی از چشمه‌ی حیوان که دهد مرغ را آگهی از لاله و نسرین که برد خبر انده اورنگ جدا گشته ز تخت به سراپرده‌ی گلچهر خور آئین که برد گر چه بفزود حرارت ز شکر خسرو را از شرش شور شکر خنده شیرین که برد مرغ دل باز چو شد صید سر زلف کژش گفت جان این نفس از چنگل شاهین که برد ناز آن سرو قد افراخته چندین که کشد جور آن شمع دل افروخته چندین که برد می چون زنگ اگر دست نگیرد خواجو زنگ غم ز آینه‌ی خاطر غمگین که برد ماه من ماه من دوش سر از جیب ملاحت برکرد روز روشن ز حیا چادر شب برسر کرد اندکی گل برخ خوب نگارم مانست صبحدم باد صبا دامن او پر زر کرد نتوانم که برآرم نفسی بی لب دوست که قضا جان مرا در لب او مضمر کرد پسته را با دهن تنگ تو نسبت کردم رفت در خنده ز شادی مگرش باور کرد هر زمان سنبل هندوی تو درتاب شود که خرد نسبتم از بهر چه با عنبرکرد آبرویم شده بر باد ز بی سیمی بود سیم اشکست که کار رخ من چون زر کرد هر میی کز کف ساقی غمت کردم نوش گوئیا خون جگر بود که در ساغر کرد دل خواجو که بجان آمده بود از غم عشق خون شد امروز و سر از چشمه‌ی چشمش برکرد باز عزم شراب خواهم کرد باز عزم شراب خواهم کرد ساز چنگ و رباب خواهم کرد آتش دل چو آب کارم برد چاره‌ی کار آب خواهم کرد جامه در پیش پیر باده فروش رهن جام شراب خواهم کرد از برای معاشران صبوح دل پرخون کباب خواهم کرد با بتان اتصال خواهم جست وز خرد اجتناب خواهم کرد بسکه از دیده سیل خواهم راند خانه‌ی دل خراب خواهم کرد تا دم صبح دوست خواهم خواند دعوت آفتاب خواهم کرد بجز از باده خوردن و خفتن توبه از خورد و خواب خواهم کرد همچو خواجو ز خاک میخانه آبرو اکتساب خواهم کرد بی لاله رخان بی لاله رخان روی بصحرا نتوان کرد بی سرو قدان میل تماشا نتوان کرد کام دلم آن پسته دهانست ولیکن زان پسته دهان هیچ تمنا نتوان کرد گفتم مرو از دیده‌ی موج افکن ما گفت پیوسته وطن برلب دریا نتوان کرد چون لاله دل از مهرتوان سوختن اما اسرار دل سوخته پیدا نتوان کرد تا در سر زلفش نکنی جان گرامی پیش تو حدیث شب یلدا نتوان کرد آنها که ندانند ترنج از کف خونین دانند که انکار زلیخا نتوان کرد از بسکه خورد خون جگر مردم چشمم دل در سر آن هندوی لالا نتوان کرد بی خط تو سر نامه‌ی سودا نتوان خواند بی زلف تو سر در سر سودا نتوان کرد گیسوی تو گر سرکشد او را چه توان گفت با هندوی کژ طبع محا کا نتوان کرد هر لحظه پیامی دهدم دیده که خواجو بی می طلب آب رخ از ما نتوان کرد از دست مده جام می و روی دلارام کارام دل از توبه تقاضا نتوان کرد من خاک آن بادم که من خاک آن بادم که او بوی دلارام آورد در آتشم ز آب رخش کاب رخ من می‌برد آنکو لبش گاه سخن هم طوطی و هم شکرست طوطی خطش از چه رو پر بر شکر می‌گسترد سرو از قد چون عرعرش گل پیش روی چون خورش این دست بر سر می‌زند و آن جامه بر تن می‌درد من تحفه جان می‌آورم بهر نثار مقدمش وان جان شیرین از جفا ما را بجان می‌آورد زلف سیه کارش نگر و آنچشم خونخوارش نگر کاین قصد جانم می‌کند و آن خون جانم می‌خورد هنگام تیر انداختن گر بر من آرد تاختن در پای او سر باختن عاشق بجان و دل خرد بگذشتی و بگذاشتی ما را و هیچ انگاشتی جانا ز خشم وآشتی بگذر که این هم بگذرد گه گه به چشم مرحمت برما نظر می‌کن ولی سلطان ز کبر و سلطنت در هر گدائی ننگرد زان سنبل عنبر شکن خواجو چو می‌راند سخن می‌یابم از انفاس او بوئی که جان می‌پرورد تا برآید نفس از عشق تا برآید نفس از عشق دمی باید زد بر سر کوی محبت قدمی باید زد چهره برخاک در سیمبری باید سود بوسه برصحن سرای صنمی باید زد هر دم از کعبه‌ی قربت خبری باید جست خیمه برطرف حریم حرمی باید زد هر شب از دفتر سودا ورقی باید خواند وز جفا بر دل پر خون رقمی باید زد هر نفس ز آتش دل خاک رهی باید شد هر دم از سوز جگر ساز غمی باید زد گر نخواهد که برآشفته شود کار جهان دست در حلقه زلف تو کمی باید زد کام جان جز ز برای تو نمی‌شاید خواست راه دل جز بهوای تو نمی‌باید زد گر چه ما را نبود یک درم اما هر دم سکه مهر ترا بر در می‌باید زد خیز خواجو که چو افلاس شود دامن گیر دست در دامن صاحب کرمی باید زد صحبت جان جهان صحبت جان جهان جان و جهان می‌ارزد لعل جان پرور او جوهر جان می‌ارزد گوشه‌ی دیر مغان گیر که در مذهب عشق کنج میخانه طربخانه‌ی خان می‌ارزد با چنان نادره‌ی دور زمان می خوردن یک زمان حاصل دوران زمان می‌ارزد شاید ار ملک جهان در طلبش در بازی که دمی صحبت او ملک جهان می‌ارزد برلب آب روان تشنه چرا باید بود ساقی آن آب روان کو که روان می‌ارزد با جمالت بتماشای چمن حاجت نیست که گل روی تو صد لاله ستان می‌ارزد سر کوی تو که از روضه‌ی رضوان بابیست پیش صاحب‌نظران باغ جنان می‌ارزد هر که را هیچ بدستست نمی‌ارزد هیچ که همانش که بود خواجه همان می‌ارزد پیش خواجو قدحی باده به از ملکت کی زانکه لعلیست که صد تاج کیان می‌ارزد آن فتنه چو برخیزد آن فتنه چو برخیزد صد فتنه برانگیزد وان لحظه که بنشیند بس شور بپا خیزد از خاک سر کویش خالی نشود جانم گر خون من مسکین با خاک برآمیزد ای ساقی آتش روی آن آب چو آتش ده باشد که دلم آبی برآتش غم ریزد با صوفی‌صافی گو در درد مغان آویز کان دل که بود صافی از درد نپرهیزد گر چشم تو جان خواهد در حال بر افشانم کانکش نظری باشد با چشم تو نستیزد از خاک من خاکی هر خار که بر روید چون بر گذرت بیند در دامنت آویزد از بندگیت خواجو آزاد کجا گردد کازاده کسی باشد کز بند تو نگریزد از صومعه از صومعه پیری بخرابات درآمد با باده پرستان بمناجات درآمد تجدید وضو کرد بجام می و سرمست در دیر مغان رفت و بطاعات درآمد هر کس که ز اسرار خرابات خبرداشت از نفی برون رفت و باثبات درآمد این طرفه که هر کو بگذشت از سر درمان درد دلش از راه مداوات درآمد ایدل چو در بتکده در کعبه‌گشودند بشتاب که هنگام عبادات درآمد فارغ بنشست از طلب چشمه‌ی حیوان همچو خضر آنکس که بظلمات درآمد مطرب چو خروس سحری نغمه برآورد با مرغ صراحی بمقالات درآمد دل در غم عشقش بخرافات درافتاد جان با لب لعلش بمراعات درآمد مستان خرابش بدر دیر کشیدند در حال که خواجو بخرابات درآمد عجب دارم عجب دارم گر او حالم نداند که مشک و بی زری پنهان نماند یقینم کان صنم بر ناتوانان اگر رحمت نماید می‌تواند دلم ندهد که ندهم دل بدستش گرم او دل دهد ور جان ستاند بفرهاد ار رسد پیغام شیرین ز شادی جان شیرین برفشاند اگر دهقان چنان سروی بیابد بجای چشمه بر چشمش نشاند سرشکم می‌دود بر چهره‌ی زرد تو پنداری که خونش می‌دواند نمی‌بینم کسی جز دیده‌ی تر که آبی بر لب خشکم چکاند بجامی باده دستم گیر ساقی که یکساعت ز خویشم وا رهاند صبا گر بگذری روزی بکویش بگو خواجو سلامت می‌رساند زنده‌اند آنها که زنده‌اند آنها که پیش چشم خوبان مرده‌اند مرده دل جمعی که دل دادند و جان نسپرده‌اند چشم سرمستان دریاکش نگر وقت صبوح تا ببینی چشمه‌ها را کاب دریا برده‌اند ما برون افتاده‌ایم از پرده‌ی تقوی ولیک پرده سازان نگارین همچنان در پرده‌اند درد نوشان بسکه اشک از چشم ساغر رانده‌اند خون دل در صحن شادروان بجوش آورده‌اند ساقیا چون پختگانرا ز آتش می سوختی گرم کن خامان عشرتخانه را کافسرده‌اند اهل دل گر جان بر آن سرو روان افشانده‌اند از نسیم گلشن وصلش روان پرورده‌اند بردل رندان صاحب‌درد اگر آزارهاست پارسایان باری از رندان چرا آزرده‌اند خیز خواجو وز در خلوتگه مستان درآی نیستانرا بین که ترک ملک هستی کرده‌اند قوت جان از خون دل ساز و ز عالم گوشه گیر زانکه مردان سالها در گوشه‌ها خون خورده‌اند خورشید را خورشید را به سایه‌ی شب در نشانده‌اند شب را بپاسبانی اختر نشانده‌اند چیپور را ممالک فغفور داده‌اند مهراج را بمسند خان برنشانده‌اند تا خود چه دیده‌اند که چیپال هند را ترکان بپادشاهی خاور نشانده‌اند همچون مگس بتنگ شکر برنشسته است خالی که برعقیق چو شکر نشانده‌اند گوئی که دانه‌ئی بقمر برفشانده‌اند یا مهره‌ای ز غالیه در خور نشانده‌اند یا خازنان روضه‌ی رضوان بلال را در باغ خلد برلب کوثر نشانده‌اند گفتم که خال همچو سیه دانه‌ی ترا برقرص آفتاب چه در خور نشانده‌اند گفتا بروم خسرو اقلیم زنگ را گوئی که بر نیابت قیصر نشانده‌اند برخیز و باده نوش که مستان صبح خیز آتش بب دیده‌ی ساغر نشانده‌اند خون جگر که بر رخ خواجو چکیده است یاقوت پاره‌ئیست که در زر نشانده‌اند این دلبران این دلبران که پرده برخ در کشیده‌اند هر یک بغمزه پرده‌ی خلقی دریده‌اند از شیر و سلسبیل مگر در جوار قدس اندر کنار رحمت حق پروریده‌اند یا طوطیان روضه‌ی خلدند گوئیا کز آشیان عالم علوی پریده‌اند از کلک نقشبند ازل بر بیاض مهر آن نقطه‌های خال چه زیبا چکیده‌اند گوئی مگر بتان تتارند کز ختا از بهر دل ربودن مردم رسیده‌اند برطرف صبح سلسله از شام بسته‌اند برگرد ماه خط معنبر ، کشیده‌اند کروبیان عالم بالا و ان یکاد بر استوای قامت ایشان دمیده‌اند صاحبدلان ز شوق مرقع فکنده‌اند بر آستان دیر مغان آرمیده‌اند از بهر نرد درد غم عشق دلبران برسطح دل بساط الم گستریده‌اند خواجو برو بچشم تامل نگاه کن بر اهل دل که گوشه‌ی عزلت گزیده‌اند همرهان رفتند همرهان رفتند و ما را در سفر بگذاشتند از خبر رفتیم و ما را بیخبر بگذاشتند بر میان از مو کمر بستند و این شوریده را همچو موی آشفته بر کوه و کمر بگذاشتند بر سر راه اوفتادم تا ز من بر نگذرند همچو خاک ره مرا بر رهگذر بگذاشتند شمع را در آتش و سوز جگر بگداختند طوطی شیرین سخن را بی شکر بگذاشتند بلبل شوریده دلرا از چمن کردند دور طوطی شیرین سخن را بی شکر بگذاشتند پیشتر رفتیم و ما را نیشتر بر جان زدند وینچنین با ریش و زخم نیشتر بگذاشتند بی غباری از چه ما را خاک راه انگاشتند بی خطائی از چه ما را در خطر بگذاشتند کار خواجو زیر و بالا بود چون دور فلک کار او را بین که چون زیر و زبر بگذاشتند ساقیا ساقیا می زین فزون‌تر کن که میخواران بسند همچو ما دردیکشان در کوی خماران بسند ساغر وصل ار به بیداران مجلس می‌رسد سر برآر از خواب و می در ده که بیداران بسند گر سبک دل گشتم از رطل گران عیبم مکن زانکه در بزم سبک روحان سبکساران بسند ای عزیزان گر بصد جان می‌نهند ارزان بود یوسف ما را که در مصرش خریداران بسند چشم مستت کو طبیب درد بیدردمان ماست گو نگاهی کن که در هر گوشه بیماران بسند چون ننالم کانکه فریاد گرفتاران ازوست کی بفریادم رسد کو را گرفتاران بسند ذره باری از چه ورزد مهر و سوزد در هوا زانکه چون او شاه انجم را هواداران بسند ایکه گفتی هر زمان یاری گرفتن شرط نیست ما ترا داریم و بس لیکن ترا یاران بسند گر گنهکارم که عمری صرف کردم در غمت بگذران از من که همچون من گنهکاران بسند بر امید گنج خواجو از سر شوریدگی دست در زلفش مزن کانجا سیه ماران بسند هر نسخه هر نسخه که در وصف خط یار نویسند باید که سوادش بشب تار نویسند در چین صفت جعد سمن سای نگارین هر نیمشب از نافه‌ی تاتار نویسند ای بس که چو من خاک شوم قصه‌ی دردم صاحب‌نظران بر در و دیوار نویسند باید که حدیث من دیوانه‌ی سرمست ارباب خرد بر دل هشیار نویسند هرنکته که در سکه من نقش بخوانند آنرا بطلا بر رخ دینار نویسند شرح خط سبز تو مقیمان سماوات هر شام برین پرده‌ی زنگار نویسند از تذکره روشن نشود قصه‌ی منصور الا که بخون بر ز بردار نویسند گر در قلم آرند وفانامه‌ی عشاق اول سخنم بر سر طومار نویسند هر جور که برما کند آن یار جفا کار شرطست که یاران وفادار نویسند آن قصه که فرهاد زدی جامه‌ی جان چاک رسمست که بردامن کهسار نویسند مستان خرابات طرب‌نامه‌ی خواجو بر حاشیه‌ی خانه‌ی خمار نویسند سوی دیرم نگذارند سوی دیرم نگذارند که غیرم دانند ور سوی کعبه شوم راهب دیرم خوانند زاهدان کز می و معشوق مرا منع کنند چون شدم کشته ز تیغم به چه می‌ترسانند روی بنمای که جمعی که پریشان تواند چون سر زلف پریشان تو سرگردانند دل دیوانه‌ام از بند کجا گیرد پند کان دو زلف سیهش سلسله می‌جنبانند من مگر دیوم اگر زانکه برنجم ز رقیب که رقیبان تو دانم که پری دارانند عاقبت از شکرت شور بر آرم روزی گر چه از قند تو همچون مگسم می‌رانند چون تو ای فتنه‌ی نوخاسته برخاسته‌ئی شمع را شاید اگر پیش رخت بنشانند حال آن نرگس مست از من مخمور بپرس زانکه در چشم تو سریست که مستان دانند خاک روبان درت دم بدم از چشمه‌ی چشم آب برخاک سر کوی تو می‌افشانند جان فروشان ره عشق تو قومی عجبند که بصورت همه جسمند و بمعنی جانند عندلیبان گلستان ضمیرت خواجو گاه شکر شکنی طوطی خوش الحانند مستم مستم آنجا مبر ای یار که سرمستانند دست من گیر که این طایفه پردستانند آن دو جادوی فریبنده افسون سازش خفته‌اند این دم از آن روی که سرمستانند در سراپرده‌ی ما پرده‌سرا حاجت نیست زانکه مستان همه طوطی شکر دستانند مهر ورزان که وصالت بجهانی ندهند با جمال تو دو عالم بجوی نستانند عاشقان با تو اگر زانکه بزندان باشند با گلستان جمالت همه در بستانند زلف و خال تو بخط ملک ختا بگرفتند هندوان بین که دگر خسرو ترکستانند زیردستان تهیدست بلاکش خواجو جان ز دستش نبرند ار بمثل دستانند صوفی اگرش صوفی اگرش باده‌ی صافی نچشانند صاحبنظران صوفی صافیش نخوانند بنگر که مقیمان سراپرده‌ی وحدت در دیر مغان همسبق مغبچگانند رو گوش کن از زمزمه‌ی ناله ناقوس آن نکته که ارباب خرد واله از آنند در حلقه‌ی رندان خرابات مغان آی تا یکنفس از خویشتنت باز رهانند از کعبه چه پرسی خبر اهل حقیقت کاین طایفه در کوی خرابات مغانند از مغبچگان می‌شنوم نکته‌ی توحید و ارباب خرد معنی این نکته ندانند سر حلقه‌ی رندان خرابات چو خواجوست زان همچو نگینش همه در حلقه نشانند ساقیان چون دم از شراب زنند ساقیان چون دم از شراب زنند مطربان چنگ در رباب زنند گلعذاران به آب دیده‌ی جام بس که بر جامها گلاب زنند مهر ورزان به آه آتش بار دود در دیده‌ی سحاب زنند صبح خیزان بنغمه‌ی سحری هر نفس راه شیخ و شاب زنند پسته خندان بفندق مشکین درشکنج نغوله تاب زنند چون بگردش در آورند هلال تاب در جان آفتاب زنند هر دمم خونیان لشکر عشق خیمه بر این دل خراب زنند هر شبم شبروان خیل خیال حمله آرند و راه خواب زنند خیز خواجو ببین که سرمستان در میخانه از چه باب زنند اهل دل اهل دل پیش تو مردن ز خدا می‌خواهند کشته‌ی تیغ تو گشتن بدعا می‌خواهند مرض شوق تو بر بوی شفا می‌طلبند درد عشق تو بامید دوا می‌خواهند طلب هر کسی از وصل تو چیزی دگرست بجز ارباب نظر کز تو ترا می‌خواهند ما چنین سوخته از تشنگی و لاله رخان آب سر چشمه‌ی مقصود ز ما می‌خواهند روی ننموده ز ما نقد روان می‌جویند ملک در بیع نیاورده بها می‌خواهند بسرا مطرب عشاق که مستان از ما دمبدم زمزمه‌ی پرده‌سرا می‌خواهند آن جماعت که من از ورطه امانشان دادم این دمم غرقه‌ی طوفان بلا می‌خواهند من وفا می‌کنم و نیستم آگه که مرا از چه رو کشته شمشیر جفا می‌خواهند پادشاهان جهان هیچ شنیدی خواجو که چرا درد دل ریش گدا می‌خواهند بنشین بنشین تا نفسی آتش ما بنشیند ورنه دود دل ما بیتو کجا بنشیند گر کسی گفت که چون قد تو سروی برخاست این خیالیست که در خاطر ما بنشیند چو تو برخیزی و از ناز خرامان گردی سرو برطرف گلستان ز حیا بنشیند هیچکس با تو زمانی بمراد دل خویش ننشیند مگر از خویش جدا بنشینند دمبدم مردمک چشم من افشاند آب بر سر کوی تو تا گرد بلا بنشیند بر فروزد دلم از نکهت انفاس نسیم گر چه شمع از نفس باد صبا بنشیند تو مپندار که دور از تو اگر خاک شوم آتش عشق من از باد هوا بنشیند من بشکرانه‌ی آن از سر سر برخیزم کان سهی سرو روان از سر پا بنشیند عقل باور نکند کان شه خوبان خواجو از تکبر نفسی پیش گدا بنشیند یاد باد آن شب که یاد باد آن شب که دلبر مست و دل در دست بود باده چشم عقل می‌بست و در دل می‌گشود بوی گل شاخ فرح در باغ خاطر می‌نشاند جام می زنگ غم از آئینه جان می‌زدود مه فرو می‌شد گهی کو پرده در رخ می‌کشید صبح بر می‌آمد آن ساعت که او رخ می‌نمود کافر گردنکشش بازار ایمان می‌شکست جادوی مردم فریبش هوش مستان می‌ربود از عذارش پرده گلبرگ و نسرین می‌درید وز جمالش آبروی ماه و پروین می‌فزود گرشکار آهوی صیاد او گشتم چه شد ور غلام هندوی شب باز او بودم چه بود چون وصال دوستان از دست دادم چاره نیست چون بغفلت عمر بگذشت این زمان حسرت چه سود گفتم آتش در دلم زد روی آتش رنگ تو گفت خواجو باش کز آتش ندیدی بوی دود دوشم بشمع روی چو ماهت دوشم بشمع روی چو ماهت نیاز بود جانم چو شمع از آتش دل در گداز بود در انتظارصید تذرو وصال تو چشمم ز شام تا بگه صبح باز بود از من مپرس حال شب دیر پای هجر از بهرآنکه قصه آن شب دراز بود من در نیاز بودم و اصحاب در نماز لیکن نیاز من همه عین نماز بود می‌ساختم چو بربط و می‌سوختم چو عود زیرا که چاره‌ی دل من سوز و ساز بود در اصل چون تعلق جانی حقیقتست مشنو که عشق لیلی و مجنون مجاز بود ترک مراد چون ز کمال محبتست جم را گمان مبر که به خاتم نیاز بود پیوسته با خیال حبیب حرم نشین جان اویس بلبل بستان راز بود خواجو کدام سلطنت از ملک هر دو کون محمود را ورای وصال ایاز بود یاد باد آن شب که یاد باد آن شب که در مجلس خروش چنگ بود مطربانرا عود بر ساز و دف اندر چنگ بود شاهدان در رقص بودند و حریفان در سماع وانکه او بر خفتگان گلبانک می‌زد چنگ بود دستگیر خستگان جام می گلرنگ شد مشرب آتش عذاران آب آتش رنگ بود گوش جانم بر سماع بلبلان صبح خیز چشم عقلم بر جمال گلرخان شنگ بود گر چه صیقل می‌برد آثار زنگ از آینه صیقل آئینه‌ی جانم می چون زنگ بود آنزمان کانماه رخشان خورآئین رخ نمود باغ پر گلچهر گشت و کاخ پر اورنگ بود برمن بیدل نبخشود و دلم را صید کرد گوئیان در شهر دلهای پریشان تنگ بود پیش شیرین قصه‌ی فرهاد مسکین کس نگفت یا دل آن خسرو خوبان خلخ سنگ بود مطربان از گفته‌ی خواجو سرودی می‌زدند لیکن آن گلروی را از نام خواجو ننگ بود شبی با یار در خلوت شبی با یار در خلوت مرا عیشی نهانی بود که مجلس با وجود او بهشت جاودانی بود عقیقش از لطافت در قدح چون عکس می‌افکند می اندر جام یاقوتی تو گوئی لعل کانی بود جهان چونروز روشن بود بر چشمم شب تاری تو گوئی شمع رخسارش چراغ آسمانی بود ز آه و اشک میگونم شبی تا روز در مجلس سماع ارغنونی و شراب ارغوانی بود چو خضرم هر زمان می‌شد حیات جاودان حاصل که می در ظلمت شب عین آب زندگانی بود خیال قد سرو آساش چون در چشم من بنشست مرا بر جویبار دیده سرو بوستانی بود میانش را نشان هستی اندر نیستی جستم چودیدم در کنار آنرا نشان از بی نشانی بود چنان کاندر پریشانی سرافرازی کند زلفش توانائی چشم ساحرش در ناتوانی بود چوچشم خواجوی دلخسته گاه گوهر افشانی همه شب کار لعل آبدارش درفشانی بود نقش رویت نقش رویت بچه رو از دل پر خون برود با خیال لبت از چشم چو جیحون برود بچه افسون دل از آن مار سیه برهانم کان نه ماریست که از حلقه بافسون برود از سر کوی توام روی برون رفتن نیست هر کرا پای فرو رفت بگل چون برود دیده غیرت برد از دل که مقیم در تست در میانشان چو نکو در نگری خون برود چون دلم در سر آنزلف سیه خواهد شد به چه روی از سر آن هندوی میمون برود جانم از ملک درون عزم سفر خواهد کرد ای دل غمزده بشتاب که اکنون برود خواجو از چشم پر آب ار گهر افشان گردد عقد گوهر دلش از لل مکنون برود بیا که بی سر زلفت بیا که بی سر زلفت مرا بسر نشود خیالت از سر پر شور من بدر نشود اگر بدیده موری فرو روم صد بار معینست که آن مور را خبر نشود چو چرخم از سر کویت درین دیار افکند گمان مبر که خروشم به چرخ بر نشود ز بسکه سنگ زنم بی رخ تو بر سینه دل شکسته من چون شکسته‌تر نشود ملامتم مکن ای پارسا که از رخ خوب کسی نظر نکند کز پی نظر نشود ز عشق سیمبران هر که رنگ رخساره بسان زر نکند کار او چو زر نشود کسی که در قلم آرد حدیث شکر دوست عجب گرش ز حلاوت قلم شکر نشود چنین که غرقه‌ی بحر خرد شدی خواجو چگونه ز آب سخن دفتر تو تر نشود هرکه با نرگس سرمست تو هرکه با نرگس سرمست تو در کار آید روز وشب معتکف خانه‌ی خمار آید صوفی از زلف تو گر یک سر مودر یابد خرقه بفروشد و در حلقه‌ی زنار آید تو مپندار که از غایت زیبائی و لطف نقش روی تو در آئینه پندار آید هر گره کز شکن زلف کژت بگشایند زو همه ناله‌ی دلهای گرفتار آید گر دم از دانه‌ی خال تو زند مشک فروش سالها زو نفس نافه‌ی تاتار آید زلف سرگشته اگر سر ز خطت برگیرد همچو بخت من شوریده نگونسار آید من اگر در نظر خلق نیایم سهلست مست کی در نظر مردم هشیار آید عیب بلبل نتوان کردن اگر فصل بهار نرگست بیند و سرمست به گلزار یوسف مصری ما را چو ببازار برند ای بسا جان عزیزش که خریدار آید ذره‌ئی بیش نبیند ز من سوخته دل آفتاب من اگر بر سر دیوار آید همچو خواجو نشود از می و مستی بیکار هر که با نرگس سرمست تو در کار آید این چه بادست این چه بادست که از سوی چمن می‌آید وین چه خاکست کزو بوی سمن می‌آید این چه انفاس روان بخش عبیر افشانست که ازو رایحه‌ی مشک ختن می‌آید دمبدم مرغ دلم نعره برآرد ز نشاط کان سهی سرو چمانم ز چمن می‌آید هیچ دانید که از بهر دل ریش اویس کیست کز جانب یثرب بقرن می‌آید آفتابست که از برج شرف می‌تابد یا سهیلست که از سوی یمن می‌آید از کجا می‌رسد این رایحه‌ی مشک نسیم کز گذارش نفسی با تن من می‌آید یا رب این نامه که آورد که از هر شکنش بوی جان پرور آن عهد شکن می‌آید بلبل آن لحظه که از غنچه سخن می‌گوید یادم از پسته آن تنگ دهن می‌آید چو بیان می‌کند از عشق حدیثی خواجو همه اجزای وجودش بسخن می‌آید مستم ز در خانه‌ی خمار برآرید این چه بادست که از سوی چمن می‌آید وین چه خاکست کزو بوی سمن می‌آید این چه انفاس روان بخش عبیر افشانست که ازو رایحه‌ی مشک ختن می‌آید دمبدم مرغ دلم نعره برآرد ز نشاط کان سهی سرو چمانم ز چمن می‌آید هیچ دانید که از بهر دل ریش اویس کیست کز جانب یثرب بقرن می‌آید آفتابست که از برج شرف می‌تابد یا سهیلست که از سوی یمن می‌آید از کجا می‌رسد این رایحه‌ی مشک نسیم کز گذارش نفسی با تن من می‌آید یا رب این نامه که آورد که از هر شکنش بوی جان پرور آن عهد شکن می‌آید بلبل آن لحظه که از غنچه سخن می‌گوید یادم از پسته آن تنگ دهن می‌آید چو بیان می‌کند از عشق حدیثی خواجو همه اجزای وجودش بسخن می‌آید آخر از سوز دل آخر از سوز دل شبهای من یاد آورید همچو شمعم در میان انجمن یاد آورید صبحدم در پای گل چون با حریفان می‌خورید بلبلان را بر فراز نارون یاد آورید در چمن چون مطرب از عشاق بنوازد نوا از نوای نغمه‌ی مرغ چمن یاد آورید جعد سنبل چون شکن گیرد ز باد صبحدم از شکنج زلف آن پیمان شکن یاد آورید ابر نیسانی چو لل بار گردد در چمن ز آب چشمم همچو للی عدن یاد آورید یوسف مصری گر از زندانیان پرسد خبر از غم یعقوب در بیت الحزن یاد آورید گر به یثرب اتفاق افتد که روزی بگذرید ناله و آه اویس اندر قرن یاد آورید دوستان هر دم که وصل دوستان حاصل کنید از غم هجران بی پایان من یاد آورید طوطی شکر شکن وقتی که آید در سخن ای بسا کز خواجوی شیرین سخن یاد آورید حدیث شمع از پروانه پرسید حدیث شمع از پروانه پرسید نشان گنج از ویرانه پرسید فروغ طلعت از آئینه جوئید پریشانی زلف از شانه پرسید اگر آگه نید از صورت خویش برون آئید و از بیگانه پرسید مپرسید از لگن سوز دل شمع وگر پرسید از پروانه پرسید محبت دام و محبوبست دانه بدام آئید و حال دانه پرسید چو از جانانه جانم دردمندست دوای جانم از جانانه پرسید منم دیوانه و او سرو قامت حدیث راست از دیوانه پرسید حریفان گو بهنگام صبوحی نشانم از در میخانه پرسید کنون چون شد به رندی نام ما فاش ز ما از ساغر و پیمانه پرسید ز خواجو کو می و پیمانه داند همان بهتر که از پیمانه پرسید دست گیرید دست گیرید و بدستم می گلفام دهید باده‌ی پخته بدین سوخته‌ی خام دهید چون من از جام می و میکده بدنام شدم قدحی می بمن می کش بدنام دهید تا بدوشم ز خرابات به میخانه برند سوی رندان در میکده پیغام دهید گر چه ره در حرم خاص نباشد ما را یک ره ای خاصگیان بار من عام دهید با شما درد من خسته چو پیوسته دعاست تا چه کردم که مرا اینهمه دشنام دهید در چنین وقت که بیگانه کسی حاضر نیست قدحی باده بدان سرو گلندام دهید چو از این پسته و بادام ندیدم کامی کام جان من از آن پسته و بادام دهید تا دل ریش من آرام بگیرد نفسی آخرم مژده‌ئی از وصل دلارام دهید چهره‌ی ازرق خواجو چو ز می خمری شد جامه از وی بستانید و بدو جام دهید ای پرده سرایان ای پرده سرایان که درین پرده سرائید از پرده برون شد دلم آخر بسرآئید یکدم بنشینید که آشوب جهانید یکره بسرائید چو مرغ دو سرائید شکر ز لب لعل شکر بار ببارید عنبر ز سر زلف سمن‌سای بسائید با من سخن از کعبه و بتخانه مگوئید کز هر دو مرا مقصد و مقصود شمائید خیزید و سر از عالم توحید برآرید وز پرده‌ی کثرت رخ وحدت بنمائید تا صورت جان در تتق عشق ببینید زنگ خرد از آینه‌ی دل بزدائید تا خرقه بخون دل ساغر بنشوئید رندان خرابات مغان را بنشانید گر شاه سپهرید در این خانه که مائیم از خانه برآئید که همخانه‌ی مائید گنجینه‌ی حسنید که در عقل نگنجید یا چشمه‌ی جانید که در چشم نیائید هم ساغر و هم باده و هم باده گسارید هم نغمه و هم پرده و هم پرده‌سرائید هرگز نشوید از دل خواجو نفسی دور وین طرفه که معلوم ندارد که کجائید خدا را خدا را از سر زاری بگوئید که آخر ترک بیزاری بگوئید چو زور و زر ندارم حال زارم به مسکین حالی و زاری بگوئید غریبی از غریبان دور مانده اگر باشد بدین خواری بگوئید وگر بازارئی غمخواره دیدید بدین زاری و غمخواری بگوئید چو عیاران دو عالم برفشانید وگر نی ترک عیاری بگوئید بدلدار از من بیدل پیامی ز روی لطف ودلداری بگوئید بوصف طره‌اش رمزی که دانید همه در باب طراری بگوئید فریب چشم آن ترک دلارا بسرمستان بازاری بگوئید حدیث جعدش ار در روز نتوان مسلسل در شب تاری بگوئید وگر گوئید حالم پیش آن یار به یاری کز سر یاری بگوئید اگر خواهید کردن صید مردم به ترک مردم آزاری بگوئید یکایک ماجرای اشک خواجو روان با ابر آذاری بگوئید ایا صبا ایا صبا گرت افتد بکوی دوست گذار نیازمندی من عرضه ده بحضرت یار ببوس خاک درش وانگه ار مجال بود سلام من برسان و پیام من بگزار بگو که ایمه نامهربان مهر گسل نگار لاله رخ سرو قد سیم عذار دل شکسته که در زلف سرکشت بستم بیادگار من خسته دل نگه می‌دار مرا زمانه ز بی مهری از تو دور افکند زهی زمانه‌ی بد مهر و چرخ کژ رفتار نبودمی نفسی بی نوای نغمه‌ی زیر کنون بزاری زارم قرین ناله‌ی زار نه همدمی که برآرم دمی مگر ناله نه محرمی که بگویم غمت مگر دیوار شبی که روز کنم بیتو از پریشانی شود چو زلف سیاه تو روز من شب تار فراق نامه خواجو کسی که برخواند بب دیده بشوید سیاهی از طومار مائیم و عشق و کنج خرابات مائیم و عشق و کنج خرابات و روی یار ساقی ز جام لعل لبت باده‌ئی بیار چون بر دوام دور زمان اعتماد نیست این پنج روز غایت مقصود دل شمار برخیز تا بعزم تفرج برون رویم زین تنگنای خانه بصحرای لاله زار کز بوستان دمید چو بر خد دلبران برگ بنفشه برطرف سرو جویبار بستان اگر چه جای نشاطست و خرمی خرم مشو درو که ز دوران روزگار هر سنبلی ز زلف نگاریست لاله رخ هر لاله‌ای ز خون جوانیست شهریار خواجو ز دور چرخ چوامروز فرصتست دریاب جام باده‌ی صافی و روی یار دوری از ما مکن دوری از ما مکن ای چشم بد از روی تو دور زانکه جانی تو و از جان نتوان بود صبور بی ترنج تو بود میوه‌ی جنت همه نار لیک با طلعت تو نار جهنم همه نور بنده یاقوت ترا از بن دندان لل در خط از سنبل مشکین سیاهت کافور چشمت از دیده‌ی ما خون جگر می‌طلبد روشنست این که بجز باده نخواهد مخمور سلسبیلست می از دست تو در صحن چمن خاصه اکنون که جان باغ بهشتست و تو حور خیز تا رخت تصوف بخرابات کشیم که ز تسبیح ملولیم و ز سجاده نفور از پی پرتو انوار تجلی جمال همچو موسی ارنی گوی رخ آریم بطور هر که نوشید می بیخودی از جام الست مست و مدهوش سر از خاک برآرد بنشور چون مغان از تو بصد پایه فرا پیشترند تو بدین زهد چهل ساله چه باشی مغرور ساقیا باده بگردان که بغایت حیف است ما بدینگونه ز می مست و می از ما مستور حور با شاهد ما لاف لطافت می‌زد لیکن از منظر او معترف آمد بقصور بینم آیا که طبیبم بسر آید روزی من بر چشم خوشش مرده و چشمش رنجور برو از منطق خواجو بشنو قصه‌ی عشق زانکه خوشتر بود از لهجه‌ی داود زبور فتاده‌ام من دیوانه فتاده‌ام من دیوانه در غم تو اسیر بیا و طره برافشان که بشکنم زنجیر برآید از قلمم بوی مشک تاتاری اگر بوصف خطت شمه‌ئی کنم تحریر چه خوابهای پریشان که دیده‌ام لیکن معبرم همه زلف تو می‌کند تعبیر چنین که باز گرفتی زبان ز پرسش من زبان خامه ازین دل شکسته باز مگیر اگر چنانکه توانی جدا شدن ز نظر گمان مبر که توانی برون شدن ز ضمیر ز بوستان نعیمم گزیر هست ولیک ز دوستان قدیمم نه ممکنست گزیر حکایت دل از آن رو کنم بدیده سواد که درد عشق فزون آید از بیان دبیر اگر به نامه کنم وصف آه و زاری دل برآید از سر کلکم هزار ناله‌ی زیر کند شکایت هجر تو یک بیک خواجو بخون دیده‌ی گرینده دمبدم تحریر بستیم دل بستیم دل در آن سر زلف دراز باز گشتیم صید آن صنم دلنواز باز مرغی که بود بلبل بستانسرای شوق همچون تذرو گشت گرفتار باز باز با ما اساس عربده و کین نهاده است آن چشم مست تیغ کش ترکتاز باز فلفل فکنده است برآتش بنام ما آن خال هندوئی سیه مهره باز باز اکنون که در کشاکش زلفت فتاده‌ایم ما و کمند عشق و شبان دراز باز مجنون دلش بحلقه‌ی زنجیر می‌کشد دارد مگر بطره لیلی نیاز باز با دوستان ز بهر چه در بسته‌ئی زبان باز آی و برگشای سر درج راز باز با ما بساز یکنفس آخر که همچو عود ما را بسوخت مطربه‌ی پرده‌ساز باز خواجو دگر بدام غمت پای بند شد محمود گشت فتنه روی ایاز باز چون کوتهست دستم چون کوتهست دستم از آن گیسوی دراز زین پس من و خیالش و شبهای دیر باز امروز در جهان به نیازست ناز ما و او از نیاز فارغ و از ناز بی نیاز عشاق را اگر بحرم ره نمی‌دهند از ره چرا برند به آوازه‌ی حجاز محمود اگر چنانکه مسخر کند دو کون نبود ز هر دو کون مرادش بجز ایاز رو عشق را بچشم خرد بین که ظاهرست در معنیش حقیقت و در صورتش مجاز ای رود چنگ زن که چو عودم بسوختی چون سوختی دلم نفسی با دلم بساز در دام زلف سرزده‌ات مرغ جان من همچون کبوتریست که افتد بچنگ باز سرو سهی که هست شب و روز در قیام چون قامتت بدید بر او فرض شد نماز خواجو نظر ببعد مسافت مکن که نیست راه امید بسر قدم رهروان دراز بگشا بشکر خنده بگشا بشکر خنده لب لعل شکرریز با پسته‌ی شیرین ز شکر شور برانگیز تلخست می از دست حریفان ترش روی در ده قدحی از لب شیرین شکرریز بنشست ز باد سحری شمع شبستان ای شمع شبستان من غمزده برخیز بفشان گره طره‌ی مشکین پریشان وز سنبل تر غالیه بر برگ سمن ریز آن دل که بیک تیر نظر صید گرفتی از سلسله‌ی سنبل شوریده درآویز ای آب رخم برده از آن لعل چو آتش وی خون دلم خورده بدان غمزه‌ی خونریز گویند که پرهیز کن از مستی و رندی با نرگس مستت چه زند توبه و پرهیز فرهاد اگرش دست دهد دولت شاهی بی شکر شیرین چه کند ملکت پرویز خواجو چه کنی ناله و فریاد جگر سوز گلرا چه غم از نعره‌ی مرغان سحرخیز مستم ز دو چشم نیمه مستش مستم ز دو چشم نیمه مستش وز پای درآمدم ز دستش گفتم بنشین و فتنه بنشان برخاست قیامت از نشستش آنرا که دلی بدست نارد دادیم عنان دل بدستش جان تشنه‌ی لعل آبدارش دل بسته‌ی زلف پر شکستش هستم بگمان که هست یا نیست آن درج عقیق نیست هستش در عین خمار چند باشیم چون مردم چشم می پرستش یاران ز می شبانه مستند خواجو ز دو چشم نیمه مستش گر چه تنگست دلم گر چه تنگست دلم چون دهن خندانش دل فراخست در آن سنبل سرگردانش هر کجا می‌رود اندر دل ویران منست گنج لطفست از آن جای بود ویرانش برو ای خواجه مرا چند ملامت گوئی هر که در بحر بمیرد چه غم از بارانش درد صاحبنظران را بدوا حاجت نیست عاشق آنست که هم درد بود درمانش هدف ناوک او سینه‌ی من می‌باید تا بجای مژه در دیده کشم پیکانش هر که را دست دهد طلعت یوسف در چاه خوشتر از مملکت مصر بود زندانش حاصل از عمر گرامی چو همین یک نفسست اگرت هم نفسی هست غنیمت دانش در ره عشق مسلمان نتوان گفت او را که به کفر سر زلفت نبود ایمانش پیش روی تو چه حاجت که بود شمع بپای چون بمجلس بنشینی نفسی بنشانش کشتی از ورطه‌ی عشقت نتوان برد برون زانکه بحریست که پیدا نبود پایانش میل خواجو همه خود سوی عراقست مگر صبر ایوب خلاصی دهد از کرمانش آه از آن یار آه از آن یار که نبود خبر از یارانش داد از آنکس که نباشد غم غمخوارانش یاری آن نیست که آگاه نباشد از یار یار باید که بود آگهی از یارانش زورمندی که گرفتار نشد در همه عمر چه خبر باشد از احوال گرفتارانش خفته در خوابگه اطلس دیبا با دوست نبود آگهی از دیده‌ی بیدارانش از طبیبی نتوان جست دوای دل ریش که نباشد خبر از علت بیمارانش می پرستی که بود بیخبر از جام الست چه تفاوت کند از طعنه‌ی همیارانش تیر باران بلا را من مسکین سپرم وانکه شد غرقه نباشد خبر از بارانش ما دگر نام خریداری یوسف نبریم که عزیزان جهانند خریدارانش تا شد از نرگس میگون تو خواجو سرمست خوابگه نیست برون از در خمارانش آورده ایم روی آورده ایم روی بسوی دیار خویش باشد که بنگریم دگر روی یار خویش صوفی و زهد و مسجد و سجاده و نماز ما و می مغانه و روی نگار خویش چون زلف لیلی از دو جهان کردم اختیار مجنونم ار ز دست دهم اختیار خویش کردم گذار برسرکویش وزین سپس تا خود چه بر سرم گذرد از گذار خویش چون هیچ برقرار نمی‌ماند از چه روی ماندست بیقراری من برقرار خویش زانرو که هر چه دیده‌ام از خویش دیده‌ام هر دم کنم ز دیده سزا در کنار خویش در بندگی چو کار من خسته بندگیست تا زنده‌ام چگونه کنم ترک کار خویش چون ما شکار آهوی شیرافکن توئیم گر می‌کشی بدور میفکن شکار خویش خواجو چو کرده‌ئی سبق خون دل روان از لوح کائنات فرو شو غبار خویش بیار باده بیار باده که وقت گلست و موسم باغ ز مهر بردل پر خون لاله بنگر داغ دماغ عقل معطر کن از شمامه‌ی می بود که بوی عفافش برون رود ز دماغ گهی که زاغ شب از آشیان کند پرواز ز عکس باده چو چشم خروس کن پر زاغ اگر چراغ نباشد به تیره شب شاید چرا که باغ برافروخت از شکوفه چراغ بر آتش رخ گل آب می‌فشاند میغ وز آب آینه گون زنگ می‌زداید ماغ ببین که مرغ چمن دمبدم هزار سلام بدست باد صبا می‌کند بباغ ابلاغ ز رهگذار نسیم بهار رنگ آمیز شدست ساحت بستان چو کلبه‌ی صباغ خوشا بطرف گلستان شراب نسرین بوی ز دست لاله عذاران عنبرین اصداغ چو راغ را شود از لاله شقه خون آلود بخون لاله بباید گرفت دامن راغ مگو حکایت پیمان و نام توبه مبر که نیست از می و پیمانه‌ام به توبه فراغ به صحن باغ قدح نوش و غم مخور خواجو که آنکه باغ بنا کرد برنخورد از باغ دلم مرید مرادست دلم مرید مرادست و دیده رهبر دل سرم فدای خیال و خیال در سر دل کمند زلف ترا گر رسن دراز آمد در آن مپیچ که دارد گذر بچنبر دل دلم چگونه نماید قرار در صف عشق چنین که زلف تو بشکست قلب لشکر دل بود که ساقی لعل تو در دهد جامی مرا که خون جگر می‌خورم ز ساغر دل دل صنوبریم همچو بید می‌لرزد ز بیم درد فراق تو ای صنوبر دل تو آن خجسته همای بلند پروازی که در هوای تو پر می‌زند کبوتر دل دلم ربودی و تا رفتی از برابر من نرفت یکسر مو نقشت از برابر دل چگونه در دل تنگم قرار گیرد صبر که می‌زند سر زلف تو حلقه بردل بملک روی زمین کی نظر کند خواجو کسی که ملک وصالش بود مسخر دل دلم ربودی دلم ربودی و رفتی ولی نمی‌روی از دل بیا که جان عزیزت فدای شکل و شمایل گرم وصول میسر شود که منزل قربست کنم مراد دل از خاک آستان تو حاصل هوایت ار بنهم سرکجا برون کنم از سر وفایت ار برود جان کجا برون رود از دل بحق صحبت دیرین که حق صحبت دیرین روا مدار که گردد چو وعده‌های تو باطل فتاد کشتی صبرم ز موج قلزم دیده بورطه‌ئی که نه پایانش ممکنست و نه ساحل نیازمند چنانم که گر بخاک درآیم ز مهر گلشن رویت برون دمد گلم از گل مفارقت متصور کجا شود که بمعنی میان لیلی و مجنون نه مانعست و نه حایل اگر نظر بحقیقت کنی و غیر نبینی وصال کعبه چه حاجت بود بقطع منازل خلاص جستم ازو طیره گشت و گفت که خواجو قتیل عشق نجوید رهائی از کف قاتل ای غم عشق ای غم عشق تو آتش زده در خرمن دل وآتش هجر جگر سوز تو دود افکن دل چشمه‌ی نوش گهر پوش لبت چشمه‌ی جان حلقه‌ی زلف شکن بر شکنت معدن دل گر کنی قصد دلم دست من و دامن تو ور کند ترک تو دل دست من و دامن دل خون جان من دلسوخته در گردن دل پرتو روی تو شد شمع شبستان دلم تا شبستان سر زلف تو شد مسکن دل بده آن آب چو آتش که بجوش آمده است ز آتش روی دل افروز تو خون در تن دل چاره با ناوک چشمت سپر انداختنست ورنه تیر مژه‌ات بگذرد از جوشن دل دل شیدا همه پیرامن سودا گردد و اهل دلرا غم سودای تو پیرامن دل آتشی در دل خواجوست که از شعله‌ی اوست دود آهی که برون می‌رود از روزن دل رحمتی گر نکند بر دلم رحمتی گر نکند بر دلم آن سنگین دل چون تواند که کشد بار غمش چندین دل زین صفت بر من اگر جور کند مسکین من ور ازین پس ندهد داد دلم مسکین دل من ازین در به جفا باز نگردم که مرا پای بندست در آن سلسله‌ی مشکین دل با گلستان جمالش نکشد فصل بهار اهل دل را به تماشای گل و نسرین دل خسرو ار بند وگر پند فرستد فرهاد برنگیرد بجفا از شکر شیرین دل دلم از صحبت خوبان نشکیبد نفسی ای عزیزان من بیدل چکنم با این دل نکند سوی دل خسته‌ی خواجو نظری آه از آن دلبر پیمان شکن سنگین دل خوشا خوشا به مجلس شوریدگان درد آشام بیاد لعل لبش نوش کرده جام مدام چنین شنیده‌ام از مفتی مسائل عشق که مرد پخته نگردد مگر ز باده خام جفا و نکبت ایام چون ز حد بگذشت بیار باده که چون باد می‌رود ایام خیال زلف و رخت گر معاونت نکند چگونه شام بصبح آورند و صبح بشام مرا ز لوح وجود این دو حرف موجودست دل شکسته چو جیم و قد خمیده چو لام اگر ببام برآیی که فرق داند کرد که طلعت تو کدامست و آفتاب کدام دمی ز وصل تو گفتم مگر به کام رسم دمم بکام فرو رفت و برنیامد کام براه بادیه هر کس که خون نکرد حلال حرام باد مرا و را وصال بیت حرام اگر بکنیت خواجو رسی قلم درکش که ننگ باشد ار از عاشقان برآید نام گرچه گر چه من آب رخ از خاک درت یافته‌ام گرد خاطر همه از رهگذرت یافته‌ام چون توانم که دل از مهر رخت برگیرم زانکه چون صبح به سحرت یافته‌ام بنشین یکدم و برآتش تیزم منشان که بدود دل و سوز جگرت یافته‌ام در شب تیره بسی نوبت مهرت زده‌ام تا سحرگه رخ همچون قمرت یافته‌ام خسرو از شکر شیرین بهمه عمر نیافت آن حلاوت که ز شور شکرت یافته‌ام بچه مانند کنم نقش دلارای ترا زانکه هر لحظه برنگی دگرت یافته‌ام گر چه رفتی و نظر باز گرفتی از من هر چه من یافته‌ام از نظرت یافته‌ام ای دل خسته چه حالست که از درد فراق هردم از بار دگر خسته‌ترت یافته‌ام تا خبر یافته‌ئی زان بت مهوش خواجو خبرت هست که من بیخبرت یافته‌ام من ز دست دیده و دل من ز دست دیده و دل در بلا افتاده‌ام ای عزیزان چون کنم چون مبتلا افتاده‌ام هر دم از چشمم چو اشک گرم روراندن که چه تا چه افتادست کز چشم شما افتاده‌ام کی بود برگ من آن نسرین بدن را کاین زمان همچو بلبل در زمستان بینوا افتاده‌ام گر چه هر کو می خورد از پا در افتد عاقبت من چو دور افتاده‌ام از می چرا افتاده‌ام با کسی افتاد کارم کو ز کارم فارغست بنگرید آخر که از مستی کجا افتاده‌ام ایکه گفتی گر سر این کارداری پای دار دست گیر اکنون که از دستت ز پا افتاده‌ام آتش مهرم چو در جان شعله زد گرمی مکن گر چون ذره زیر بامت از هوا افتاده‌ام می‌روی مجموع و من پیوسته همچون گیسویت از پریشانی که هستم در قفا افتاده‌ام قاضی ار گوید که خواجو چون درین کار اوفتاد گو مکن آنکار کز حکم قضا افتاده‌ام هیچ می‌دانی هیچ می‌دانی که دیشب در غمش چون بوده‌ام مرغ و ماهی خفته و من تا سحر نغنوده‌ام بسکه آتش در جهان افکنده‌ام از سوز عشق آسمانی در هوا از دود دل افزوده‌ام پرده از خون جگر بر روی دفتر بسته‌ام چشمه‌ی خونابه از چشم قلم بگشوده‌ام کاسه‌ی چشم از شراب راوقی پر کرده‌ام دامن جانرا بخون چشم جام آلوده‌ام آستین بر کائنات افشانده‌ام از بیخودی زعفران چهره در صحن سرایش سوده‌ام دل بباد از بهر آن دادم که دارد بوی دوست گر چه دور از دوستان باد هوا پیموده‌ام چشم بد گفتم که یا رب دور باد از طلعتش لیک چون روشن بدیدم چشم بد من بوده‌ام ز آتش دل بسکه دوش آب از دو چشم خونفشان در هوای شکر حلوا گرش پالوده‌ام تا بگوهر چشم خواجو را مرصع کرده‌ام مردم بحرین را در خون شنا فرموده‌ام ای تنم کرده ز غم ای تنم کرده ز غم موئی و در مو زده خم وی دلم یک سر مو وز سر موئی شده کم گر دلم باک ندارد ز غم عشق چه باک ور غمم دست ندارد ز دل خسته چه غم هم دل گرم گرم نیست درین ره همدل هم دم مرد گرم نیست درین غم همدم پیش چشمم ز حیا آب شود چشمه‌ی نیل وانگه از نیل سرشکم برود آب بقم ای بصد وجه رخ خوب تو وجهی ز بهشت وی بصد باب سرکوی تو بابی زارم چون کنم وصف جمالت که دو رویست ورق زانکه بی خون حرامی نبود وصل حرم از تو چون صبر کنم زانکه نگردد ممکن صبر درویش ز الطاف خداوند کرم خیز خواجو که چو پرگار به سر باید گشت هر که در دایره‌ی عشق نهادست قدم ز لعلم ساغری در ده ز لعلم ساغری در ده که چون چشم تو سرمستم وگر گویم که چون زلفت پریشان نیستم هستم کنون کز پای می‌افتم ز مدهوشی و سرمستی بجز ساغر کجا گیرد کسی از همدمان دستم اگر مستان مجلس را رعایت می‌کنی ساقی ازین پس باده‌ی صافی بصوفی ده که من مستم منه پیمانه را از دست اگر با می سری داری که من یکباره پیمانرا گرفتم جام و بشکستم مریز آب رخم چون من بمی آب ورع بردم ز من مگسل که از مستی ز خود پیوند بگسستم اگر من دلق ازرق را بمی شستم عجب نبود که دست از دنیی و عقبی بخوناب قدح شستم چه فرمائی که از هستی طمع برکن که برکندم چرا گوئی که تا هستی بغم بنشین که بنشستم اسیر خویشتن بودم که صید کس نمی‌گشتم چو در قید تو افتادم ز بند خویشتن رستم مبر آبم اگر گشتم چو ماهی صید این دریا که صد چون من بدام آرد کسی کو می‌کشد شستم خیال ابرویت پیوسته در گوش دلم گوید کزان چون ماه نو گشتم که در خورشید پیوستم چو باد از پیش من مگذر وگر جان خواهی از خواجو اشارت کن که هم دردم بدست باد بفرستم امروز که من امروز که من عاشق و دیوانه و مستم کس نیست که گیرد بشرابی دو سه دستم ای لعبت ساقی بده آن باده‌ی باقی تا باده پرستی کنم و خود نپرستم با خود چو دمی خش ننشستم بهمه عمر برخاستم از بند خود و خوش بنشستم گر بیدل و دینم چه بود چاره چو اینم ور عاشق و مستم چه توان کرد چو هستم می‌برد دلم نرگس مخمورش و می‌گفت کای همنفسان عیب مگیرید که مستم رفتی و مرا برسرآتش بنشاندی باز آی که از دست تو برخاک نشستم چون حلقه‌ی گیسوی تو از هم بگشودم از کفر سر زلف تو زنار ببستم در چنبر گردون ز دمی چنگ بلاغت با این همه از چنبر زلف تو نجستم تا در عقب پیر خرابات نرفتم از درد سر و محنت خواجو بنرستم رند و دردی کش و مستم رند و دردی کش و مستم چه توان کرد چو هستم بر من ای اهل نظر عیب مگیرید که مستم هر شبم چشم تو در خواب نمایند که گویند نیست از باده شکیبم چکنم باده پرستم ترک سر گفتم و از پای تو سر بر نگرفتم در تو پیوستم و از هر دو جهان مهر گسستم دست شستم ز دل و دیده خونبار ولیکن نقش رخسار تو از لوح دل و دیده نشستم گفتی از چشم خوش دلکش من نیستی آگه بدو چشمت که ز خود نیستم آگاه که هستم تا دل اندر گره زلف پریشان تو بستم دست بنهاده ز غم بر دل و جان بر کف دستم تا قیامت تو مپندار که هشیار توان شد زین صفت مست می عشق تو کز جام الستم چشم میگون ترا دیدم و سرمست فتادم گره زلف تو بگشادم و زنار ببستم تو اگر مهرگسستی و شکستی دل خواجو بدرستی که من آن عهد که بستم نشکستم روزگاری روزگاری روی در روی نگاری داشتم راستی را با رخش خوش روزگاری داشتم همچو بلبل می‌خروشیدم بفصل نوبهار زانکه در بستان عشرت نوبهاری داشتم خوف غرقابم نبود و بیم موج از بهرآنک کز میان قلزم محنت کناری داشتم از کمین سازان کسی نگشود بر قلبم کمان چون بمیدان زان صفت چابک سواری داشتم گر غمم خون جگر می‌خورد هیچم غم نبود از برای آنکه چون او غمگساری داشتم درنفس چون بادم از خاطر برون بردی غبار گر بدیدی کز گذار او غباری داشتم داشتم یاری که یکساعت ز من غیبت نداشت گر چه هر ساعت نشیمن در دیاری داشتم چرخ بد مهرش کنون کز من به دستان در ربود گوئیا در خواب می‌بینم که یاری داشتم همچو خواجو با بد و نیک کسم کاری نبود لیک با او داشتم گر زانکه کاری داشتم در چمن در چمن دوش ببوی تو گذر می‌کردم قدح لاله پر از خون جگر می‌کردم پای سرو از هوس قد تو می‌بوسیدم در گل از حسرت روی تو نظر می‌کردم سخن طوطی خطت به چمن می‌گفتم نسبت پسته تنگت بشکر می‌کردم چشم نرگس به خیال نظرت می‌دیدم وانگه از ناوک چشم تو حذر می‌کردم چون صبا سلسله‌ی سنبل تر می‌افشاند یاد آن گیسوی چون عنبر تر می‌کردم هر زمانم که نظر بر رخ گل می‌افتاد صفت روی تو با مرغ سحر می‌کردم چون کمانخانه‌ی ابروی تو می‌کردم یاد تیرآه از سپر چرخ بدر می‌کردم مشعل مه بدم سر فرو می‌کشتم شمع خاور ز دل سوخته بر می‌کردم چون فغان دل خواجو بفلک بر می‌شد کار دل همچو فلک زیر و زبر می‌کردم می‌گذشتی و من می‌گذشتی و من از دور نظر می‌کردم خاک پایت همه برتارک سر می‌کردم خرقه‌ی ابر بخونابه فرو می‌بردم دامن کوه پر از لعل و گهر می‌کردم چون بجز ماه ندیدم که برویت مانست نسبت روی تو زانرو بقمر می‌کردم تا مگر با تو بزر وصل مهیا گردد مس رخسار ز سودای تو زر می‌کردم هرنفس کز دهن تنگ تو می‌کردم یاد ملک هستی ز دل تنگ بدر می‌کردم دهن غنچه‌ی سیراب چو خندان می‌شد یاد آن پسته‌ی چون تنگ شکر می‌کردم چهره‌ی باغ بخونابه فرو می‌شستم دهن چشمه پر از للی تر می‌کردم چون بیاد لب میگون تو می‌خورد شراب جام خواجو همه پرخون جگر می‌کردم روزی به سر کوی روزی به سر کوی خرابات رسیدم در کوی خرابان یکی مغبچه دیدم از چشم بشد ظلمت و سرچشمه‌ی خضرم چون در خط سبز و لب لعلش نگریدم نقش دو جهان محو شد از لوح ضمیرم چون نقش رخش بر ورق دیده کشیدم در لعل لبش یافتم آن نکته که عمری در عالم جان معنی آن می‌طلبیدم تا شیشه‌ی خودبینی و هستی نشکستم یک جرعه به کام از می لعلش نچشیدم ساکن نشدم در حرم کعبه‌ی وحدت تا بادیه‌ی عالم کثرت نبریدم با من سخن از درس و کتب خانه مگوئید اکنون که وطن بر در میخانه گزیدم ایمان چه دهم عرض چو در کفر فتادم قرآن چه کنم حفظ چو مصحف بدریدم تسبیح بیفکندم و ناقوس گرفتم سجاده گرو کردم وز نار خریدم بردار شدم تا بدهم داد انا الحق معنی انا الحق ز سردار شنیدم خواجو بدر دیر شو و کعبه طلب کن زیرا که من از کفر به اسلام رسیدم بزن بنوک خدنگم بزن بنوک خدنگم که پیش دست تو میرم چو جان فدای تو کردم چه غم ز خنجر و تیرم اسیر قید محبت سر از کمند نتابد گرم بتیغ برانی کجا روم که اسیرم بحضرتی که شهانرا مجال قرب نباشد من شکسته بگردش کجا رسم که فقیرم ز خویشتن بروم چون تو در خیال من آئی ولی عجب که خیالت نمی‌رود ز ضمیرم چو شمع مجلسم ار زانکه می‌کشی شب هجران چو صبح پرده برافکن که پیش روی تو میرم کمال شوق بجائی رسید و حد مودت که از دو کون گزیرست و از تو نیست گزیرم بود بگاه صبوحی در آرزوی جمالت نوای ناله‌ی زارم ادای نغمه‌ی زیرم نظیر نیست ترا در جهان بحسن و لطافت چنانکه گاه لطایف بعهد خویش نظیرم قلم چو شرح دهد وصف گلستان جمالت نوای نغمه‌ی بلبل شنو بجای صریرم مرا مگوی که خواجو بترک صحبت ما کن چو از تو صبر ندارم چگونه ترک تو گیرم منم درین چمن آن مرغ کز نشیمن وحدت بیان عشق حقیقی بود نوای صفیرم آید ز نی حدیثی هر دم بگوش جانم آید ز نی حدیثی هر دم بگوش جانم کاخر بیا و بشنو دستان و داستانم من آن نیم که دیدی و آوازه‌ام شنیدی در من بچشم معنی بنگر که من نه آنم گر گوش هوش داری بشنو که باز گویم رمزی چنانکه دانی رازی چنانکه دانم من بلبل فصیحم من همدم مسیحم من پرده سوز انسم من پرده ساز جانم من بادپای روحم من بادبان نوحم من رازدار غیبم من راوی روانم گاه ترانه گفتن عقلست دستیارم در شرح عشق دادن روحست ترجمانم عیسی روان فزاید چون من نفس برآرم داود مست گردد چون من زبور خوانم در گوش هوش پیچد آواز دلنوازم وز پرده‌ی دل آید دستان دلستانم بی فکر ذکر گویم بی‌لهجه نغمه آرم بی حرف صوت سازم بی‌لب حدیث رانم پیوسته در خروشم زیرا که زخم دارم همواره زار و زردم زانرو که ناتوانم اکنون که صوفی آسا تجریدخرقه کردم بنگر چو بت پرستان زنار برمیانم ببریده‌اند پایم در ره زدن ولیکن با این بریده پائی با باد همعنانم معذورم ار بنالم زیرا که می‌زنندم لیکن چه چاره سازم کز خویش در فغانم وقتی که طفل بودم هم خرقه بود خضرم اکنون که پیر گشتم همدست کودکانم خواجو اگر ندانی اسرار این معانی از شهر بی زبانان معلوم کن زبانم مردیم در خمار و مردیم در خمار و شرابی نیافتیم گشتیم غرق آتش وآبی نیافتیم کردیم حال خون دل از دیدگان سال لیکن بجز سرشک جوابی نیافتیم تا چشم مست یار خرابی بنا نهاد همچون دل شکسته خرابی نیافتیم رفتیم در هوایش و برخاک کوی او بردیم آب خویش و مبی نیافتیم جان را براه بادیه از تاب تشنگی کردیم خون و اشک سحابی نیافتیم بیرون ز زلف و عارض خورشید پیکران برآفتاب پر غرابی نیافتیم در ده قدح که جز دل بریان خون چکان در بزمگاه عشق کبابی نیافتیم کردیم بی حجاب نظر در رخت ولیک روی ترا بجز تو حجابی نیافتیم خاک درت شدیم چو خواجو بحکم آنک برتر ز درگه تو جنابی نیافتیم ما مست می لعل روان پرور یاریم ما مست می لعل روان پرور یاریم سودا زده‌ی زلف پریشان نگاریم برلعل لبش دست نداریم ولیکن تا سر بود از دامن او دست نداریم گر بی بصران شیفته‌ی نقش و نگارند ما فتنه‌ی نوک قلم نقش نگاریم با روی تو فارغ ز گلستان بهشتیم با بوی تو مستغنی از انفاس بهاریم چون نرگس مخمور تو مستان خرابیم چون مردمک چشم تو در عین خماریم از آه دل سوخته با نغمه‌ی زیریم وز چنگ سر زلف تو با ناله‌ی زاریم جان عاریت از لعل تو داریم و بجانت کان لحظه که تشریف دهی جان بسپاریم گر زانکه دهن باز کند پسته‌ی خندان پیش لب لعل تو ازو مغز برآریم داریم کناری ز میان تو چو خواجو لیکن ز میان تو بامید کناریم خیزید ای میخوارگان خیزید ای میخوارگان تا خیمه بر گردون زنیم ناقوس دیر عشق را بر چرخ بوقلمون زنیم هر چند از چار آخشپج و پنج حس در شش دریم از چار حد نه فلک یکدم علم بیرون زنیم گر رخش همت زین کنیم از هفت گردن بگذریم هنگام شب چون شبروان هنگامه برگردون زنیم بی دلستان دل خون کنیم وز دیدگان بیرون کنیم بر یاد آن پیمان شکن پیمانه را در خون زنیم مائیم چون مهمان او دور از لب و دندان او هر لحظه‌ئی برخوان او انگشت بر افیون زنیم لیلی چو بنماید جمال از برقع لیلی مثال در شیوه‌ی جان باختن صد طعنه بر مجنون زنیم خواجو چه اندیشی ز جان دامن برافشان بر جهان ما را گر از جان غم بود پس لاف عشقش چون زنیم نشان دل بی نشان نشان دل بی نشان از که جویم حدیث تن ناتوان با که گویم گر از کوی او روی رفتن ندارم مگیرید عیبم که در بند اویم برویم فرو می‌چکد اشک خونین ز خون جگر تا چه آید برویم رخ ار زانکه شستم بخوناب دیده غبار سر کویت از رخ نشویم وفای تو ورزم بهر جا که باشم دعای تو گویم بهر جا که پویم خیال تو بینم اگر غنچه چینم نسیم تو یابم اگر لاله بویم چه نالم چو از ناله دل شد چو نالم چه مویم چو از مویه شد تن چو مویم چو رنجم تو دادی شفا از چه خواهم چو درد از تو دارم دوا از که جویم اگر کوزه خالی شد از باده حالی بده ساقیا کاسه‌ئی از سبویم چو ساغر بگرید ببین های هایم چو مطرب بنالد ببین های و هویم بچوگان مزن بیش ازینم چو خواجو که سرگشته و خسته مانند گویم درد دل خویش با که گویم درد دل خویش با که گویم داد دل خویش از که جویم چون چهره بخون دیده شستم دست از دل خسته چون نشویم کر گشت فلک ز های هایم پرگشت جهان ز های و هویم دادم بهوای روی او دل تا دیده چه آورد برویم از ناله نحیف‌تر ز نالم وز مویه ضعیف‌تر ز مویم تا چند ز دور چرخ نالم تا کی ز غم زمانه مویم با تست مقیم گفت و گویم وز تست مدام جست و جویم از حسن تو هیچ کم نگردد گر زانکه نظر کنی بسویم بگذار که شکرت ببوسم پیش آی که عنبرت ببویم تا چند زنی مرا بچوگان آخر نه من شکسته گویم در کوزه چو می نماند خواجو یک کاسه بیاور از سبویم ای بت یاقوت لب ای بت یاقوت لب وی مه نامهربان شمع شبستان دل گلبن بستان جان گاه صبوحست و جام وقت شباهنگ و بام صبح دوم در طلوع مرغ سحر در فغان مردم چشم شبی تا بسحر پاس داشت گر چه بر ایوان ماست هندوی شب پاسبان ای مه آتش عذار آب چو آتش بیار آتش رخ بر فروز و آتش ما را نشان گر بگشائی نقاب شمع فلک گو متاب ور بنوازی نوا مرغ سحر گو مخوان خواجو اگر عاشقی حاجت گفتار نیست گونه زردت بسست شرح غمت را بیان گر بزبان آوری سوسن آزاده‌ئی برخی آزاده‌ئی کو نبود ده زبان ای چشم تو ای چشم تو بند مستان روی تو چراغ بت پرستان بادام تو نقل میگساران عناب تو کام تنگدستان مرجان تو پرده دار لل ریحان تو خادم گلستان رخسار تو در شکنج گیسو رخشنده چو شمع در شبستان سرنامه‌ی حسن یا خطست این عنوان جمال یا رخست آن ای شمع مریز اشک خونین گریه چه دهی بیاد مستان صد جامه دریده‌ام چو غنچه بر زمزمه‌ی هزار دستان سرخاب قدح تهمتنانرا از پای در آورد بدستان خواجو دهن قرابه بگشای وز لعل پیاله کام بستان ای چشم می پرستت ای چشم می پرستت آشوب چشم بندان وی زلف پر شکستت زنجیر پای بندان مهپوش شب نمایت شام سحرنشینان یاقوت جان فزایت کام نیازمندان رویت بدل فروزی خورشید بت پرستان زلفت بدستگیری اومید مستمندان از شام روز پوشت سرگشته تیره روزان وز نقش دلفریبت آشفته نقش بندان آهوی نیمه مستت صیاد شیرگیران هندوی بت پرستت زنار هوشمندان کفرت ز راه تحقیق ایمان پاک دینان دردت ز روی تعیین درمان دردمندان خواجو جفای دشمن تا کی کند تحمل مپسند بروی آخر غوغای ناپسندان ای نسیم سحری ای نسیم سحری بوی بهارم برسان شکری از لب شیرین نگارم برسان حلقه‌ی زلف دلارام من از هم بگشای شمسه‌ئی زان گره غالیه بارم برسان تار آن سلسله‌ی مشک فشان بر هم زن بوئی از نافه‌ی آهوی تتارم برسان گرت افتد به دواخانه‌ی وصلش گذری مرهمی بهر دل ریش فگارم برسان دم بدم تا کنمش بر ورق دیده سواد نسخه‌ای زان خط مشکین غبارم برسان تا دهم بوسه و بر بازوی ایمان بندم رقعه‌ئی از خط آن لاله عذارم برسان پیش از آن کز من دلخسته نماند دیار مژده‌ئی از ره یاری بدیارم برسان چون بدان بقعه رسی رقعه‌ی من در نظر آر نام من محو کن و نامه بیارم برسان گر بخمخانه‌ی آن مغبچه‌ات راه بود سر خم بر کن و داروی خمارم برسان دارد آن موی میان از من بیچاره کنار یا رب آنموی میان را بکنارم برسان دل خواجو شد و بر خاک درش کرد قرار خبری زاندل بی صبر و قرارم برسان امشب ای یار امشب ای یار قصد خواب مکن مرو و کار ما خراب مکن شب درازست و عمر ما کوتاه قصه کوته کن و شتاب مکن چشم مست تو گر چه درخوابست تو قدح نوش وعزم خواب مکن شب قدرست قدر شب دریاب وز می و مجلس اجتناب مکن سخن جام گوی و باده‌ی ناب صفت ابر و آفتاب مکن و گرت شیخ و شاب طعنه زنند التفاتی بشیخ و شاب مکن روز را چون ز شب نقاب کنند ترک خورشید مه نقاب مکن آبروی قدح بباد مده پشت بر آتش مذاب مکن لعل میگون آبدار بنوش جام می را ز خجلت آب مکن چون مرا از شراب نیست گزیر منعم از ساغر شراب مکن از برای معاشران خواجو جز دل خونچکان کباب مکن سنبل سیه سنبل سیه بر سمن مزن لشکر حبش بر ختن مزن ابر مشکسا بر قمر مسا تاب طره بر نسترن مزن تا دل شب تیره نشکند زلف را شکن بر شکن مزن از حرم ببستانسرا میا طعنه بر عروس چمن مزن آتشم چو در جان و دل زدی خاطرم بدست آر وتن مزن روح را که طاوس باغ تست همچو مرغ بر بابزن مزن مطربا چو از چنگ شد دلم بیش ازین ره عقل من مزن ساقیا بدان لعل آتشین خنده بر عقیق یمن مزن دود سینه خواجو ز سوز دل همچو شمع در انجمن مزن برو ای باد برو ای باد بدانسوی که من دانم و تو خیمه زن بر سر آن کوی که من دانم و تو به سراپرده‌ی آن ماهت اگر راه بود برفکن پرده از آنروی که من دانم و تو تا ببینی دل شوریده‌ی خلقی در بند بگشا تابی از آن موی که من دانم و تو در بهاران که عروسان چمن جلوه کنند بشنو از برگ گل آن بوی که من دانم و تو در دم صبح به مرغان سحر خوان برسان نکهت آن گل خودروی که من دانم و تو حال آن سرو خرامان که ز من آزادست با من خسته چنان گوی که من دانم و تو ساقیا جامه‌ی جان من دردیکش را بنم جام چنان شوی که من دانم و تو چه توان کرد که بیرون ز جفاکاری نیست خوی آن دلبر بدخوی که من دانم و تو آه اگر داد دل خسته‌ی خواجو ندهد آن دلازار جفا جوی که من دانم وتو ای روانم بلب لعل تو ای روانم بلب لعل تو آورده پناه دلم از مهر توآتش زده در خرمن ماه از سر کوی تو هر گه که کنم عزم رحیل خون چشمم بدود گرم و بگیرد سر راه چون قلم قصه‌ی سودای تو آرد بزبان روی دفتر کند از دیده پر از خون سیاه بسکه چون صبح در آفاق زنم آتش دل نتواند که برآید شه سیاره پگاه می‌کشم بار غم فرقت یاران قدیم می‌شود پشت من خسته از آنروی دو تاه محرمی کو که بود همسخنم جز خامه مونسی کو که شود همنفسم الا آه گر نسیم سحری بنده نوازی نکند نکند هیچکس از یار و دیارم آگاه چشم خونبارم اگر کوه گران پیش آید بر سرآب روان افکندش همچون کاه بگذرد هر نفس آن عمر گرامی از من وز تکبر نکند در من بیچاره نگاه آب چشمت که ازو کوه بماند خواجو روز رحلت نتوان رفت برون جز به شناه فرض عینست که سازی اگرت دست دهد سرمه‌ی دیده‌ی مقصود ز خاک در شاه روی این چرخ سیه روی این چرخ سیه روی ستمکاره سیاه که رخم کرد سیه در غم آن روی چو ماه خامه در نامه اگر شرح دهد حال دلم از سر تیغ زبانش بچکد خون سیاه بجز از شمع کسی بر سر بالینم نیست که بگرید ز سر سوز برین حال تباه گر چه از ضعف چنانم که نیایم در چشم کیست کو در من مسکین کند از لطف نگاه به شه چرخ برم زین دل پرآه فغان بدر مرگ برم زین تن پردرد پناه تا ببیند که که آرد خبری از راهم می‌دود دم بدمم اشک روان تا سر راه نه مرا آگهی از حال رفیقان قدیم نه کسی از من بیچاره‌ی مسکین آگاه کار من هست چو گیسوی تو دایم در هم پشت من هست چو ابروی تو پیوسته دوتاه گر نبودی شب من چون سر زلف تو دراز دستم از زلف دراز تو نبودی کوتاه آه من گر نکند در دل سخت تواثر زان دل سنگ جفا کار دلا زار تو آه گر ازین درد جگر سوز بمیرد خواجو حال درویش که گوید به سراپرده‌ی شاه ای ملک دلم ای ملک دلم خراب کرده در کشتن من شتاب کرده پیش لب لعلت آب حیوان خود را ز خجالت آب کرده رخساره‌ی لاله و سمن را از سنبل تر نقاب کرده جز زلف و رخت که دید روزی شب سایه‌ی آفتاب کرده پیرامن ماه خط سبزش نقشیست ز مشک ناب کرده جعد تو نسیم صبحدم را سرمایه‌ی اضطراب کرده خون جگرم بغمزه خورده بنیاد دلم خراب کرده ساقی غمت ز خون چشمم می در قدح شراب کرده برآتش لعل آبدارت خواجو دل و جان کباب کرده ای خوشا مست و خراب ای خوشا مست و خراب اندر خرابات آمده فارغ از سجاده و تسبیح و طاعات آمده نفی را اثبات خود دانسته و اثبات نفی و ایمن از خویش و بری از نفی و اثبات آمده کرده ورد بلبل مست سحر خیز استماع باز با مرغ صراحی در مناجات آمده روح قدسی در هوای مجلس روحانیان صبحدم مستانه بر بام سماوات آمده عقل با زلف چلیپا از تنازع دم زده روح با راح مصفا در مقالات آمده گشته مستانرا سر کوی مغان بیت الحرام عاشقانرا گوشه‌ی مسجد خرابات آمده عارفان را نغمه‌ی چنگ مغنی ره زده صوفیان را باده صافی مداوات آمده شهسوار چرخ بین نزدش پیاده وانگهی رخ نهاده پیش اسب او و شهمات آمده یک ره از ایوان برون فرمای خواجو را ببین بر سر کوی تو چون موسی بمیقات آمده بیار ای لعبت ساقی شرابی بیار ای لعبت ساقی شرابی بساز ای مطرب مجلس ربابی چو دور عشرت و جامست بشتاب که هر دم می‌کند دوران شتابی دل پرخون من چندان نماندست که بتوان کرد مستی را کبابی خوشا آن صبحدم کز مطلع جام برآید هر زمانی آفتابی الا ای باده پیمایان سرمست بمخموری دهید آخر شرابی گرم از تشنگی جان برلب آید مگر چشمم چکاند برلب آبی شد از باران اشک و باده‌ی شوق دلم ویرانی و جانم خرابی مگر بستست جادوی تو خوابم که شبها شد که محتاجم بخوابی چرا باید که خواجو از تو یکروز سلامی را نمی‌یابد جوابی در دلم بود در دلم بود کزین پس ندهم دل بکسی چکنم باز گرفتار شدم در هوسی نفس صبح فرو بندد از آه سحرم گر شبی بر سر کوی تو برآرم نفسی بجهانی شدم از دمدمه‌ی کوس رحیل که کنون راضیم از دور ببانگ جرسی نیست جز کلک سیه روی مرا همسخنی نیست جز آه جگر سوز مرا همنفسی عاقبت کام دل خویش بگیرم ز لبت گر مرا بر سر زلف تو بود دسترسی بر سر کوت ندارم سر و پروای بهشت زانکه فردوس برین بیتو نیرزد بخسی تشنه در بادیه مردیم باومید فرات وه که بگذشت فراتم ز سر امروز بسی هر کسی را نرسد از تو تمنای وصال آشیان بر ره سیمرغ چه سازد مگسی خیز خواجو که گل از غنچه برون می‌آید بلبلی چون تو کنون حیف بود در قفسی دلکم برد بغارت دلکم برد بغارت ز برم دلبرکی سر فرو کرده پری پیکرک از منظرکی نرگس هندوک مستک او جادوکی سنبل زنگیک پستک او کافرکی بختکم شورک از آن زلفک شورانگیزک سخنش تلخک و شیرین لبکش شکرکی چشمم از لعلک در پوشک او در پاشک لیکن از منطقکش هر سخنی گوهرکی دلکم شد سر موئی و چو موئی تنکم تا جدا ماند کنارم ز میان لاغرکی بر دلم عیب نگیرید که دیوانککیست چه کند نیست گزیرش ز پری پیکرکی قدکم شد چو سر زلف صنوبر قدکی رخکم گشت چو زر در غم سیمین برکی از تو ای سرو قدک کیست که بر خواهد خورد گر چه از سرو خرامان نخورد کس برکی سرک اندر سرک عشق تو کردم لیکن با من خسته دلک نیست ترا خود سرکی غمکت می‌خورم و نیست غمت غمخورکم هیچ گوئی که مرا بود گهی غمخورکی خواجو از حلقکک زلف تو شد حلقه بگوش زانکه عیبی نبود گر بودت چاکرکی راه بی پایان عشقت راه بی پایان عشقت را نیابم منزلی قلزم پر شور شوقت را نبینم ساحلی نیست در دهر این زمان بی گفت و گویت مجمعی نیست در شهر این نفس بی‌جست و جویت محفلی مهر رویت می‌نهد هر روز مهری بر لبی چشم مستت می‌زند هر لحظه تیغی بر دلی چون کنم قطع منازل بی‌گل رخسار تو لاله‌زاری گردد از خون دلم هر منزلی بر سر کوی غمت هر جا که پایی می‌نهم بینم از دست سرشک دیده پایی در گلی رنگ رخسارت نمی‌بینم ببرگ لاله‌ئی بوی گیسویت نمی‌یابم ز شاخ سنبلی کی بدست آید گلی چون آن رخ بستانفروز یا سراید در چمن مانند خواجو بلبلی گفتا تو از کجائی گفتا تو از کجائی کاشفته می‌نمائی گفتم منم غریبی از شهر آشنائی گفتا سر چه داری کز سر خبر نداری گفتم بر آستانت دارم سر گدائی گفتا کدام مرغی کز این مقام خوانی گفتم که خوش نوائی از باغ بینوائی گفتا ز قید هستی رو مست شو که رستی گفتم بمی پرستی جستم ز خود رهائی گفتا جوی نیرزی گر زهد و توبه ورزی گفتم که توبه کردم از زهد و پارسائی گفتا بدلربائی ما را چگونه دیدی گفتم چو خرمنی گل در بزم دلربائی گفتا من آن ترنجم کاندر جهان نگنجم گفتم به از ترنجی لیکن بدست نائی گفتا چرا چو ذره با مهر عشق بازی گفتم از آنکه هستم سرگشته‌ئی هوائی گفتا بگو که خواجو در چشم ما چه بیند گفتم حدیث مستان سری بود خدائی ایکه ایکه عنبر ز سر زلف تو دارد بوئی جعدت از مشک سیه فرق ندارد موئی آهوانند در آن غمزه‌ی شیر افکن تو گر چه در چشم تو ممکن نبود آهوئی دل بزلفت من دیوانه چرا می‌دادم هیچ عاقل ندهد دل بچنان هندوئی مدتی گوشه گرفتم ز خدنگ اندازان عاقبت گشت دلم صید کمان ابروئی عین سحرست که پیوسته پریرویانرا طاق محراب بود خوابگه جادوئی دل شوریده که گم کردن و دادم بر باد می‌برم در خم آن طره مشکین بوئی بهر دفع سخن دشمن و از بیم رقیب دیده سوی دگری دارم و خاطر سوئی بلبل سوخته دل باز نماندی بگلی اگر آگه شدی از حسن رخ گلروئی دل خواجو همه در زلف بتان آویزد زانکه دیوانه شد از سلسله‌ی گیسوئی برخیز که بنشیند برخیز که بنشیند فریاد ز هر سوئی زان پیش که برخیزد صد فتنه ز هر کوئی در باغ بتم باید کز پرده برون آید ور نی به چه کار آید گل بی رخ گلروئی آن موی میان کز مو بر موی کمر بندد موئی و میان او فرقی نکند موئی دل باز به جان آید کز وی خبری یابد بلبل بفغان آید کز گل شنود بوئی آن سرو خرامانم هر لحظه به چشم آید انصاف چه خوش باشد سروی بلب جوئی گر دست رسد خواجو برخیز چو سرمستان با زلف چو چوگانش امروز بزن گوئی من کیم من کیم زاری نزار افتاده‌ئی پر غمی بیغمگسار افتاده‌ئی دردمندی رنج ضایع کرده‌ئی مستمندی سوگوار افتاده‌ئی مبتلائی در بلا فرسوده‌ئی بی‌قرینی بی‌قرار افتاده‌ئی باد پیمائی به خاک آغشته‌ئی خسته جانی دل فگار افتاده‌ئی نیمه مستی بی‌حریفان مانده‌ئی می‌پرستی در خمار افتاده‌ئی بی‌کسی از یار غایب گشته‌ئی ناکسی از چشم یار افتاده‌ئی اختیار از دست بیرون رفته‌ئی بیخودی بی‌اختیار افتاده‌ئی عندلیبی از گل سوری جدا خسته‌ای دور از دیار افتاده‌ئی پیش چشم آهوان جان داده‌ئی بر ره شیران شکار افتاده‌ئی دست بردل خاک بر سر مانده‌ئی بر سر ره خاکسار افتاده‌ئی رو بغربت کرده فرقت دیده‌ئی بی‌عزیزان مانده خوار افتاده‌ئی بیدل و بی‌یار رحلت کرده‌ئی بی زر و بی زور زار افتاده‌ئی همچو خواجو پای در گل مانده‌ئی بر سر پل مانده بار افتاده‌ئی این چه بویست ای صبا این چه بویست ای صبا از مرغزار آورده‌ئی مرحبا کارام جان مرغ زار آورده‌ئی بهر جان بیقرار آدم خاکی نهاد نکتهی از روضه‌ی دارالقرار آورده‌ئی وقت خوش بادت که وقت دوستان خوش کرده‌ئی تا ز طرف بوستان بوی بهار آورده‌ئی سرو ما را چون کشیدی در بر آخر راست گوی کز وصالش شاخ شادی را ببار آورده‌ئی عقل را از بوی می مست و خراب افکنده‌ئی چون حدیثی از لب میگون یار آورده‌ئی یک نفس تار سر زلفش ز هم بگشوده‌ئی وز معانی این همه مشک تتار آورده‌ئی در چنین وقتی که خواجو در خمار افتاده است جان فدا بادت که جامی خوشگوار آورده‌ئی دیشب ای باد صبا دیشب ای باد صبا گوئی که جائی بوده‌ئی پای بند چین زلف دلگشائی بوده‌ئی آشنایانرا ز بوی خویش مست افکنده‌ئی چون چمن پیرای باغ آشنائی بوده‌ئی دسته بند سنبل سروی سرائی کشته‌ئی خاکروب ساحت بستانسرائی بوده‌ئی لاجرم پایت نمی‌آید ز شادی بر زمین چون ندیم مجلس شادی فزائی بوده‌ئی نیک بیرون برده‌ئی راه از شکنج زلف او چون شبی تا روز در تاریک جائی بوده‌ئی تا چه مرغی کاشیان جائی همایون جسته‌ئی گوئیا در سایه‌ی پر همائی بوده‌ئی از غم یعقوب حالی هیچ یاد آورده‌ئی چون همه شب همدم یوسف لقائی بوده‌ئی هیچ بوئی برده‌ئی کو در وفا و عهد کیست تا عبیر آمیز بزم بیوفائی بوده‌ئی از دل گمگشته‌ی خواجو نشانی باز ده چون غبار افشان زلف دلربائی بوده‌ئی دوش پیری یافتم دوش پیری یافتم در گوشه‌ی میخانه‌ئی در کشیده از شراب نیستی پیمانه‌ئی گفت درمستان لایعقل بچشم عقل بین ور خرد داری مکن انکار هر دیوانه‌ئی گر چه ما بنیاد عمر از باده ویران کرده‌ایم کی بود گنجی چو ما در کنج هر ویرانه‌ئی روشنست این کانکه از سودای او در آتشیم شمع عشقش را کم افتد همچو ما پروانه‌ئی دل بدلداری سپارد هر که صاحبدل بود کانکه جانی باشدش نشکیبد از جانانه‌ئی آشنائی را بچشم خویش دیدن مشکلست زانکه او دیدار ننماید بهر بیگانه‌ئی هر که داند کاندرین ره مقصد کلی یکیست هر زمانی کعبه‌ئی برسازد از بتخانه‌ئی دل منه بر ملک جم خواجو که شادروان عمر یا بافسونی رود بر باد یا افسانه‌ئی حیف باشد چون تو شهبازی که عالم صید تست در چنین دامی شده نخجیر آب و دانه‌ئی

• توجه : با دوبار كلیك بر روی یك  واژه ، معانی مختلف آن در اختیار شما قرار خواهد گرفت.