گلچینی از غزلیات شیخ فریدالدین عطار   قبله‌ی ذرات عالم قبله‌ی ذرات عالم روی توست کعبه‌ی اولاد آدم کوی توست میل خلق هر دو عالم تا ابد گر شناسند و اگر نی سوی توست چون به جز تو دوست نتوان داشتن دوستی دیگران بر بوی توست هر پریشانی که در هر دو جهان هست و خواهد بود از یک موی توست هر کجا در هر دو عالم فتنه‌ای است ترکتاز طره‌ی هندوی توست پهلوانان درت بس بی‌دلند دل ندارد هر که در پهلوی توست نیست پنهان آنکه از من دل ربود هست همچون آفتاب آن روی توست عقل چون طفل ره عشق تو بود شیرخوار از لعل پر للی توست تیربارانی که چشمت می‌کند بر دلم پیوسته از ابروی توست گفتم ابرویت اگر طاقم فکند این گناه نرگس جادوی توست گفتم ای عاقل برو چون تیر راست کین کمان هرگز نه بر بازوی توست این همه عطار دور از روی تو درد از آن دارد که بی داروی توست بیا که قبله‌ی ما بیا که قبله‌ی ما گوشه‌ی خرابات است بیار باده که عاشق نه مرد طامات است پیاله‌ای‌دو به من ده که صبح پرده درید پیاده‌ای‌دو فرو کن که وقت شهمات است در آن مقام که دلهای عاشقان خون شد چه جای دردفروشان دیر آفات است کسی که دیرنشین مغانست پیوسته چه مرد دین و چه شایسته‌ی عبادات است مگو ز خرقه و تسبیح ازانکه این دل مست میان ببسته به زنار در مناجات است ز کفر و دین و ز نیک و بد و ز علم و عمل برون گذر که برون زین بسی مقامات است اگر دمی به مقامات عاشقی برسی شود یقینت که جز عاشقی خرافات است چه داند آنکه نداند که چیست لذت عشق از آنکه لذت عاشق ورای لذات است مقام عاشق و معشوق از دو کون برون است که حلقه‌ی در معشوق ما سماوات است بنوش درد و فنا شو اگر بقا خواهی که زادراه فنا دردی خرابات است به کوی نفی فرو شو چنان که برنایی که گرد دایره‌ی نفی عین اثبات است نگه مکن به دو عالم از آنکه در ره دوست هر آنچه هست به جز دوست عزی و لات است مخند از پی مستی که بر زمین افتد که آن سجود وی از جمله‌ی مناجات است اگرچه پاک‌بری مات هر گدایی شو که شاه نطع یقین آن بود که شهمات است بباز هر دو جهان و ممان که سود کنی از آنکه در ره ناماندنت مباهات است ز هر دو کون فنا شود درین ره ای عطار که باقی ره عشاق فانی ذات است لعل گلرنگت شکربار لعل گلرنگت شکربار آمدست قسم من زان گل همه خار آمدست گو لبت بر من جهان بفروش ازانک صد جهان جانش خریدار آمدست پاره دل زانم که در دل دوختن نرگس تو پاره‌یی کار آمدست دل نمی‌بینم مگر چون هر دلی در خم زلفت گرفتار آمدست پسته‌ی شورت نمک دارد بسی زین سبب گویی جگر خوار آمدست نی خطا گفتم ز شیرینی که هست پسته‌ی شورت شکربار آمدست چشمه‌ی نور است روی او ولیک آن دو لب یک دانه نار آمدست زان شکر لب شور در عالم فتاد کان شکر لب تلخ گفتار آمدست چشمه نوشش که چشم سوز نیست درج لعل در شهوار آمدست عاشقا روی چو ماه او نگر کافتابش عاشق زار آمدست دست بر سر پیش رویش آفتاب پای کوبان ذره کردار آمدست بر همه عالم ستم کردست او با چنان رویی به بازار آمدست آری آری روشن است این همچو روز کان سیه گر چون ستمکار آمدست خون جان ماست آن خون نی شفق گر سوی مغرب پدیدار آمدست آنچه در صد سال قسم خلق نیست بی رخ او قسم عطار آمدست مرا در عشق او مرا در عشق او کاری فتادست که هر مویی به تیماری فتادست اگر گویم که می‌داند که در عشق چگونه مشکلم کاری فتادست مرا گوید اگر دانی وگرنه چنین در عشق بسیاری فتادست اگر گویم همه غمها به یک بار نصیب جان غمخواری فتادست مرا گوید مرا زین هیچ غم نیست همه غمها تو را آری فتادست چو خونم می‌بریزی زود بشتاب که الحق تیز بازاری فتادست مرا چون خون بریزی زود بفروش که بس نیکم خریداری فتادست مرا جانا ز عشقت بود صد بار به سرباری کنون باری فتادست دل مستم چو مرغ نیم بسمل به دام چون تو دلداری فتادست از آن دل دست باید شست دایم که در دست چو تو یاری فتادست کجا یابد گل وصل تو عطار که هر دم در رهش خاری فتادست عزم آن دارم که عزم آن دارم که امشب نیم مست پای کوبان کوزه‌ی دردی به دست سر به بازار قلندر در نهم پس به یک ساعت ببازم هرچه هست تا کی از تزویر باشم خودنمای تا کی از پندار باشم خودپرست پرده‌ی پندار می‌باید درید توبه‌ی زهاد می‌باید شکست وقت آن آمد که دستی بر زنم چند خواهم بودن آخر پای‌بست ساقیا در ده شرابی دلگشای هین که دل برخاست غم در سر نشست تو بگردان دور تا ما مردوار دور گردون زیر پای آریم پست مشتری را خرقه از سر برکشیم زهره را تا حشر گردانیم مست پس چو عطار از جهت بیرون شویم بی جهت در رقص آییم از الست مفشان سر زلف مفشان سر زلف خویش سرمست دستی بر نه که رفتم از دست دریاب مرا که طاقتم نیست انصاف بده که جای آن هست تا نرگس مست تو بدیدم از نرگس مست تو شدم مست ای ساقی ماه‌روی برخیز کان آتش تیز توبه بنشست دلی کز عشق جانان دلی کز عشق جانان دردمند است همو داند که قدر عشق چند است دلا گر عاشقی از عشق بگذر که تا مشغول عشقی عشق بند است وگر در عشق از عشقت خبر نیست تو را این عشق عشقی سودمند است هر آن مستی که بشناسد سر از پای ازو دعوی مستی ناپسند است ز شاخ عشق برخوردار گردی اگر عشق از بن و بیخت بکند است سرافرازی مجوی و پست شو پست که تاج پاک‌بازان تخته بند است چو تو در غایت پستی فتادی ز پستی در گذر کارت بلند است بخند ای زاهد خشک ارنه ای سنگ چه وقت گریه و چه جای پند است نگارا روز روز ماست امروز که در کف باده و در کام قند است می و معشوق و وصل جاودان هست کنون تدبیر ما لختی سپند است یقین می‌دان که اینجا مذهب عشق ورای مذهب هفتاد و اند است خرابی دیده‌ای در هیچ گلخن که خود را از خرابات اوفگند است مرا نزدیک او بر خاک بنشان که میل من به مشتی مستمند است مرا با عاشقان مست بنشان چه جای زاهدان پر گزند است بیا گو یک نفس در حلقه‌ی ما کسی کز عشق در حلقش کمند است حریفی نیست ای عطار امروز وگر هست از وجود خود نژند است ره عشاق ره عشاق راهی بی‌کنار است ازین ره دور اگر جانت به کار است وگر سیری ز جان در باز جان را که یک جان را عوض آنجا هزار است تو هر وقتی که جانی برفشانی هزاران جان نو بر تو نثار است وگر در یک قدم صد جان دهندت نثارش کن که جان‌ها بی‌شمار است چه خواهی کرد خود را نیم‌جانی چو دایم زندگی تو بیاراست کسی کز جان بود زنده درین راه ز جرم خود همیشه شرمسار است درآمد دوش در دل عشق جانان خطابم کرد کامشب روز بار است کنون بی‌خود بیا تا بار یابی که شاخ وصل بی باران به بار است چو شد فانی دلت در راه معشوق قرار عشق جانان بی‌قرار است تو را اول قدم در وادی عشق به زارش کشتن است آنگاه دار است وزان پس سوختن تا هم بوینی که نور عاشقان در مغز نار است چو خاکستر شوی و ذره گردی به رقص آیی که خورشید آشکار است تو را از کشتن و وز سوختن هم چه غم چون آفتابت غمگسار است کسی سازد رسن از نور خورشید که اندر هستی خود ذره‌وار است کسی کو در وجود خویش ماندست مده پندش که بندش استوار است درین مجلس کسی باید که چون شمع بریده سر نهاده بر کنار است شبانروزی درین اندیشه عطار چو گل پر خون و چون نرگس نزار است آن دهان نیست آن دهان نیست که تنگ شکر است وان میان نیست که مویی دگر است زان تنم شد چو میانت باریک کز دهان تو دلم تنگ‌تر است به دهان و به میانت ماند چشم سوزن که به دو رشته در است هر که مویی ز میان و ز دهانت خبری باز دهد بی‌خبر است از میان تو سخن چون مویی است وز دهان تو سخن چون شکر است نه کمر را ز میانت وطنی است نه سخن را ز دهانت گذر است میم دیدی که به جای دهن است موی دیدی که میان کمر است چه میان چون الفی معدوم است چه دهان چون صدفی پر گوهر است چون میان تو سخن گفت فرید چون دهان تو از آن نامور است ذره‌ای اندوه تو ذره‌ای اندوه تو از هر دو عالم خوشتر است هر که گوید نیست دانی کیست آن کس کافر است کافری شادی است و آن شادی نه از اندوه تو نی که کار او ز اندوه و ز شادی برتر است آن کزو غافل بود دیوانه‌ای نامحرم است وانکه زو فهمی کند دیوانه‌ای صورتگر است کس سر مویی ندارد از مسما آگهی اسم می‌گویند و چندان کاسم گویی دیگر است هرچه در فهم تو آید آن بود مفهوم تو کی بود مفهوم تو او کو از آن عالی‌تر است ای عجب بحری است پنهان لیک چندان آشکار کز نم او ذره ذره تا ابد موج‌آور است صورتی کان در درون آینه از عکس توست در درون آینه هر جا که گویی مضمر است گر تو آن صورت در آئینه ببینی عمرها زو نیابی ذره‌ای کان در محلی انور است ای عجب با جمله‌ی آهن به هم آن صورت است گرچه بیرون است ازآن آهن بدان آهن در است صورتی چون هست با چیزی و بی چیزی به هم در صفت رهبر چنین گر جان پاکت رهبر است ور مثالی دیگرت باید به حکم او نگر صورتش خاک است و برتر سنگ و برتر زان زر است تا که در دریای دل عطار کلی غرق شد گوییا تیغ زبانش ابر باران گوهر است چه رخساره چه رخساره که از بدر منیر است لبش شکر فروش جوی شیر است سر هر موی زلفش از درازی جهان سرنگون را دستگیر است قمر ماند از خط او پای در قیر که در گرد خطش هم جوی قیر است خطا گفتم مگر مشک ختاست او که در پیرامن بدر منیر است خط نو خیزش از سبزی جوان است که کمتر خط پیشش عقل پیر است نیاید در ضمیر کس که آن خط چگونه نوبهاری در ضمیر است جهان جان سزای وصل او هست که او در جنب وصل او حقیر است کجا زو بر تواند خورد عاشق کزو ناز است و از عاشق نفیر است مرا از جان گریز است ار بگویم که یک ساعت از آن دلبر گزیر است مکن ای عشق شمع خوبان ناز چندین که شمع حسن خوبان زود میر است فرید یک دلت را یک شکر ده که در صاحب نصابی او حقیر است شمع رویت چه رخساره که از بدر منیر است لبش شکر فروش جوی شیر است سر هر موی زلفش از درازی جهان سرنگون را دستگیر است قمر ماند از خط او پای در قیر که در گرد خطش هم جوی قیر است خطا گفتم مگر مشک ختاست او که در پیرامن بدر منیر است خط نو خیزش از سبزی جوان است که کمتر خط پیشش عقل پیر است نیاید در ضمیر کس که آن خط چگونه نوبهاری در ضمیر است جهان جان سزای وصل او هست که او در جنب وصل او حقیر است کجا زو بر تواند خورد عاشق کزو ناز است و از عاشق نفیر است مرا از جان گریز است ار بگویم که یک ساعت از آن دلبر گزیر است مکن ای عشق شمع خوبان ناز چندین که شمع حسن خوبان زود میر است فرید یک دلت را یک شکر ده که در صاحب نصابی او حقیر است نیم شبی نیم شبی سیم برم نیم مست نعره‌زنان آمد و در در نشست هوش بشد از دل من کو رسید جوش بخاست از جگرم کو نشست جام می آورد مرا پیش و گفت نوش کن این جام و مشو هیچ مست چون دل من بوی می عشق یافت عقل زبون گشت و خرد زیر دست نعره برآورد و به میخانه شد خرقه به خم در زد و زنار بست کم زن و اوباش شد و مهره دزد ره زن اصحاب شد و می‌پرست نیک و بد خلق به یکسو نهاد نیست شد و هست شد و نیست هست چون خودی خویش به کلی بسوخت از خودی خویش به کلی برست در بر عطار بلندی ندید خاک شد و در بر او گشت پست در سرم در سرم از عشقت این سودا خوش است در دلم از شوقت این غوغا خوش است من درون پرده جان می‌پرورم گر برون جان می کند اعدا خوش است چون جمالت برنتابد هیچ چشم جمله‌ی آفاق نابینا خوش است همچو چرخ از شوق تو در هر دو کون هر که در خون می‌نگردد ناخوش است بندگی را پیش یک بند قبات صد کمر بر بسته بر جوزا خوش است جان فشان از خنده‌ی جان‌پرورت زاهد خلوت نشین رسوا خوش است چشم خوشش چشم خوشش مست نیست لیک چو مستان خوش است خوشی چشمش از آنست کین همه دستان خوش است نرگس دستان گرش دست دل از حیله برد هرچه کند چشم او ور ببرد جان خوش است زلف پریشانش را حلقه به گوشم از آنک بر رخ چون ماه او زلف پریشان خوش است خنده‌ی شیرین او گریه‌ی من تلخ کرد گریه‌ی خونین من زان لب خندان خوش است پسته‌ی شیرین او شور دل عاشقانش شور دل عاشقانش زین شکرستان خوش است چون سخنش را گذر بر لب شیرین اوست آن سخن تلخ او همچو شکر زان خوش است عقل لبش را مرید از بن دندان شده است نیست درین هیچ شک کان لب و دندان خوش است سبزه‌ی خطش دمید بر لب آب حیات با خط سرسبز او چشمه‌ی حیوان خوش است بحر صفت شد به نطق خاطر عطار ازو در صفت حسن او بحر درافشان خوش است در دلم در دلم تا برق عشق او بجست رونق بازار زهد من شکست چون مرا می‌دید دل برخاسته دل ز من بربود و درجانم نشست خنجر خون‌ریز او خونم بریخت ناوک سر تیز او جانم بخست آتش عشقش ز غیرت بر دلم تاختن آورد همچون شیر مست بانگ بر من زد که ای ناحق شناس دل به ما ده چند باشی بت‌پرست گر سر هستی ما داری تمام در ره ما نیست گردان هرچه هست هر که او در هستی ما نیست شد دایم از ننگ وجود خویش رست می‌ندانی کز چه ماندی در حجاب پرده‌ی هستی تو ره بر تو بست مرغ دل چون واقف اسرار گشت می‌طپید از شوق چون ماهی بشست بر امید این گهر در بحر عشق غرقه شد وان گوهرش نامد به دست آخر این نومیدی ای عطار چیست تو نه ای مردانه همتای تو هست ره میخانه و مسجد ره میخانه و مسجد کدام است که هر دو بر من مسکین حرام است نه در مسجد گذارندم که رند است نه در میخانه کین خمار خام است میان مسجد و میخانه راهی است بجوئید ای عزیزان کین کدام است به میخانه امامی مست خفته است نمی‌دانم که آن بت را چه نام است مرا کعبه خرابات است امروز حریفم قاضی و ساقی امام است برو عطار کو خود می‌شناسد که سرور کیست سرگردان کدام است همه عالم همه عالم خروش و جوش از آن است که معشوقی چنین پیدا، نهان است ز هر یک ذره خورشیدی مهیاست ز هر یک قطره‌ای بحری روان است اگر یک ذره را دل برشکافی ببینی تا که اندر وی چه جان است از آن اجسام پیوسته است درهم که هر ذره به دیگر مهربان است نه توحید است اینجا و نه تشبیه نه کفر است و نه دین نه هر دوان است اگر جمله بدانی هیچ دانی که این جمله نشان از بی نشان است دلی را کش از آنجا نیست قوتی میان اهل دل دستار خوان است دل عطار تا شد غرق این راه همه پنهانیش عین عیان است چون دلبر من چون دلبر من سبز خط و پسته دهان است دل بر خط حکمش چو قلم بسته میان است سرسبزی خطش همه سرسبزی خلق است شور لب لعلش همه شیرینی جان است نقاش که بنگاشت رخ او به تعجب از غایت حسن رخش انگشت گزان است جانا نبرم جان ز تو زیرا که تو ترکی وابروی تو در تیز زدن سخت کمان است از غالیه دانت شکری نیست امیدم کان خال سیه مشرف آن غالیه دان است از بس دل پرتاب که زلف تو ربوده است زلف تو چنین تافته پیوسته از آن است قربان کندم چشم تو از تیر که پیوست خون ریختن و تیر از آن کیش روان است خورشید که رویش به جهان پشت سپاه است بر پشتی روی تو دل افروز جهان است تا روی دلفروز تو عطار بدیده است حقا که چنان کش دل و جان خواست چنان است عشق جمال جانان عشق جمال جانان دریای آتشین است گر عاشقی بسوزی زیرا که راه این است جایی که شمع رخشان ناگاه بر فروزند پروانه چون نسوزد کش سوختن یقین است گر سر عشق خواهی از کفر و دین گذر کن کانجا که عشق آمد چه جای کفر و دین است عاشق که در ره آید اندر مقام اول چون سایه‌ای به خواری افتاده در زمین است چون مدتی برآید سایه نماند اصلا کز دور جایگاهی خورشید در کمین است چندین هزار رهرو دعوی عشق کردند برخاتم طریقت منصور چون نگین است هرکس که در معنی زین بحر بازیابد در ملک هر دو عالم جاوید نازنین است کاری قوی است عالی کاندر ره طریقت بر هر هزار سالی یک مرد راه‌بین است تو مرد ره چه دانی زیرا که مرد ره را اول قدم درین ره بر چرخ هفتمین است عطار اندرین ره جایی فتاد کانجا برتر ز جسم و جان است بیرون ز مهر و کین است ای به وصفت ای به وصفت گمشده هرجان که هست جان تنها نه خرد چندان که هست وی کمال آفتاب روی تو تا ابد فارغ ز هر نقصان که هست گر سکندر چشمه‌ی حیوان نیافت نیست عیب چشمه‌ی حیوان که هست کور مادرزاد آید کل خلق در بر آن حسن جاویدان که هست صد هزاران قرن چرخ تیزرو بود هم زین شیوه سرگردان که هست از شفق در خون بسی گشت و نیافت چون تو خورشیدی درین دوران که هست آفتاب از شرم رویت هر شبی در سیاهی شد چنین پنهان که هست باز چون زلفت کمند او شود بی سر و بن می‌رود زین سان که هست نی چه می‌گویم فلک گویی است بس در خم آن زلف چو چوگان که هست هیچ سر بر تن نخواهد ماند از انک گوی خواهد شد درین میدان که هست زاشتیاق روی چون خورشید توست ابر را هر دیده‌ی گریان که هست وی عجب در جنب عشق عاشقانت شبنمی است این جمله‌ی باران که هست ابر چبود زانکه صد دریای خون از دل هر یک درین طوفان که هست هرچه از ما می‌رود آن هیچ نیست کار تا چون رفت از آن پیشان که هست کار تنها نه مرا افتاد و بس همچو من بس بی سر و سامان که هست تو چنین در پرده و از شور توست در دو عالم این همه حیران که هست جمله‌ی ذرات عالم گوش شد تا بفرمایی تو هر فرمان که هست گرد نعلین گدای کوی تو بیشتر از ملک هر سلطان که هست دوست‌تر دارم من آشفته دل ذره‌ای دردت ز هر درمان که هست همدم عیسی شود بی شک فرید گر دمی برهد ازین زندان که هست شمع رویت شمع رویت را دلم پروانه‌ای است لیک عقل از عشق چون بیگانه‌ای است پر زنان در پیش شمع روی تو جان ناپروای من پروانه‌ای است بر سر موی است جان کز دیرگاه یک سر موی توام در شانه‌ای است زلف تو زنار خواهم کرد از آنک هر شکن از زلف تو بتخانه‌ای است واندران بتخانه درد عشق را جان خون آلود من پیمانه‌ای است وصل تو گنجی است پنهان از همه هر که گوید یافتم دیوانه‌ای است در خرابات خرابی می‌روم زانکه گر گنجی است در ویرانه‌ای است مرغ آدم دانه‌ی وصل تو جست لاجرم در بند دام از دانه‌ای است خفته‌ای کز وصل تو گوید سخن خواب خوش بادش که خوش افسانه‌ای است وصلت آن کس یافت کز خود شد فنا هر که فانی شد ز خود مردانه‌ای است گر مرا در عشق خود فانی کنی باقیت بر جان من شکرانه‌ای است بیدقی عطار در عشق تو راند گر به فرزینی رسد فرزانه‌ای است در عشق در عشق قرار بی‌قراری است بدنامی عشق نام‌داری است چون نیست شمار عشق پیدا مشمر که شمار بی‌شماری است در عشق ز اختیار بگذار عاشق بودن نه اختیاری است گر دل داری تو را سزد عشق ورنه همه زهد و سوگواری است زاری می‌کن چو دل ندادی تا دل ندهند کارزاری است دل کیست شکار خاص شاه است شاه از پی او به دوستداری است شاهی که همه جهانش ملک است در دشت ز بهر یک شکاری است جانا بر تو قرار آن راست کز عشق تو عین بی‌قراری است آن را که گرفت عشق تو نیست در معرض صد گرفتکاری است وآن است عزیز در دو عالم کز عشق تو در هزار خواری است هر بی‌خبری که قدر عشقت می‌نشناسد ز خاکساری است وانکس که شناخت خرده‌ی عشق هر خرده‌ی او بزرگواری است پروانه‌ی توست جان عطار زان است که غرق جان سپاری است از قوت مستیم از قوت مستیم ز هستیم خبر نیست مستم ز می عشق و چو من مست دگر نیست در جشن می عشق که خون جگرم ریخت نقل من دلسوخته جز خون جگر نیست مستان می‌عشق درین بادیه رفتند من ماندم و از ماندن من نیز اثر نیست در بادیه‌ی عشق نه نقصان نه کمال است چون من دو جهان خلق اگر هست و اگر نیست گویند برو تا به درش برگذری بوک هیهات که گر باد شوم روی گذر نیست زین پیش دلی بود مرا عاشق و امروز جز بی‌خبریم از دل خود هیچ خبر نیست جانا اگرم در سر کار تو رود جان از دادن صد جان دگرم بیم خطر نیست در دامن تو دست کسی می‌زند ای دوست کو در ره سودای تو با دامن تر نیست دانی که چه خواهم من دلسوخته از تو خواهم که نخواهم، دگرم هیچ نظر نیست عطار چنان غرق غمت شد که دلش را یک دم دل دل نیست زمانی سر سر نیست سرو چون قد خرامان تو سرو چون قد خرامان تو نیست لعل چون پسته‌ی خندان تو نیست نیست یک کس که به لب آمده جان زآرزوی لب و دندان تو نیست هیچ جمعیت اگر یافت کسی از جز آن زلف پریشان تو نیست مرده آن دل که به صد جان نه به یک زنده‌ی چشمه‌ی حیوان تو نیست غرقه باد آنکه به صد سوختگی تشنه‌ی چاه زنخدان تو نیست به ز جان عاشق دیدار تو را سپر ناوک مژگان تو نیست چشم یک عاقل و هشیار ندید که چو من واله و حیران تو نیست می وصلم ده آخر که مرا بیش ازین طاقت هجران تو نیست ای دل سوخته در درد بسوز زانکه جز درد تو درمان تو نیست چند باشی تو از آن خود از آنک تا تو آن خودی او آن تو نیست گر بدو نیست رهت جان درباز زحمت جان تو جز جان تو نیست که کشد درد دلت ای عطار شرح آن لایق دیوان تو نیست کیست که از عشق تو کیست که از عشق تو پرده‌ی او پاره نیست وز قفس قالبش مرغ دل آواره نیست وزن کجا آورد خاصه به میزان عشق گر زر عشاق را سکه‌ی رخساره نیست هر نفسم همچو شمع زاربکش پیش خویش گر دل پر خون من کشته‌ی صد پاره نیست گر تو ز من فارغی من ز تو فارغ نیم چاره‌ی کارم بکن کز تو مرا چاره نیست هر که درین راه یافت بوی می عشق تو مست شود تا ابد گر دلش از خاره نیست هست همه گفتگو با می عشقش چه کار هرکه درین میکده مفلس و این کاره نیست درد ره و درد دیر هست محک مرد را دلق بیفکن که زرق لایق میخواره نیست در بن این دیر اگر هست میت آرزو درد خور اینجا که دیر موضع نظاره نیست گشت هویدا چو روز بر دل عطار از آنک عهد ندارد درست هر که درین پاره نیست زهی زیبا جمالی زهی زیبا جمالی این چه روی است زهی مشکین کمندی این چه موی است ز عشق روی و موی تو به یکبار همه کون مکان پر گفت و گوی است از آن بر خاک کویت سر نهادم که زلفت را سری بر خاک کوی است چو زلفت گر نشینم بر سر خاک نمیرم نیز و اینم آرزوی است چه جای زلف چون چوگانت آنجا که آنجا صد هزاران سر چو گوی است برو ای عاشق دستار بگریز که اینجا رستخیز از چار سوی است تو مرد نازکی آگه نه کاینجا هزارن مرد را زه در گلوی است نبینی روی او یک ذره هرگز تو را یک ذره گر در خلق روی است دلا، کی آید او در جست و جویت که او دایم ورای جست و جوی است اگرچه ذره هم جوینده باشد نه چون خورشید رنگش بر رکوی است گرت او در کشد کاری بود این که گر کار تو کار شست و شوی است بسی گر تو به جویی آب ندهد که هرچه آن از تو آید آب جوی است ز کار تو چه آید یا چه خیزد که اینجا بی نیازی سد اوی است تو کار خویش می‌کن لیک می‌دان که کار او برون از رنگ و بوی است به خود هرگز کجا داند رسیدن اگر عطار را عزم علوی است هر دیده که بر تو هر دیده که بر تو یک نظر داشت از عمر تمام بهره برداشت سرمایه‌ی عمر دیدن توست وان دید تو را که یک نظر داشت کور است کسی که هر زمانی در دید تو دیده‌ی دگر داشت جاوید ز خویش بی‌خبر شد هر دل که ز عشق تو خبر داشت مرغی بپرید در هوایت کز شوق تو صد هزار پر داشت هر دل که هر دل که ز عشق بی نشان رفت در پرده‌ی نیستی نهان رفت از هستی خویش پاک بگریز کین راه به نیستی توان رفت تا تو نکنی ز خود کرانه کی بتوانی ازین میان رفت صد گنج میان جان کسی یافت کین بادیه از میان جان رفت راهی که به عمرها توان رفت مرد ره او به یک زمان رفت هان ای دل خفته عمر بگذشت تا کی خسبی که کاروان رفت ای جان و جهان چه می‌نشینی برخیز که جان شد و جهان رفت از جمله‌ی نیستان این راه آن برد سبق که بی نشان رفت چون نیستی از زمین توان برد کی هست توان بر آسمان رفت محتاج به دانه‌ی زمین بود مرغی که ز شاخ لامکان رفت عطار چو ذوق نیستی یافت از هستی خویش بر کران رفت ای زلف تو ای زلف تو دام و دانه خالت هر صید که می‌کنی حلالت خورشید دراوفتاده پیوست در حلقه‌ی دام شب مثالت همچون نقطی سیه پدیدار بر چهره‌ی آفتاب خالت دل فتنه‌ی طره‌ی سیاهت جان تشنه‌ی چشمه‌ی زلالت از عالم حسن دایه لطف آورده به صد هزار سالت رخ زرد و کبود جامه خورشید سرگشته‌ی ذره‌ی وصالت تو خفته و اختران همه شب مبهوت بمانده در جمالت تو ماه تمامی و عجب آنک انگشت نمای شد هلالت مرغی عجبی که می‌نگنجد در صحن سپهر پر و بالت چون در تو توان رسید چون کس هرگز نرسید در خیالت پی گم کردی چنانکه هرگز کس پی نبرد به هیچ حالت خواهد که بسی بگوید از تو عطار ولی بود ملالت شرح لب لعلت شرح لب لعلت به زبان می‌نتوان داد وز میم دهان تو نشان می‌نتوان داد میم است دهان تو و مویی است میانت کی را خبر موی میان می‌نتوان داد دل خواسته‌ای و رقم کفر کشم من بر هر که گمان برد که جان می‌نتوان داد گر پیش رخت جان ندهم آن نه ز بخل است در خورد رخت نیست از آن می‌نتوان داد یک جان چه بود کافرم ار پیش تو صد جان انگشت زنان رقص کنان می‌نتوان داد سگ به بود از من اگر از بهر سگت جان آزاد به یک پاره‌ی نان می‌نتوان داد داد ره عشق تو چنان کرزویم هست عمرم شد و یک لحظه چنان می‌نتوان داد جانا چو بلای تو به‌ارزد به جهانی خود را ز بلای تو امان می‌نتوان داد گفتم که ز من جان بستان یک شکرم ده گفتی شکر من به زبان می‌نتوان داد چون نیست دهانم که شکر زو به در آید کس را به شکر هیچ دهان می‌نتوان داد خود طالع عطار چه چیز است که او را یک بوسه نه پیدا و نه نهان می‌نتوان داد پیر ما بار دگر پیر ما بار دگر روی به خمار نهاد خط به دین برزد و سر بر خط کفار نهاد خرقه آتش زد و در حلقه‌ی دین بر سر جمع خرقه‌ی سوخته در حلقه‌ی زنار نهاد در بن دیر مغان در بر مشتی اوباش سر فرو برد و سر اندر پی این کار نهاد درد خمار بنوشید و دل از دست بداد می‌خوران نعره‌زنان روی به بازار نهاد گفتم ای پیر چه بود این که تو کردی آخر گفت کین داغ مرا بر دل و جان یار نهاد من چه کردم چو چنین خواست چنین باید بود گلم آن است که او در ره من خار نهاد هرچه دارم هرچه دارم در میان خواهم نهاد بی خبر سر در جهان خواهم نهاد آب حیوان چون به تاریکی در است جام جم در جنب جان خواهم نهاد زین همت در ره سودای عشق بر براق لامکان خواهم نهاد گر بجنبد کاروان عاشقان پای پیش کاروان خواهم نهاد جان چو صبحی بر جهان خواهم فشاند سر چو شمعی در میان خواهم نهاد سود ممکن نیست در بازار عشق پس اساسی بر زیان خواهم نهاد گر قدم از خویش برخواهم گرفت از زمین بر آسمان خواهم نهاد مرغ عرشم سیر گشتم از قفس روی سوی آشیان خواهم نهاد تا نیاید سر جانم بر زبان مهر مطلق بر زبان خواهم نهاد زهر خواهد شد ز عیش تلخ من صد شکر گر در دهان خواهم نهاد آستین پر خون به امید وصال سر بسی بر آستان خواهم نهاد دست چون می نرسدم در زلف دوست سر به زیر پای از آن خواهم نهاد در زبان گوهرافشان فرید طرفه گنجی جاودان خواهم نهاد هر آن دردی که هر آن دردی که دلدارم فرستد شفای جان بیمارم فرستد چو درمان است درد او دلم را سزد گر درد بسیارم فرستد اگر بی او دمی از دل برآرم که داند تا چه تیمارم فرستد وگر در عشق او از جان برآیم هزاران جان به ایثارم فرستد وگر در جویم از دریای وصلش به دریا در نگونسارم فرستد وگر از راز او رمزی بگویم ز غیرت بر سر دارم فرستد چو در دیرم دمی حاضر نبیند ز مسجد سوی خمارم فرستد چو دام زرق بیند در برم دلق بسوزد دلق و زنارم فرستد چو گبر نفس بیند در نهادم به آتشگاه کفارم فرستد به دیرم درکشد تا مست گردم به صد عبرت به بازارم فرستد چو بی کارم کند از کار عالم پس آنگه از پی کارم فرستد چو در خدمت چنان گردم که باید به خلوت پیش عطارم فرستد هر شب دل پر خونم هر شب دل پر خونم بر خاک درت افتد تا بو که چو روز آید بر وی گذرت افتد کار دو جهان من جاوید نکو گردد گر بر من سرگردان یک دم نظرت افتد از دست چو من عاشق دانی که چه برخیزد کاید به سر کویت در خاک درت افتد گر عاشق روی خود سرگشته همی خواهی حقا که اگر از من سرگشته‌ترت افتد این است گناه من کت دوست همی دارم خطی به گناه من درکش اگرت افتد دانم که بدت افتد زیرا که دلم بردی ور در تو رسد آهم از بد بترت افتد گر تو همه سیمرغی از آه دلم می‌ترس کاتش ز دلم ناگه در بال و پرت افتد خون جگرم خوردی وز خویش نپرسیدی آخر چکنی جانا گر بر جگرت افتد پا بر سر درویشان از کبر منه یارا در طشت فنا روزی بی تیغ سرت افتد بیچاره من مسکین در دست تو چون مومم بیچاره تو گر روزی مردی به سرت افتد هش دار که این ساعت طوطی خط سبزت می‌آید و می‌جوشد تا بر شکرت افتد گفتی شکری بخشم عطار سبک دل را این بر تو گران آید رایی دگرت افتد دلی کز عشق او دلی کز عشق او دیوانه گردد وجودش با عدم همخانه گردد رخش شمع است و عقل ار عقل دارد ز عشق شمع او دیوانه گردد کسی باید که از آتش نترسد به گرد شمع چون پروانه گردد به شکر آنکه زان آتش بسوزد همه در عالم شکرانه گردد کسی کو بر وجود خویش لرزد همان بهتر که در کاشانه گردد اگر بر جان خود لرزد پیاده به فرزینی کجا فرزانه گردد بخیلی کو به یک جو زر بمیرد چرا گرد مقامرخانه گردد چو ماهی آشنا جوید درین بحر بکل از خاکیان بیگانه گردد چو در دریا فتاد آن خشک نانه مکن تعجیل تا ترنانه گردد اگر تو دم زنی از سر این بحر دل خونابه را پیمانه گردد بسی افسون کند غواص دریا که در دم داشتن مردانه گردد اگر در قعر دریا دم برآرد همه افسون او افسانه گردد درین دریا دل پر درد عطار ندانم مرد گردد یا نگردد قد تو به آزادی قد تو به آزادی بر سرو چمن خندد خط تو به سرسبزی بر مشک ختن خندد تا یاد لبت نبود گلهای بهاری را حقا که اگر هرگز یک گل ز چمن خندد از عکس تو چون دریا از موج برآرد دم یاقوت و گهر بارد بر در عدن خندد گر کشته شود عاشق از دشنه‌ی خونریزت در روی تو همچون گل از زیر کفن خندد چه حیله نهم برهم چون لعل شکربارت چندان که کنم حیله بر حیله‌ی من خندد تو هم‌نفس صبحی زیرا که خدا داند تا حقه‌ی پر درت هرگز به دهن خندد من هم‌نفس شمعم زیرا که لب و چشمم بر فرقت جان گرید بر گریه‌ی تن خندد عطار چو در چیند از حقه‌ی پر درت در جنب چنان دری بر در سخن خندد فرو رفتم به دریایی تورا با جان مادرزاد ره نبود درین دریا کسی این بحر را شاید که او جانی دگر دارد تو هستی مرد صحرایی نه دریابی نه بشناسی که با هر یک ازین دریا دل مردان چه سر دارد ببین تا مرد صاحب دل درین دریا چسان جنبد که بر راه همه عمری به یک ساعت گذر دارد تو آن گوهر که در دریا همه اصل اوست کی یابی چو می‌بینی که این دریا جهانی پر گهر دارد اگر خواهی که آن گوهر ببینی تو چنان باید که چون خورشید سر تا پای تو دایم نظر دارد عجب آن است کین دریا اگرچه جمله آب آمد ولی از شوق یک قطره زمین لب خشک‌تر دارد چو شوقش بود بسیاری به آبی نیز غیر خود ز تو بر ساخت غیر خود تویی غیری اگر دارد سلامت از چه می‌جویی ملامت به درین دریا که آن وقت است مرد ایمن که راهی پرخطر دارد چو از تر دامنی عطار در کنجی است متواری ندانم کین سخن گفتن ازو کس معتبر دارد زین درد زین درد کسی خبر ندارد کین درد کسی دگر ندارد تا در سفر اوفکند دردم می‌سوزم و کس خبر ندارد کور است کسی که ذره‌ای را بیند که هزار در ندارد چه جای هزار و صد هزار است یک ذره چو پا و سر ندارد چندان که شوی به ذره‌ای در مندیش که ره دگر ندارد چون نامتناهی است ذره خواجه سر این سفر ندارد آن کس گوید که ذره‌خرد است کو دیده‌ی دیده‌ور ندارد چون دیده پدید گشت خورشید از ذره بزرگتر ندارد از یک اصل است جمله پیدا اما دل تو نظر ندارد در ذره تو اصل بین که ذره از ذره شدن خبر ندارد اصل است که فرع می‌نماید زان اصل کسی گذر ندارد عطار اگر زبون فرغ است جان چشم زاصل بر ندارد بار دگر پیر ما بار دگر پیر ما رخت به خمار برد خرقه بر آتش بسوخت دست به زنار برد دین به تزویر خویش کرد سیه‌رو چنانک بر سر میدان کفر گوی ز کفار برد نعره‌ی رندان شنید راه قلندر گرفت کیش مغان تازه کرد قیمت ابرار برد در بر دیندار دیر چست قماری بکرد دین نود ساله را از کف دیندار برد درد خرابات خورد ذوق می عشق یافت عشق برو غلبه کرد عقل به یکبار برد چون می تحقیق خورد در حرم کبریا پای طبیعت ببست دست به اسرار برد در صف عشاق شد پیشه‌وری پیشه کرد پیشه‌وری شد چنانک رونق عطار برد هرچه نشان کنی تویی، هرچه نشان کنی تویی، راه نشان نمی‌برد وآنچه نشان‌پذیر نی، این سخن آن نمی‌برد گفت زبان ز سر بنه خاک بباش و سر بنه زانک ز لطف این سخن، گفت زبان نمی‌برد در دل مرد جوهری است از دوجهان برون شده پی چو بکرده‌اند گم کس پی آن نمی‌برد ماه رخا رخ تو را پی نبرد به هیچ روی هر که به ذوق نیستی راه به جان نمی‌برد زنده بمردم از غمت خام بسوختم ز تو تا به کی این فغان برم نیز فغان نمی‌برد یک سر موی ازین سخن باز نیاید آن کسی کو بدر تو عقل را موی کشان نمی‌برد آنچه فرید یافتست از ره عشق ساعتی هیچ کسی به عمر خود با سر آن نمی‌برد چون شراب عشق چون شراب عشق در دل کار کرد دل ز مستی بیخودی بسیار کرد شورشی اندر نهاد دل فتاد دل در آن شورش هوای یار کرد جامه‌ی دریوزه بر آتش نهاد خرقه‌ی پیروزه را زنار کرد هم ز فقر خویشتن بیزار شد هم ز زهد خویش استغفار کرد نیکویی‌هائی که در اسلام یافت بر سر جمع مغان ایثار کرد از پی یک قطره درد درد دوست روی اندر گوشه‌ی خمار کرد چون ببست از هر دو عالم دیده را در میان بیخودی دیدار کرد هستی خود زیر پای آورد پست وز بلندی دست در اسرار کرد آنچه یافت از یاری عطار یافت وآنچه کرد از همت عطار کرد دست با تو دست با تو در کمر خواهیم کرد قصد آن تنگ شکر خواهیم کرد در سر زلف تو سر خواهیم باخت کار با تو سر به سر خواهیم کرد چون لب شیرین تو خواهیم دید پای کوبان شور و شر خواهیم کرد چون ز چشمت تیرباران در رسد ما ز جان خود سپر خواهیم کرد از دو عالم چشم بر خواهیم دوخت چون به روی تو نظر خواهیم کرد در غم عشق تو جان خواهیم داد سر در آن از خاک بر خواهیم کرد چون بر سیمینت بی زر کس ندید هر زمان وامی دگر خواهیم کرد تا بر سیمین تو چون زر بود کار خود چون آب زر خواهیم کرد با جنون عشق تو خواهیم ساخت ترک عقل حیله‌گر خواهیم کرد هر سخن کانرا تعلق با تو نیست آن سخن را مختصر خواهیم کرد در همه عالم تو را خواهیم یافت گر همه عالم سفر خواهیم کرد گرچه هرگز نوحه‌ی ما نشنوی نوحه هر دم بیشتر خواهیم کرد تا تو بر ما بگذری گر نگذری خویشتن را خاک درخواهیم کرد بر سر کوی وفا سگ به ز ما گر ز کوی تو گذر خواهیم کرد چون تو می‌خواهی نگونساری ما ما کنون از پای سر خواهیم کرد در قیامت با تو خواهد بود و بس هرچه از ما خیر و شر خواهیم کرد هرچه آن عطار در وصف تو گفت ذکر دایم را ز بر خواهیم کرد زلف تو زلف تو مرا بند دل و غارت جان کرد عشق تو مرا رانده به گرد دو جهان کرد گویی که بلا با سر زلف تو قرین بود گویی که قضا با غم عشق تو قران کرد اندر طلب زلف تو عمری دل من رفت چون یافت ره زلف تو یک حلقه نشان کرد وقت سحری باد درآمد ز پس و پیش وان حلقه ز چشم من سرگشته نهان کرد چون حلقه‌ی زلف تو نهان گشت دلم برد چون برد دلم آمد و آهنگ به جان کرد جان نیز به سودای سر زلف تو برخاست پیش آمد و عمری چو دلم در سر آن کرد ناگه سر مویی ز سر زلف تو در تاخت جان را ز پس پرده‌ی خود موی کشان کرد فی‌الجمله بسی تک که زدم تا که یقین گشت کز زلف تو یک موی نشان می نتوان کرد گرچه نتوان کرد بیان سر زلفت آن مایه که عطار توانست بیان کرد بی لعل لبت بی لعل لبت وصف شکر می‌نتوان کرد بی عکس رخت فهم قمر می‌نتوان کرد چون صدقه ستانی است شکر لعل لبت را وصف لب لعلت به شکر می‌نتوان کرد مویی ز میان تو نشان می‌نتوان داد صفری ز دهان تو خبر می‌نتوان کرد برگ گلت آزرده شود از نظر تیز زان در رخ تو تیز نظر می‌نتوان کرد چون زلف تو زیر و زبری همه خلق است بی زلف تو دل زیر و زبر می‌نتوان کرد در واقعه‌ی عشق رخت از همه نوعی کردیم بسی حیله دگر می‌نتوان کرد این کار به افسانه به سر می‌نتوان برد وافسانه‌ی عشق تو زبر می‌نتوان کرد از تو کمری می‌نتوان بست به صد سال چون با تو به هم دست و کمر می‌نتوان کرد بی توشه‌ی خون جگرم گر نخوری تو در وادی عشق تو سفر می‌نتوان کرد گفتی چو بسوزم جگرت آن تو باشم این سوخته را سوخته‌تر می‌نتوان کرد گفتی تو که مرغ منی آهنگ به من کن آهنگ بدین بال و بدین پر نتوان کرد کی در تو رسم گرد تو دریای پر آتش چون قصد تو از بیم خطر می‌نتوان کرد بی اشک چو خونم ز غم نقش خیالت نقاشی این روی چو زر می‌نتوان کرد ترک غم تو کرد مرا اشک چنین سرخ در گردن هندوی بصر می‌نتوان کرد چون هر چه که آن پیش من آید ز تو آید از آتش سوزنده حذر می‌نتوان کرد در پای غم از دست دل عاشق عطار افتاده چنانم که گذر می‌نتوان کرد چون زلف بیقرارش چون زلف بیقرارش بر رخ قرار گیرد از رشک روی مه را در صد نگار گیرد از بس که حلقه بینی در زلف مشکبارش صد دست باید آنجا تا در شمار گیرد گر زاهدی ببیند میگونی لب او تا روز رستخیزش زان می خمار گیرد گر ماه لاله گونش تابد به نرگس و گل گلزار پای تا سر از رشک خار گیرد گر از کمان ابرو بادام نرگسینش یک تیر برگشاید صیدی هزار گیرد خورشید کو ز تنگی بر چرخ می‌کشد تیغ از بیم تیر چشمش گردون حصار گیرد او آفتاب حسن است از پرده گر بتابد دهر خرف ز رویش طبع بهار گیرد عاشق که از میانش مویی خبر ندارد در آرزوی مویش از جان کنار گیرد عطار را به وعده دل می‌دهد ولیکن اندر میان آتش دل چون قرار گیرد چو به خنده لب گشایی چو به خنده لب گشایی دو جهان شکر بگیرد به نظاره‌ی جمالت همه تن شکر بگیرد قدری ز نور رویت به دو عالم ار در افتد همه عرصه‌های عالم به همان قدر بگیرد چو در آرزوی رویت نفسی ز دل برآرم ز دم فسرده‌ی من نفس سحر بگیرد چه غم ره است این خود که دلم دمی درین ره نه غمی دگر گزیند نه رهی دگر بگیرد اگر از عتاب غیرت ره عاشقان بگیری ز سرشک عاشقانت همه رهگذر بگیرد ز پی تو جان عطار اگر امتحان کنندش به مدیح تو دو عالم به در و گهر بگیرد دست در دامن جان دست در دامن جان خواهم زد پای بر فرق جهان خواهم زد اسب بر جسم و جهت خواهم تاخت بانگ بر کون و مکان خواهم زد وانگه آن دم که میان من و اوست از همه خلق نهان خواهم زد چون مرا نام و نشان نیست پدید دم ز بی نام و نشان خواهم زد هان مبر ظن که من سوخته دل آن دم از کام و زبان خواهم زد تن پلید است بخواهم انداخت وثان دم پاک به جان خواهم زد در شکم چون زند آن طفل نفس من بی‌خویش چنان خواهم زد از دلم مشعله‌ای خواهم ساخت نفس شعله‌فشان خواهم زد از سر صدق و صفا صبح صفت آن نفس نی به دهان خواهم زد چون عیان گشت مرا آنچه مپرس لاف از عین عیان خواهم زد لاف این نیست یقین است یقین پس چرا دم به گمان خواهم زد من نیم مطبخی زیر و زبر دم بی کفک و دخان خواهم زد چون سر و پای روان نیست مرا قدم از پای روان خواهم زد خصم نفس است گرم عشوه دهد بر سر خصم سنان خواهم زد تا که از وسوسه‌ی نفس پلید نفس از سود و زیان خواهم زد به خرابات فرو خواهم شد دست بر رطل گران خواهم زد آن دم انگشت گزان می‌زده‌ام این دم انگشت زنان خواهم زد تیر را پیک بلا خواهم ساخت تیغ را زخم میان خواهم زد فتنه بیدار چنان خواهم کرد کز سر فتنه نشان خواهم زد هر شبان موسی عمران نبود من دم گرگ شبان خواهم زد بوی زلف یار آمد بوی زلف یار آمد یارم اینک می‌رسد جان همی آساید و دلدارم اینک می‌رسد اولین شب صبحدم با یارم اینک می‌دمد وآخرین اندیشه و تیمارم اینک می‌رسد در کنار جویباران قامت و رخسار او سرو سیمین آن گل بی خارم اینک می‌رسد ای بسا غم کو مرا خورد و غمم کس می نخورد چون نباشم شاد چون غمخوارم اینک می‌رسد مدتی تا بودم اندر آرزوی یک نظر لاجرم چندین نظر در کارم اینک می‌رسد دین و دنیا و دل و جان و جهان و مال و ملک آنچه هست از اندک و بسیارم اینک می‌رسد روی تو ماه است و مه اندر سفر گردد مدام همچو ماه از مشرق ره یارم اینک می‌رسد بزم شادی از برای نقل سرمستان عشق پسته و عناب شکر بارم اینک می‌رسد من به استقبال او جان بر کف از بهر نثار یار می‌گوید کنون عطارم اینک می‌رسد پیر ما پیر ما وقت سحر بیدار شد از در مسجد بر خمار شد از میان حلقه‌ی مردان دین در میان حلقه‌ی زنار شد کوزه‌ی دردی به یک دم درکشید نعره‌ای دربست و دردی‌خوار شد چون شراب عشق در وی کار کرد از بد و نیک جهان بیزار شد اوفتان خیزان چو مستان صبوح جام می بر کف سوی بازار شد غلغلی در اهل اسلام اوفتاد کای عجب این پیر از کفار شد هر کسی می‌گفت کین خذلان چبود کان‌چنان پیری چنین غدار شد هرکه پندش داد بندش سخت کرد در دل او پند خلقان خار شد قصه‌ی عشق تو قصه‌ی عشق تو چون بسیار شد قصه‌گویان را زبان از کار شد قصه‌ی هرکس چو نوعی نیز بود ره فراوان گشت و دین بسیار شد هر یکی چون مذهبی دیگر گرفت زین سبب ره سوی تو دشوار شد ره به خورشید است یک یک ذره را لاجرم هر ذره دعوی‌دار شد خیر و شر چون عکس روی و موی توست گشت نور افشان و ظلمت‌بار شد ظلمت مویت بیافت انکار کرد پرتو هر که باطل بود در ظلمت فتاد وانکه بر حق بود پر انوار شد مغز نور از ذوق نورالنور گشت مغز ظلمت از تحسر نار شد مدتی در سیر آمد نور و نار تا زوال آمد ره و رفتار شد پس روش برخاست پیدا شد کشش رهروان را لاجرم پندار شد چون کشش از حد و غایت درگذشت هم وسایط رفت و هم اغیار شد نار چون از موی خاست آنجا گریخت نور نیز از پرده با رخسار شد موی از عین عدد آمد پدید روی از توحید بنمودار شد ناگهی توحید از پیشان بتافت تا عدد هم‌رنگ روی یار شد بر غضب چون داشت رحمت سبقتی گر عدد بود از احد هموار شد کل شیء هالک الا وجهه سلطنت بنمود و برخوردار شد چیست حاصل عالمی پر سایه بود هر یکی را هستییی مسمار شد صد حجب اندر حجب پیوسته گشت تا رونده در پس دیوار شد مرتفع چو شد به توحید آن حجب خفته از خواب هوس بیدار شد گرچه در خون گشت دل عمری دراز این زمان کودک همه دلدار شد چو خورشید جمالت چو خورشید جمالت جلوه‌گر شد چو ذره هر دو عالم مختصر شد ز هر ذره چو صد خورشید می‌تافت همه عالم به زیر سایه در شد چو خورشید از رخ تو ذره‌ای یافت بزد یک نعره وز حلقه به در شد جهان آشفته و شوریده‌دل گشت فلک سرگشته و دریوزه‌گر شد هزاران قرن پوشیده کبودی ز سر آمد به پا وز پا به سر شد ازین چندین بگردید او که ناگاه خبر یافت از تو وز خود بی خبر شد بسا رستم که اینجا زن‌صفت گشت بسا مطرب که اینجا نوحه‌گر شد قدر کاینجا رسید از خویش گم گشت قضا ک بشست از جان و از دل دست جاوید کسی کو مرد راه این سفر شد درین ره هر که نعلینی بینداخت هزاران راهرو را تاج سر شد ولی چون سر بباخت اول درین راه ازین نعلین آخر تاجور شد درین منزل کسی کو پیشتر رفت به هر گامش تحیر بیشتر شد عجب کارا که موری می‌نداند که با عرش معظم در کمر شد شبی موجی ازین دریا برآمد از آن وقتی فلک زیر و زبر شد چو کرسی عرش حیران ماند برجای چو دنیا و آخرت یک ره گذر شد چه دریایی است این کز هیبت آن جهان هر ساعتی رنگ دگر شد ازین دریا چو عکسی سایه انداخت جدا هر ذره‌ای بحر گهر شد ازین دریا دو عالم شور بگرفت که تا ترتیب عالم معتبر شد درآمد موج دیگر آخرالامر دو عالم محو گشت و بی اثر شد ز حل و عقد شرح این مقالات دل عطار در خون جگر شد بار دگر پیر ما بار دگر پیر ما مفلس و قلاش شد در بن دیر مغان ره زن اوباش شد میکده‌ی فقر یافت خرقه‌ی دعوی بسوخت در ره ایمان به کفر در دو جهان فاش شد زآتش دل پاک سوخت مدعیان را به دم دردی اندوه خورد عاشق و قلاش شد پاک بری چست بود در ندب لامکان کم زن و استاد گشت حیله گر و طاش شد لاشه‌ی دل را ز عشق بار گران برنهاد فانی و لاشییء گشت یار هویداش شد راست که بنمود روی آن مه خورشید چهر عقل چو طاوس گشت وهم چو خفاش شد وهم ز تدبیر او آزر بت‌ساز گشت عقل ز تشویر او مانی نقاش شد چون دل عطار را بحر گهربخش دید در سخن آمد به حرف ابر گهرپاش شد بیچاره دلم بیچاره دلم در سر آن زلف به خم شد دل کیست که جان نیز درین واقعه هم شد انگشت نمای دو جهان گشت به عزت هر دل که سراسیمه‌ی آن زلف به خم شد چون پرده برانداختی از روی چو خورشید هر جا که وجودی است از آن روی عدم شد راه تو شگرف است بسر می‌روم آن ره زآنروی که کفر است در آن ره به قدم شد عشاق جهان جمله تماشای تو دارند عالم ز تماشی تو چون خلد ارم شد تا مشعله‌ی روی تو در حسن بیفزود خوبان جهان را ز خجل مشعله کم شد تا روی چو خورشید تو از پرده علم زد خورشید ز پرده به‌در افتاد و علم شد تا لوح چو سیم تو خطی سبز برآورد جان پیش خط سبز تو بر سر چو قلم شد چون آه جگرسوز ز عطار برآمد با مشک خط تو جگر سوخته ضم شد پیر ما پیر ما از صومعه بگریخت در میخانه شد در صف دردی کشان دردی کش و مردانه شد بر بساط نیستی با کم‌زنان پاک‌باز عقل اندر باخت وز لایعقلی دیوانه شد در میان بیخودان مست دردی نوش کرد در زبان زاهدان بی‌خبر افسانه شد آشنایی یافت با چیزی که نتوان داد شرح وز همه کارث جهان یکبارگی بیگانه شد راست کان خورشید جانها برقع از رخ بر گرفت عقل چون خفاش گشت و روح چون پروانه شد چون نشان گم کرد دل از سر او افتاد نیست جان و دل در بی نشانی با فنا هم‌خانه شد عشق آمد گفت خون تو بخواهم ریختن دل که این بشنود حالی از پی شکرانه شد چون دل عطار پر جوش آمد از سودای عشق خون به سر بالا گرفت و چشم او پیمانه شد در قعر جان در قعر جان مستم دردی پدید آمد کان درد بندیان را دایم کلید آمد چندان درین بیابان رفتم که گم شدستم هرگز کسی ندیدم کانجا پدید آمد مردان این سفر را گم‌بودگی است حاصل وین منکران ره را گفت و شنید آمد گر مست این حدیثی ایمان تو راست لایق زیرا که کافر اینجا مست نبید آمد شد مست مغز جانم از بوی باده زیرا جام محبت او با بوسعید آمد تا داده‌اند بویی عطار را ازین می عمرش درازتر شد عیشش لذیذ آمد عاشقان عاشقان از خویشتن بیگانه‌اند وز شراب بیخودی دیوانه‌اند شاه بازان مطار قدسیند ایمن از تیمار دام و دانه‌اند فارغند از خانقاه و صومعه روز و شب در گوشه‌ی میخانه‌اند گرچه مستند از شراب بیخودی بی می و بی ساقی و پیمانه‌اند در ازل بودند با روحانیان تا ابد با قدسیان هم‌خانه‌اند راه جسم و جان به یک تک می‌برند در طریقت این چنین مردانه‌اند گنج‌های مخفی‌اند این طایفه لاجرم در گلخن و ویرانه‌اند هر دو عالم پیش‌شان افسانه‌ای است در دو عالم زین قبل افسانه‌اند هر دوعالم یک صدف دان وین گروه در میان آن صدف دردانه‌اند آشنایان خودند از بیخودی وز خودی خویشتن بیگانه‌اند فارغ از کون و فساد عالمند زین جهت دیوانه و فرزانه‌اند در جهان جان چو عطارند فرد بی نیاز از خانه و کاشانه‌اند دلم بی عشق تو دلم بی عشق تو یک دم نماند چه می‌گویم که جانم هم نماند چو با زلفت نهم صد کار برهم یکی چون زلف تو بر هم نماند واگر صد توبه‌ی محکم بیارم ز شوق تو یکی محکم نماند جهان عشق تو نادر جهانی است که آنجا رسم مدح و ذم نماند دلی کز عشق عین درد گردد ز دردش در جهان مرهم نماند اگر یگ ذره از اندوه نایافت به عالم برنهی عالم نماند کسی کو در غم عشقت فرو شد ز دو کونش به یک جو غم نماند مزن دم پیش کس از سر این کار که یک همدم تو را همدم نماند اگرچه آینه نقش تو دارد چو با او دم زنی محرم نماند اگر عطار بی درد تو ماند به جان تازه به دل خرم نماند چون سیمبران چون سیمبران روی به گلزار نهادند گل را ز رخ چون گل خود خار نهادند تا با رخ چون گل بگذشتند به گلزار نار از رخ گل در دل گلنار نهادند در کار شدند و می چون زنگ کشیدند پس عاشق دلسوخته را کار نهادند تلخی ز می لعل ببردند که می را تنگی ز لب لعل شکربار نهادند ای ساقی گلرنگ درافکن می گلبوی کز گل کلهی بر سر گلزار نهادند می‌نوش چو شنگرف به سرخی که گل تر طفلی است که در مهد چو زنگار نهادند بوی جگر سوخته بشنو که چمن را گلهای جگر سوخته در بار نهادند زان غرقه‌ی خون گشت تن لاله که او را آن داغ سیه بر دل خون خوار نهادند سوسن چو زبان داشت فروشد به خموشی در سینه‌ی او گوهر اسرار نهادند از بر بنیارد کس و از بحر نزاید آن در که درین خاطر عطار نهادند عاشقانی عاشقانی کز نسیم دوست جان می‌پرورند جمله وقت سوختن چون عود اندر مجمرند فارغند از عالم و از کار عالم روز و شب واله‌ی راهی شگرف و غرق بحری منکرند هر که در عالم دویی می‌بیند آن از احولی است زانکه ایشان در دو عالم جز یکی را ننگرند گر صفتشان برگشاید پرده‌ی صورت ز روی از ثری تا عرش اندر زیر گامی بسپرند آنچه می‌جویند بیرون از دوعالم سالکان خویش را یابند چون این پرده از هم بردرند هر دو عالم تخت خود بینند از روی صفت لاجرم در یک نفس از هر دو عالم بگذرند از ره صورت ز عالم ذره‌ای باشند و بس لیکن از راه صفت عالم به چیزی نشمرند فوق ایشان است در صورت دو عالم در نظر لیکن ایشان در صفت از هر دو عالم برترند عالم صغری به صورت عالم کبری به اصل اصغرند از صورت و از راه معنی اکبرند جمله غواصند در دریای وحدت لاجرم گرچه بسیارند لیکن در صفت یک گوهرند روز و شب عطار را از بهر شرح راه عشق هم به همت دل دهند و هم به دل جان پرورند سر مستی ما سر مستی ما مردم هشیار ندانند انکار کنان شیوه‌ی این کار ندانند در صومعه سجاده نشینان مجازی سوز دل آلوده‌ی خمار ندانند آنان که بماندند پس پرده‌ی پندار احوال سراپرده‌ی اسرار ندانند یاران که شبی فرقت یاران نکشیدند اندوه شبان من بی‌یار ندانند بی یار چو گویم بودم روی به دیوار تا مدعیان از پس دیوار ندانند سوز جگر بلبل و دلتنگی غنچه بر طرف چمن جز گل و گلزار ندانند جمعی که بدین درد گرفتار نگشتند درمان دل خسته‌ی عطار ندانند عشق را عشق را پیر و جوان یکسان بود نزد او سود و زیان یکسان بود هم ز یکرنگی جهان عشق را نو بهار و مهرگان یکسان بود زیر او بالا و بالا هست زیر کش زمین و آسمان یکسان بود بارگاه عشق همچون دایره است صد او با آستان یکسان بود یار اگر سوزد وگر سازد رواست عاشقان را این و آن یکسان بود در طریق عاشقان خون ریختن با حیات جاودان یکسان بود سایه از کل دان که پیش آفتاب آشکارا و نهان یکسان بود کی بود دلدار چون دل ای فرید باز کی با آشیان یکسان بود سر زلف دلستانت سر زلف دلستانت به شکن دریغم آید صفت بر چو سیمت به سمن دریغم آید من تشنه زان نخواهم ز لب خوشت شرابی که حلاوت لب تو به دهن دریغم آید مرساد هیچ آفت به تن و به جانت هرگز که به جان فسوس باشد که به تن دریغم آید تن کشتگان خود را به میان خون رها کن که چنان تنی درین ره به کفن دریغم آید ز فرید می‌نیاید سخن لب تو گفتن که لب شکر فشانت به سخن دریغم آید گر نه از خاک درت گر نه از خاک درت باد صبا می‌آید صبحدم مشک‌فشان پس ز کجا می‌آید ای جگرسوختگان عهد کهن تازه کنید که گل تازه به دلداری ما می‌آید گل تر را ز دم صبح به شام اندازد این چنین گرم که گلگون صبا می‌آید به هواداری گل ذره صفت در رقص آی کم ز ذره نه‌ای او هم ز هوا می‌آید تا گذر کرد نسیم سحری بر در دوست نوش‌دارو ز دم زهرگیا می‌آید عمر و عیش از سر صد ناز و طرب می‌گذرد بلبل و گل ز سر برگ و نوا می‌آید بوی بر مشک ختا از دم عطار هوا زانکه ناکست کزو بوی خطا می‌آید بلبل شیفته را بی گل تر عمر عزیز قدری فوت شد از بهر قضا می‌آید بلبل سوخته را در جگر آب است که نیست گل سیراب چنین تشنه چرا می‌آید گل که غنچه به بر از خون دلش پرورده است از کله‌داری او بسته قبا می‌آید از بنفشه به عجب مانده‌ام کز چه سبب روز طفلی به چمن پشت دوتا می‌آید نسترن کوتهی عمر مگر می‌داند زان چنین بی سر و بن بر سر پا می‌آید بر شکر خنده‌ی گل درد دل کس نگذاشت دم عطار کزو بوی دوا می‌آید هنگام صبوح آمد هنگام صبوح آمد ای هم نفسان خیزید یاران موافق را از خواب برانگیزید یاران همه مشتاقند در آرزوی یک دم می در فکن ای ساقی از مست نپرهیزید جامی که تهی گردد از خون دلم پر کن وانگه می صافی را با درد میامیزید چون روح حقیقی را افتاد می اندر سر این نفس بهیمی را از دار در آویزید خاکی که نصیب آمد از جور فلک ما را آن خاک به چنگ آرید بر فرق فلک ریزید یاران قدیم ما در موسم گل رفتند خون جگر خود را از دیده فرو ریزید عطار گریزان است از صحبت نا اهلان گر عین عیان خواهید از خلق بپرهیزید دلم دردی که دارد دلم دردی که دارد با که گوید گنه خود کرد تاوان از که جوید دریغا نیست همدردی موافق که بر بخت بدم خوش خوش بموید مرا گفتی که ترک ما بگفتی به ترک زندگانی کس بگوید کسی کز خوان وصلت سیر نبود چرا باید که دست از تو بشوید ز صد بارو دلم روی تو بیند ز صد فرسنگ بوی تو ببوید گل وصلت فراموشم نگردد وگر خار از سر گورم بروید غم درد دل عطار امروز چه فرمایی بگوید یا نگوید از پس پرده‌ی دل از پس پرده‌ی دل دوش بدیدم رخ یار شدم از دست و برفت از دل من صبر و قرار کار من شد چو سر زلف سیاهش درهم حال من گشت چو خال رخ او تیره و تار گفتم ای جان شدم از نرگس مست تو خراب گفت در شهر کسی نیست ز دستم هشیار گفتم این جان به لب آمد ز فراقت گفتا چون تو در هر طرفی هست مرا کشته هزار گفتم اندر حرم وصل توام مأوی بود گفت اندر حرم شاه که را باشد بار گفتم از درد تو دل نیک شود، گفتا نی گفتم از رنج تو دل باز رهد، گفتا دشوار! گفتم از دست ستم‌های تو تا کی نالم گفت تا داغ محبت بودت بر رخسار گفتم ای جان جهان چون که مرا خواهی سوخت بکشم زود وزین بیش مرا رنجه مدار در پس پرده شد و گفت مرا از سر خشم هرزه زین بیش مگو کار به من بازگذار گر کشم زار و اگر زنده کنم من دانم در ره عشق تو را با من و با خویش چه کار حاصلت نیست ز من جز غم و سرگردانی خون خور و جان کن ازین هستی خود دل بردار چون که عطار ازین شیوه حکایات شنود دردش افزون شد ازین غصه و رنجش بسیار با رخ زرد و دم سرد و سر پر سودا بر سر کوی غمش منتظر یک دیدار در عشق تو گم شدم در عشق تو گم شدم به یکبار سرگشته همی دوم فلک‌وار گر نقطه‌ی دل به جای بودی سرگشته نبودمی چو پرگار دل رفت ز دست و جان برآن است کز پی برود زهی سر و کار ای ساقی آفتاب پیکر بر جانم ریز جام خون‌خوار خون جگرم به جام بفروش کز جانم جام را خریدار جامی پر کن نه بیش و نه کم زیرا که نه مستم و نه هشیار در پای فتادم از تحیر در دست تحیرم به مگذار جامی دارم که در حقیقت انکار نمی‌کند ز اقرار نفسی دارم که از جهالت اقرار نمی‌دهد ز انکار می‌نتوان بود بیش ازین نیز در صحبت نفس و جان گرفتار تا چند خورم ز نفس و جان خون تا کی باشم به زاری زار درمانده‌ی این وجود خویشم پاکم به عدم رسان به یکبار چون با عدمم نمی‌رسانی از روی وجود پرده بردار تا کشف شود در آن وجودم اسرار دو کون و علم اسرار من نعره‌زنان چو مرغ در دام بیرون جهم از مضیق پندار هرگاه که این میسرم شد پر مشک شود جهان ز عطار پیر ما می‌رفت پیر ما می‌رفت هنگام سحر اوفتادش بر خراباتی گذر ناله‌ی رندی به گوش او رسید کای همه سرگشتگان را راهبر نوحه از اندوه تو تا کی کنم تا کیم داری چنین بی خواب و خور در ره سودای تو درباختم کفر و دین و گرم و سرد و خشک و تر من همی دانم که چون من مفسدم ننگ می‌آید تو را زین بی هنر گرچه من رندم ولیکن نیستم دزد و شب رو رهزن و درویزه گر نیستم مرد ریا و زرق و فن فارغم از ننگ و نام و خیر و شر چون ندارم هیچ گوهر در درون می‌نمایم خویشتن را بد گهر این سخن ها همچو تیر راست‌رو بر دل آن پیر آمد کارگر دردیی بستد از آن رند خراب درکشید و آمد از خرقه بدر دردی عشقش به یک‌دم مست کرد در خروش آمد که‌ای دل الحذر ساغر دل اندر آن دم دم بدم پر همی کرد از خم خون جگر اندر آن اندیشه چون سرگشتگان هر زمان از پای می‌آمد به سر نعره می‌زد کاخر این دل را چه بود کین چنین یکبارگی شد بی خبر گرچه پیر راه بودم شصت سال می‌ندانستم درین راه این قدر هر که را از عشق دل از جای شد تا ابد او پند نپذیرد دگر هر که را در سینه نقد درد اوست گو به یک جوهر دو عالم را مخر بگسلان پیوند صورت را تمام پس به آزادی درین معنی نگر زانچه مر عطار را داده است دوست در دو عالم گشت او زان نامور ای ز عشقت ای ز عشقت این دل دیوانه خوش جان و دردت هر دو در یک خانه خوش گر وصال است از تو قسمم گر فراق هست هر دو بر من دیوانه خوش من چنان در عشق غرقم کز توام هم غرامت هست و هم شکرانه خوش دل بسی افسانه‌ی وصل تو گفت تا که شد در خواب ازین افسانه خوش گر تو ای دل عاشقی پروانه‌وار از سر جان درگذر مردانه خوش نه که جان درباختن کار تو نیست جان فشاندن هست از پروانه خوش قرب سلطان جوی و پروانه مجوی روستایی باشد از پروانه خوش گر تو مرد آشنایی چون شوی از شرابی همچو آن بیگانه خوش هر که صد دریا ندارد حوصله تا ابد گردد به یک پیمانه خوش مرد این ره آن زمانی کز دو کون مفلسی باشی درین ویرانه خوش تو از آن مرغان مدان عطار را کز دو عالم آیدش یک دانه خوش مست شدم مست شدم تا به خرابات دوش نعره‌زنان رقص‌کنان دردنوش جوش دلم چون به سر خم رسید زآتش جوش دلم آمد به جوش پیر خرابات چو بانگم شنید گفت درآی ای پسر خرقه‌پوش گفتمش ای پیر چه دانی مرا گفت ز خود هیچ مگو شو خموش مذهب رندان خرابات گیر خرقه و سجاده بیفکن ز دوش کم زن و قلاش و قلندر بباش در صف اوباش برآور خروش صافی زهاد به خواری بریز دردی عشاق به شادی بنوش صورت تشبیه برون بر ز چشم پنبه‌ی پندار برآور ز گوش تو تو نه‌ای چند نشینی به خود پرده‌ی تو بردر و با خود بکوش قعر دلت عالم بی‌منتهاست رخت سوی عالم دل بر بهوش گوهر عطار به صد جان بخر چند بود پیش تو گوهر فروش صورت نبندد ای صنم، صورت نبندد ای صنم، بی زلف تو آرام دل دل فتنه شد بر زلف تو، ای فتنه‌ی ایام دل ای جان به مولای تو، دل غرقه‌ی دریای تو دیری است تا سودای تو، بگرفت هفت اندام دل تا جان به عشقت بنده شد، زین بندگی تابنده شد تا دل ز نامت زنده شد، پر شد دو عالم نام دل جانا دلم از چشم بد، نه هوش دارد نه خرد تا از شراب عشق خود، پر باده کردی جام دل پیغامت آمد از دلم، کای ماه حل کن مشکلم کی خواهد آمد حاصلم، ای فارغ از پیغام دل از رخ مه گردون تویی، وز لب می گلگون تویی کام دل من چون تویی، هرگز نیابم کام دل ای همگنان را همدمی، شادی من از تو غمی عطار را در هر دمی، جانا تویی آرام دل عاشق لعل شکربار عاشق لعل شکربار توام فتنه‌ی زلف نگونسار توام هیچ کارم نیست جز اندوه تو روز و شب پیوسته در کار توام بر من بی دل جهان مفروش از آنک کز میان جان خریدار توام تو چو خورشیدی و من چو ذره‌ام کی من مسکین سزاوار توام گفته‌ای کم گیر جان در عشق من کم گرفتم چون گرفتار توام گر بخواهی ریخت خونم باک نیست من درین خون ریختن یار توام جان من دربند صد اندوه باد گر به جان دربند آزار توام بر دل و جانم مکن زور ای صنم کز دل و جان عاشق زار توام چون پدید آمد رخت از زیر زلف تا بدیدم ناپدیدار توام زلف مشکین برگشای و برفشان کز سر زلف تو عطار توام شیفته‌ی حلقه‌ی گوش شیفته‌ی حلقه‌ی گوش توام سوخته‌ی چشمه‌ی نوش توام ماهرخ با خط و خال منی دلشده‌ی بی تن و توش توام ترک منی گوش به من دار از آنک هندوک حلقه به گوش توام خانه بیاراسته‌ام چون نگار منتظر خانه فروش توام چون دلم از خشم تو آید به جوش عاشق خشم تو و جوش توام خط چه کشی بر من غمکش از آنک مست خط غالیه‌پوش توام هوش به من باز کی آید که من تا به ابد رفته ز هوش توام گرچه به گویایی من نیست کس یک شکرم ده که خموش توام چون بگریزی تو ز عطار از آنک با تو به هم دوش به دوش توام از می عشق تو از می عشق تو مست افتاده‌ام بر درت چون خاک پست افتاده‌ام مستیم را نیست هشیاری پدید کز نخستین روز مست افتاده‌ام در خرابات خراب عاشقی عاشق و دردی‌پرست افتاده‌ام توبه من چون بود هرگز درست کز ملامت در شکست افتاده‌ام نیستی من ز هستی من است نیستم زیرا که هست افتاده‌ام می‌تپم چون ماهیی دانی چرا زانکه از دریا به شست افتاده‌ام بی خودم کن ساقیا بگشای دست زانکه در خود پای بست افتاده‌ام دست دور از روی چون ماهت که من دورم از رویت ز دست افتاده‌ام این زمان عطار و یک نصفی شراب کز زمان در نصف شست افتاده‌ام من شراب از ساغر من شراب از ساغر جان خورده‌ام نقل او از دست رضوان خورده‌ام گوییا وقت سحر از دست خضر جام جم پر آب حیوان خورده‌ام لب فرو بستم تو می‌دان کین شراب با حریفی آب دندان خورده‌ام تو مخور زنهار ازین می تا تویی زانکه من زنهار با جان خورده‌ام چون تویی تو نماند آنگهی نعره‌زن زان می که من زان خورده‌ام چون دریغ آمد به خویشم این شراب لاجرم از خویش پنهان خورده‌ام بر فراز عرش باز اشهبم زقه‌ها از دست سلطان خورده‌ام دل چو در انگشت رحمان داشتم شیر از انگشت رحمان خورده‌ام در فرح زانم که همچون غنچه من این قدح سر در گریبان خورده‌ام این زمان عطار گر نوشد شراب زیبدش چون زهر هجران خورده‌ام ساقیا توبه شکستم، ساقیا توبه شکستم، جرعه‌ای می ده به دستم من ز می ننگی ندارم، می‌پرستم می‌پرستم سوختم از خوی خامان، بر شدم زین ناتمامان ننگم است از ننگ نامان، توبه پیش بت شکستم رفتم و توبه شکستم، وز همه عیبی برستم با حریفان خوش نشستم، با رفیقان عهد بستم من نه مرد ننگ و نامم، فارغ از انکار عامم می فروشان را غلامم، چون کنم، چون می‌پرستم دین و دل بر باد دادم، رخت جان بر در نهادم از جهان بیرون فتادم، از خودی خود برستم خرقه از تن برکشیدم، جام صافی در کشیدم عقل را بر سر کشیدم، در صف رندان نشستم خرقه را زنار کردم، خانه را خمار کردم گوشه‌ی در باز کردم، زان میان مردانه جستم ساقیا باده فزون کن، تا منت گویم که چون کن خیزم از مسجد برون کن، کز می دوشینه مستم گر چو عطارم که آبم می‌برد از دیده خوابم بس که از باده خرابم، نیستم واقف که هستم مرا قلاش می‌خوانند، مرا قلاش می‌خوانند، هستم من از دردی کشان نیم مستم نمی‌گویم ز مستی توبه کردم هر آن توبه کزان کردم، شکستم ملامت آن زمان بر خود گرفتم که دل در مهر آن دلدار بستم من آن روزی که نام عشق بردم ز بند ننگ و نام خویش رستم نمی‌گویم که فاسق نیستم من هر آن چیزی که می‌گویند هستم ز زهد و نیکنامی عار دارم من آن عطار دردی‌خوار مستم از می عشق از می عشق تو چنان مستم که ندانم که نیست یا هستم آتش عشق چون درآمد تنگ من ز خود رستم و درو جستم لاجرم هست نیستم، هیچم لاجرم عاقلی نیم، مستم چند گویم ز خود که در ره عشق جرعه‌ای خوردم و ز خود رستم ننگ من از من است بی من من بر پریدم به دوست پیوستم ساقیا درد درد در ده زود که به یک درد توبه بشکستم باز، خمخانه برگشادم در باز، زنار بر میان بستم هرچه کردم به عمرهای دراز زان همه حسرت است در دستم ترک عطار گفتم و بی او دیده پر خون به گوشه بنشستم منم آن گبر دیرینه منم آن گبر دیرینه که بتخانه بنا کردم شدم بر بام بتخانه درین عالم ندا کردم صلای کفر در دادم شما را ای مسلمانان که من آن کهنه بت‌ها را دگر باره جلا کردم به بکری زادم از مادر از آن عیسیم می‌خوانند که من این شیر مادر را دگر باره غذا کردم اگر عطار مسکین را درین گبری بسوزانند گوا باشید ای مردان که من خود را فنا کردم هر شبی هر شبی عشقت جگر می‌سوزدم همچو شمعی تا سحر می‌سوزدم بی پر و بال توام تا عشق تو گاه بال و گاه پر می‌سوزدم چون کنم در روی چون ماهت نظر کز فروغ تو نظر می‌سوزدم چند دارم دیده بر راه امید کز نظر کردن بصر می‌سوزدم بی جگر خوردن دمی در من نگر کز جگر خوردن جگر می‌سوزدم گفت با من ساز تا کم سوزمت گر نمی‌سازم بتر می‌سوزدم سرد و گرمم می‌نسازد بی تو زانک سوز عشقت خشک و تر می‌سوزدم تا بخواهم سوختن یکبارگی هر دم از نوعی دگر می‌سوزدم تا قدم از سر گرفتم در رهش از قدم تا فرق سر می‌سوزدم تن زن ای عطار و عود عشق سوز تا به خلوتگاه بر می‌سوزدم در سفر عشق در سفر عشق چنان گم شدم کز نظر هر دو جهان گم شدم نام و نشانم ز دو عالم مجوی کز ورق نام و نشان گم شدم هیچ کسم نیز نبیند دگر کز خطوات تن و جان گم شدم جامه‌دران اشک فشان آمدم رقص‌کنان نعره‌زنان گم شدم چون همه از گم شدگی آمدند گم شدگی جستم از آن گم شدم بار امانت چو گران بود و صعب من سبک از بار گران گم شدم گم شدم و گم شدم و گم شدم خود چه شناسم که چه سان گم شدم سایه‌ی یک ذره چه سان گم شود در بر خورشید چنان گم شدم بحر شغبناک چو گشت آشکار بر صفت قطره نهان گم شدم قطره بدم بحر به من باز خورد تا خبرم بد به میان گم شدم شد همگی هستی عطار نیست تا ز میان همگان گم شدم گم شدم در خود گم شدم در خود نمی‌دانم کجا پیدا شدم شبنمی بودم ز دریا غرقه در دریا شدم سایه‌ای بودم از اول بر زمین افتاده خوار راست کان خورشید پیدا گشت ناپیدا شدم زآمدن بس بی نشانم وز شدن بس بی خبر گوئیا یکدم برآمد کامدم من یا شدم می‌مپرس از من سخن زیرا که چون پروانه‌ای در فروغ شمع روی دوست ناپروا شدم در ره عشقش چو دانش باید و بی دانشی لاجرم در عشق هم نادان و هم دانا شدم چون همه تن دیده می‌بایست بود و کور گشت این عجایب بین که چون بینا و نابینا شدم خاک بر فرقم اگر یک ذره دارم آگهی تا کجاست آنجا که من سرگشته‌دل آنجا شدم چون دل عطار بیرون دیدم از هر دو جهان من ز تاثیر دل او بی دل و شیدا شدم ازین کاری که من دارم ازین کاری که من دارم نه جان دارم نه تن دارم چون من من نیستم، آخر چرا گویم که من دارم تن و جان محو شد از من، ز بهر آنکه تا هستم حقیقت بهر دل دارم شریعت بهر تن دارم همه عالم پر است از من ولی من در میان پنهان مگر گنج همه عالم نهان با خویشتن دارم اگر خواهی که این گنجت شود معلوم دم درکش که سر این چنین گنجی نه بهر انجمن دارم اگر ذرات این عالم زبان من شود دایم نیارم گفت ازو یک حرف و چندانی سخن دارم مرا گویی که حرفی گوی از اسرار گنج جان چه گویم چون درین معرض نه نطق و نه دهن دارم میان خیل نا اهلان سخن چون با میان آرم که من اینجا به یک یک گام صد صد راهزن دارم چو از کونین آزادم، نگویم سر خود با کس مرا این بس که من در سینه سر سرفکن دارم اگر از سر این گنجت خبر باید به خاکم رو بپرس از من در آن ساعت که سر زیر کفن دارم از آن سلطان کونینم که دارالملک وحدت را درون گلخنی مانده نه خرقه نی وطن دارم چو زلفش را دو صد گونه شکن دیدم ز پیش و پس میان بسته به زناری سر یک یک شکن دارم نسیمی گر نمی‌یابم ز زلف یوسف قدسم ندارم هیچ نومیدی که بوی پیرهن دارم چه می‌گویم که زلف او مرا برهاند از چنبر به گرد جمله‌ی عالم در آورده رسن دارم فرید از یک شکن زنار اگر بربست من با او به سوی صد شکن دیگر ز صد سو تاختن دارم مسلمانان مسلمانان من آن گبرم که دین را خوار می‌دارم مسلمانم همی خوانند و من زنار می‌دارم طریق صوفیان ورزم، ولیکن از صفا دورم صفا کی باشدم چون من سر خمار می‌دارم ببستم خانقه را در، در میخانه بگشودم ز می من فخر می‌گیرم ز مسجد عار می‌دارم چو یار اندر خرابات است من اندر کعبه چون باشم خراباتی صفت خود را ز بهر یار می‌دارم به گرد کوی او هر شب بدان امید چون عطار مگر بنوازدم یاری خروش زار می‌دارم جانا مرا چه سوزی جانا مرا چه سوزی چون بال و پر ندارم خون دلم چه ریزی چون دل دگر ندارم در زاری و نزاری چون زیر چنگ زارم زاری مرا تمام است چون زور و زر ندارم روزی گرم بخوانی از بس که شاد گردم گر ره بود بر آتش بیم خطر ندارم گر پرده‌های عالم در پیش چشم داری گر چشم دارم آخر چشم از تو بر ندارم در پیش بارگاهت از دور بازماندم کز بیم دور باشت روی گذر ندارم نه نه تو شمع جانی پروانه‌ی توام من زان با تو پر زنم من کز تو خبر ندارم عالم پر است از تو غایب منم ز غفلت تو حاضری ولیکن من آن نظر ندارم عطار در هوایت پر سوخت از غم تو پرواز چون نمایم چون هیچ پر ندارم نظری به کار من کن نظری به کار من کن که ز دست رفت کارم به کسم مکن حواله که به جز تو کس ندارم منم و هزار حسرت که در آرزوی رویت همه عمر من برفت و بنرفت هیچ کارم اگر به دستگیری بپذیری اینت منت واگر نه رستخیزی ز همه جهان برآرم چه کمی درآید آخر به شرابخانه‌ی تو اگر از شراب وصلت ببری ز سر خمارم چو نیم سزای شادی ز خودم مدار بی غم که درین چنین مقامی غم توست غمگسارم ز غم تو همچو شمعم که چو شمع در غم تو چو نفس زنم بسوزم چو بخندم اشکبارم چو زکار شد زبانم بروم به پیش خلقی غم تو به خون دیده همه بر رخم نگارم ز توام من آنچه هستم که تو گرنه‌ای نیم من که تویی که آفتابی و منم که ذره‌وارم اگر از تو جان عطار اثر کمال یابد منم آنکه از دو عالم به کمال اختیارم خبرت هست خبرت هست که خون شد جگرم وز می عشق تو چون بی خبرم زآرزوی سر زلف تو مدام چون سر زلف تو زیر و زبرم نتوان گفت به صد سال آن غم کز سر زلف تو آمد به سرم می‌تپم روز و شب و می‌سوزم تا که بر روی تو افتد نظرم خود ز خونابه‌ی چشمم نفسی نتوانم که به تو در نگرم گر به روز اشک چو در می‌بارم می‌بر آید دل پر خون ز برم چون نبینم نظری روی تو من به تماشای خیال تو درم گر نخوردی غم این سوخته دل غم عشق تو بخوردی جگرم چند گویی که تو خود زر داری پشت گرمی تو غمت را چه خورم دور از روی تو گر درنگری پشت گرمی است ز روی چو زرم روی عطار چو زر زان بشکست که زری نیست به وجه دگرم زیر بار ستمت زیر بار ستمت می‌میرم روی در روی غمت می‌میرم شغل عشق تو چنان کرد مرا کایمن از مدح و ذمت می‌میرم زنده‌ی بی سر از آنم که چو شمع سر خود بر قدمت می‌میرم حرمت گرچه مرا روی نمود روی سوی حرمت می‌میرم آستین چند فشانی بر من که میان حشمت می‌میرم آستینت چو علم کرد مرا زار زیر علمت می‌میرم تا شدم زنده‌دل از خط خوشت سرنگون چون قلمت می‌میرم به ستم رزق هرگه که دهی می خورم وز ستمت می‌میرم دم عیسی است تورا وین عجب است تا چرا من ز دمت می‌میرم من بمیرم ز تو روزی صد بار تا نگویی که کمت می‌میرم لیک چون لعل توام زنده کند زین قدم دم به دمت می‌میرم درده از جام جمت آب حیات هین که بی جام جمت می‌میرم بی تو گر زنده بماندم نفسی هر نفس لاجرمت می‌میرم کرم عشق تو دیده است فرید بر امید کرمت می‌میرم دامن دل دامن دل از تو در خون می‌کشم ننگری ای دوست تا چون می‌کشم از رگ جان هر شبی در هجر تو سوی چشم خونفشان خون می‌کشم گرچه چون کاهی شدم از دست هجر بار غم از کوه افزون می‌کشم دور از روی تو هر دم بی تو من محنت و رنج دگرگون می‌کشم آن همه خود هیچ بود و درگذشت درد و غم این است کاکنون می‌کشم من که عطارم یقین می‌باشدم کین بلا از دور گردون می‌کشم کجایی ساقیا کجایی ساقیا می ده مدامم که من از جان غلامت را غلامم میم در ده تهی دستم چه داری که از خون جگر پر گشت جامم چه می‌خواهی ز جانم ای سمن بر که من بی روی تو خسته روانم چو بر جانم زدی شمشیر عشقت تمامم کن که رندی ناتمامم گهم زاهد همی خوانند و گه رند من مسکین ندانم تا کدامم ز ننگ من نگوید نام من کس چو من مردم چه مرد ننگ و نامم ز من چو شمع تا یک ذره باقی است نخواهد بود جز آتش مقامم مرا جز سوختن کاری دگر نیست بیا تا خوش بسوزم زانکه خامم دل عطار مرغی دانه چین است دریغ افتد چنین مرغی به دامم کجا بودم کجا بودم کجا رفتم کجاام من نمی‌دانم به تاریکی در افتادم ره روشن نمی‌دانم ندارم من درین حیرت به شرح حال خود حاجت که او داند که من چونم اگرچه من نمی‌دانم چو من گم گشته‌ام از خود چه جویم باز جان و تن که گنج جان نمی‌بینم طلسم تن نمی‌دانم چگونه دم توانم زد درین دریای بی پایان که درد عاشقان آنجا بجز شیون نمی‌دانم برون پرده گر مویی کنی اثبات شرک افتد که من در پرده جز نامی ز مرد و زن نمی‌دانم در آن خرمن که جان من در آنجا خوشه می‌چیند همه عالم و مافیها به نیم ارزن نمی‌دانم از آنم سوخته خرمن که من عمری درین صحرا اگرچه خوشه می‌چینم ره خرمن نمی‌دانم چو از هر دو جهان خود را نخواهم مسکنی هرگز سزای درد این مسکین یکی مسکن نمی‌دانم چو آن گلشن که می‌جویم نخواهد یافت هرگز کس ره عطار را زین غم بجز گلخن نمی‌دانم دل ز دستم رفت دل ز دستم رفت و جان هم، بی دل و جان چون کنم سر عشقم آشکارا گشت پنهان چون کنم هرکسم گوید که درمانی کن آخر درد را چون به دردم دایما مشغول درمان چون کنم چون خروشم بشنود هر بی خبر گوید خموش می‌طپد دل در برم می‌سوزدم جان چون کنم عالمی در دست من، من همچو مویی در برش قطره‌ای خون است دل، در زیر طوفان چون کنم در تموزم مانده جان خسته و تن تب زده وآنگهم گویند براین ره به پایان چون کنم چون ندارم یک نفس اهلیت صف النعال پیشگه چون جویم و آهنگ پیشان چون کنم در بن هر موی صد بت بیش می‌بینم عیان در میان این همه بت عزم ایمان چون کنم نه ز ایمانم نشانی نه ز کفرم رونقی در میان این و آن درمانده حیران چون کنم چون نیامد از وجودم هیچ جمعیت پدید بیش ازین عطار را از خود پریشان چون کنم به دریایی در اوفتادم به دریایی در اوفتادم که پایانش نمی‌بینم به دردی مبتلا گشتم که درمانش نمی‌بینم در این دریا یکی در است و ما مشتاق در او ولی کس کو که در جوید که جویانش نمی‌بینم چه جویم بیش ازین گنجی که سر آن نمی‌دانم چه پویم بیش ازین راهی که پایانش نمی‌بینم درین ره کوی مه رویی است خلقی در طلب پویان ولیک این کوی چون یابم که پیشانش نمی‌بینم به خون جان من جانان ندانم دست آلاید که او بس فارغ است از ما سر آنش نمی‌بینم دلا بیزار شو از جان اگر جانان همی خواهی که هر کو شمع جان جوید غم جانش نمی‌بینم برو عطار بیرون آی با جانان به جان بازی که هر کو جان درو بازد پشیمانش نمی‌بینم هر شبی وقت سحر هر شبی وقت سحر در کوی جانان می‌روم چون ز خود نامحرمم از خویش پنهان می‌روم چون حجابی مشکل آمد عقل و جان در راه او لاجرم در کوی او بی عقل و بی جان می‌روم همچو لیلی مستمندم در فراقش روز و شب همچو مجنون گرد عالم دوست جویان می‌روم هر سحر عنبر فشاند زلف عنبر بار او من بدان آموختم وقت سحر زان می‌روم تا بدیدم زلف چون چوگان او بر روی ماه در خم چوگان او چون گوی گردان می‌روم ماه رویا در من مسکین نگر کز عشق تو با دلی پر خون به زیر خاک حیران می‌روم ذره ذره زان شدم تا پیش خورشید رخش همچو ذره بی سر و تن پای کوبان می‌روم چون بیابانی نهد هر ساعتی در پیش من من چنین شوریده دل سر در بیابان می‌روم تا کی ای عطار از ننگ وجود تو مرا کین زمان از ننگ تو با خاک یکسان می‌روم ما ز عشقت ما ز عشقت آتشین دل مانده‌ایم دست بر سر پای در گل مانده‌ایم خاک راه از اشک ما گل گشت و ما پای در گل دست بر دل مانده‌ایم ناگهانی برق وصل تو بجست ما ندانستیم و غافل مانده‌ایم لاجرم از بس که بال و پر زدیم همچو مرغ نیم بسمل مانده‌ایم چون ز عشقت هیچ مشکل حل نشد دایما در کار مشکل مانده‌ایم عشق تو دریاست اما زان چه سود چون ز غفلت ما به ساحل مانده‌ایم کی تواند یافت عطار از تو کام چون نخستین گام منزل مانده‌ایم ما درد فروش ما درد فروش هر خراباتیم نه عشوه فروش هر کراماتیم انگشت‌زنان کوی معشوقیم وانگشت‌نمای اهل طاماتیم حیلت‌گر و مهره دزد و اوباشیم دردی‌کش و کم‌زن خراباتیم در شیوه‌ی کفر پیر و استادیم در شیوه‌ی دین خر خرافاتیم گه مرد کلیسیای و ناقوسیم گه صومعه‌دار عزی و لاتیم گه معتکفان کوی لاهوتیم گه مستمعان التحیاتیم گه مست خراب دردی دردیم گه مست شراب عالم الذاتیم با عادت و رسم نیست ما را کار ما کی ز مقام رسم و عاداتیم ما را ز عبادت و ز مسجد چه چه مرد مساجد و عباداتیم با این همه مفسدی و زراقی چه بابت قربت و مناجاتیم برخاست ز ما حدیث ما و من زیرا که نه مرد این مقاماتیم در حالت بیخودی چو عطاریم پروانه‌ی شمع نور مشکاتیم بس که جان بس که جان در خاک این در سوختیم دل چو خون کردیم و در بر سوختیم در رهش با نیک و بد در ساختیم در غمش هم خشک و هم تر سوختیم سوز ما با عشق او قوت نداشت گرچه ما هر دم قوی‌تر سوختیم چون بدو ره نی و بی او صبر نی مضطرب گشتیم و مضطر سوختیم چون ز جانان آتشی در جان فتاد جان خود چون عود مجمر سوختیم چون ز دلبر طعم شکر یافتیم دل چو عود از طعم شکر سوختیم چون دل و جان پرده‌ی این راه بود جان ز جانان دل ز دلبر سوختیم مدت سی سال سودا پخته‌ایم مدت سی سال دیگر سوختیم عاقبت چون شمع رویش شعله زد راست چون پروانه‌یی پر سوختیم پر چو سوخت آنگه درافکندیم خویش تا به‌کلی پای تا سر سوختیم خواه گو بنمای روی و خواه نه ما سپند روی او بر سوختیم چون به یک چو می‌نیرزیدیم ما خرمن پندار یکسر سوختیم چون شکست اینجا قلم عطار را اعجمی گشتیم و دفتر سوختیم ما بار دگر ما بار دگر گوشه‌ی خمار گرفتیم دادیم دل از دست و پی یار گرفتیم دعوی دو کون از دل خود دور فکندیم پس در ره جانان پی اسرار گرفتیم از هر دو جهان مهر یکی را بگزیدیم و از آرزوی او کم اغیار گرفتیم گفتند خودی تو درین راه حجاب است ترک خودی خویش به یکبار گرفتیم ای بس که چو پروانه‌ی پر سوخته از شمع در کوی رجا دامن پندار گرفتیم از کعبه‌ی جان چون که ندیدیم نشانی از کعبه‌ی ظاهر ره خمار گرفتیم از خرقه و تسبیح چو جز نام ندیدیم چه خرقه چه تسبیح که زنار گرفتیم زین دین به تزویر چو دل خیره فروماند اندر ره دین شیوه‌ی کفار گرفتیم چون هرچه جز او هست درین راه حجاب است پس ما به یقین مذهب عطار گرفتیم ما ننگ وجود روزگاریم ما ننگ وجود روزگاریم عمری به نفاق می‌گذاریم محنت‌زدگان پر غروریم شوریده‌دلان بیقراریم در مصطبه عور پاکبازیم در میکده رند درد خواریم جان باختگان راه عشقیم دلسوختگان سوکواریم ناخورده دمی شراب ایمان از ظلمت کفر در خماریم ایمان چه که با دلی پر از بت قولی به زبان همی برآریم ما ممن ظاهریم لیکن زنار به زیر خرقه داریم بویی به مشام ما رسیده است دیر است که ما در انتظاریم نه یار جمال می‌نماید نه در خور دستگاه یاریم نه پرده ز پیش ما برافتد نه در پس پرده مرد کاریم دردی که شمار کرد عطار تا روز شمار در شماریم ساقیا خیز ساقیا خیز که تا رخت به خمار کشیم تائبان را به شرابی دو سه در کار کشیم زاهد خانه‌نشین را به یکی کوزه درد اوفتان خیزان از خانه به بازار کشیم هوست هست که صافی دل و صوفی گردی خیز تا پیش مغان دردی خمار کشیم هر که را در ره اسلام قدم ثابت نیست به یکی جرعه میش در صف کفار کشیم هر که دعوی اناالحق کند و حق گوید انا گویان خودی را به سر دار کشیم چند داریم نهان زیر مرقع زنار وقت نامد که خط اندر خط زنار کشیم هیچکس را ندهد دنیی و دین دست بهم هرکه گوید که دهد، خنجر انکار کشیم گر تو دین می‌طلبی از سر دنیی برخیز که ز دین بار نیابیم مگر بار کشیم گر ازین شاخ گل وصل طمع می‌داریم اندرین راه غم عشق چو عطار کشیم وقت آن آمد وقت آن آمد که ما آن ماه را مهمان کنیم پیش او شکرانه جان خویش را قربان کنیم چون ز راه اندر رسد ما روی بر راهش نهیم وانگهی بر خاک راهش دیده خون‌افشان کنیم هرچه در صد سال گرد آورده باشیم این زمان گر همه جان است ایثار ره جانان کنیم گر نباشد ماحضر چیزی نیندیشیم از آن آتشی از دل برافروزیم و جان بریان کنیم شمع چون از سینه سوزد نقل از چشم آوریم باده چون از عشق باشد جام او از جان کنیم بر جمال دوست چندان می‌کشیم از جام جان کز تف او عقل را تا منتها حیران کنیم پای‌کوبان دست‌زن در های و هوی آییم مست هم پیاپی هم سراسر دورها گردان کنیم هر نفس بر بوی او عمری دگر پی افکنیم هر زمان بر روی او شادی دیگرسان کنیم گر در آن شب صبحدم ما را بود خلوت بسوز صبح را تا روز حشر از خون دل مهمان کنیم در نگنجد مویی آن دم گر بیاید ماه و چرخ ماه را بر در زنیم و چرخ را دربان کنیم در حضور او کسی ننشست تا فانی نشد گر سر مویی ز ما باقی بود تاوان کنیم چون حریفان جمله از مستی و هستی وا رهند جمله را بی خویشتن بر خویشتن گریان کنیم چون نه سر نه خرقه ماند از کمال نیستی خرقه را با سر بریم و کارها آسان کنیم گر دهد عطار را وصلی چنین یک لحظه دست هر که دردی دارد از درد خودش درمان کنیم در رهت حیران شدم در رهت حیران شدم ای جان من بی سر و سامان شدم ای جان من چون ندیدم از تو گردی پس چرا در تو سرگردان شدم ای جان من در فروغ آفتاب روی تو ذره‌ی حیران شدم ای جان من در هوای روی تو جان بر میان از میان جان شدم ای جان من خویش را چون خام تو دیدم ز شرم با دلی بریان شدم ای جان من تا تو را جان و دل خود خوانده‌ام بی دل و بی جان شدم ای جان من چون سر زلف توام از بن بکند بی سر و بن زان شدم ای جان من من بمیرم تا چرا با درد تو از پی درمان شدم ای جان من چون رخت پیدا شد از بی طاقتی در کفن پنهان شدم ای جان من بر امید آنکه بر من بگذری با زمین یکسان شدم ای جان من خاک شد عطار و من بر درد او ابر خون افشان شدم ای جان من در رهت حیران شدم در رهت حیران شدم ای جان من بی سر و سامان شدم ای جان من چون ندیدم از تو گردی پس چرا در تو سرگردان شدم ای جان من در فروغ آفتاب روی تو ذره‌ی حیران شدم ای جان من در هوای روی تو جان بر میان از میان جان شدم ای جان من خویش را چون خام تو دیدم ز شرم با دلی بریان شدم ای جان من تا تو را جان و دل خود خوانده‌ام بی دل و بی جان شدم ای جان من چون سر زلف توام از بن بکند بی سر و بن زان شدم ای جان من من بمیرم تا چرا با درد تو از پی درمان شدم ای جان من چون رخت پیدا شد از بی طاقتی در کفن پنهان شدم ای جان من بر امید آنکه بر من بگذری با زمین یکسان شدم ای جان من خاک شد عطار و من بر درد او ابر خون افشان شدم ای جان من دوش درآمد دوش درآمد ز درم صبحگاه حلقه‌ی زلفش زده صف گرد ماه زلف پریشانش شکن کرده باز کرده پریشان شکنش صد سپاه از سر زلفش به دل عاشقان مژده رسان باد صبا صبحگاه مست برم آمد و دردیم داد تا دلم از درد برآورد آه گفت رخم بین که گر از عشق من توبه کنی توبه بتر از گناه گفتمش ای جان چکنم تا مرا زین می نوشین بدهی گاه گاه گفت ز خود فانی مطلق بباش تا برسی زود بدین دستگاه ساقیا گر پخته‌ای ساقیا گر پخته‌ای می خام ده جان بی آرام را آرام ده خیزو بزمی در صبوحی راست کن یک صراحی باده ما را وام ده صبح پیدا گشت و شب اندر شکست خفتگان مست را دشنام ده چون بخواهی ریخت همچون گل ز بار بار کم کش باده‌ی گلفام ده همچو گل شو باده‌ی گلفام نوش همچو بلبل سوی گل پیغام ده داد خود بستان که ایام گل است یا نه خوش خوش داد این ایام ده گر سراسر نیست دردی در فکن نیم مستان را پیاپی جام ده چون اجل دامی گلوگیر آمده است چون درآید وقت تن در دام ده خاطر عطار سودا می‌پزد سوخت از غم هین شرابش خام ده ای اشتیاق رویت ای اشتیاق رویت از چشم خواب برده یک برق عشق جسته صد سد آب برده بر نطع کامرانی نور رخت به یک دم دست هزار عذرا از آفتاب برده چندین هزار عاشق بر روی تو درین ره در خاک و خون فتاده سر در نقاب برده ای در غرور دل را داده شراب غفلت پس دل بده که او را مست خراب برده شرمت همی نیامد کاندر چنین مقامی مردان به سر دویده تو سر به خواب برده عطار را درین ره اندر حجاب ره نیست گرچه دلی است او را پی با حجاب برده من کیم من کیم اندر جهان سرگشته‌ای در میان خاک و خون آغشته‌ای در ریای خود منافق پیشه‌ای در نفاق خود ز حد بگذشته‌ای شهرگردی خودنمایی رهزنی مفلسی بی پا و سر سرگشته‌ای در ازل گویی قلم رندم نبشت کاشکی هرگز قلم ننبشته‌ای یک سر سوزن ندیدم روی دوست پس چرا گم کرده‌ام سر رشته‌ای برهمی جوید دلم ناکشته تخم کاشکی یک تخم هرگز کشته‌ای کیست عطار این سخن را هیچکس با دلی خاکی به خون بسرشته‌ای جانا دلم ببردی جانا دلم ببردی و جانم بسوختی گفتم بنالم از تو زبانم بسوختی اول به وصل خویش بسی وعده دادیم واخر چو شمع در غم آنم بسوختی چون شمع نیم کشته و آورده جان به لب در انتظار وصل چنانم بسوختی کس نیست کز خروش منش نیست آگهی آگاه نیستی که چه سانم بسوختی جانم بسوخت بر من مسکین دلت نسوخت آخر دلت نسوخت که جانم بسوختی تا پادشا گشتی بر دیده و دلم اینم به باد دادی و آنم بسوختی گفتم که از غمان تو آهی برآورم آن آه در درون دهانم بسوختی گفتی که با تو سازم و پیدا شوم تو را پیدا نیامدی و نهانم بسوختی یکدم بساز با دل عطار و بیش ازین آتش مزن که عقل و روانم بسوختی ای همه راحت روان، ای همه راحت روان، سرو روان کیستی ملک تو شد جهان جان، جان و جهان کیستی اینت جمال دلبری مثل تو کس ندیده‌ام هیچ ندانم ای پسر تا تو از آن کیستی از لب همچو شکرت پر گهر است عالمی ای گهر شریف جان گوهر کان کیستی بی تو چو جان و دل توی سیر شدم ز جان و دل ای دل و جان من بگو تا دل وجان کیستی ای زده راه بر دلم نرگس نیم مست تو رهزن دل شدی مرا روح روان کیستی عطار از هوای خود سود و زیان ز دست داد از پی وصل و هجر خود سود و زیان کیستی جانا جانا دهنی چو پسته داری در پسته گهر دو رسته داری صد شور به پسته در فتاده است زان قند که مغز پسته داری قندیم فرست و مرهمی ساز زین بیش مرا چه خسته داری در هر سر موی زلف شستت صد فتنه‌ی نانشسته داری گفتی به درست عهد کردم صد عهد چنین شکسته داری در تاز و جهان بگیر کز حسن صد ابلق تنگ بسته داری یک گل ندهی ز رخ به عطار وانگاه هزار دسته داری پروانه شبی پروانه شبی ز بی قراری بیرون آمد به خواستاری از شمع سوال کرد کاخر تا کی سوزی مرا به خواری در حال جواب داد شمعش کای بی سر و بن خبر نداری آتش مپرست تا نباشد در سوختنت گریفتاری تو در نفسی بسوختی زود رستی ز غم و ز غمگساری من مانده‌ام ز شام تا صبح در گریه و سوختن به زاری گه می‌خندم ولیک بر خویش گه می‌گریم ز سوکواری می‌گویندم بسوز خوش خوش تا بیخ ز انگبین برآری هر لحظه سرم نهند در پیش گویند چرا چنین نزاری شمعی دگر است لیک در غیب شمعی است نه روشن و نه تاری پروانه‌ی او منم چنین گرم زان یافته‌ام مزاج زاری من می‌سوزم ازو تو از من این است نشان دوستداری چه طعن زنی مرا که من نیز در سوختنم به بیقراری آن شمع اگر بتابد از غیب پروانه بسی فتد شکاری تا می‌ماند نشان عطار می‌خواهد سوخت شمع واری دوش سرمست دوش سرمست به وقت سحری می‌شدم تا به بر سیم‌بری تیز کرده سر دندان که مگر بربایم ز لب او شکری چون ربودم شکری از لب او بنشستم به امید دگری جگرم سوخت که از لعل لبش شکری می نرسد بی جگری گاهگاهی شکری می‌دهدم بر سر پای روان در گذری زین چنین بوسه چه در کیسه کنم وای از غصه‌ی بیدادگری زان همه تنگ شکر کو راهست از قضا قسم من آمد قدری تا خبر یافته‌ام از شکرش نیست از هستی خویشم خبری کارم از دست شد و کار مرا نیست چون دایره پایی و سری وقت نامد که شوم جمله‌ی عمر همچو نی با شکری در کمری ماه‌رویا دل عطار بسوخت مکن و در دل او کن نظری چه عجب کسی تو چه عجب کسی تو جانا که ندانمت چه چیزی تو مگر که جان جانی که چو جان جان عزیزی ز کجات جویم ای جان که کست نیافت هرگز ز که خواهمت که با کس ننشینی و نخیزی تن و جان برفته از هش ز تو تا تو خود چه گنجی دل و دین بمانده واله ز تو تا تو خود چه چیزی بنگر که چند عاشق ز تو خفته‌اند در خون ز کمال غیرت خود تو هنوز می ستیزی چه کشی مرا که من خود ز غم تو کشته گردم چو منی بدان نیرزد که تو خون من بریزی چو ز زلف خود شکنجی به میان ما فکندی به میان در آی آخر ز میان چه می‌گریزی چو نیافت جان عطار اثری ز ذوق عشقت بفروخت ز اشتیاقت ز دل آتش غریزی دست نمی‌دهد دست نمی‌دهد مرا بی تو نفس زدن دمی زانکه دمی که با توام قوت من است عالمی صبح به یک نفس جهان روشن از آن همی کند کز سر صدق هر نفس با تو برآورد دمی نی که دو کون محو شد در بر تو چو سایه‌ای بس که برآورد نفس پیش چو تو معظمی از سر جهل هر کسی لاف زند ز قرب تو عرش مجید ذره‌ای بحر محیط شبنمی چون بنشیند آفتاب از عظمت به سلطنت سایه‌ی او چه پیش و پس ذره چه بیش و چه کمی نقطه‌ی قاف قدرتت گر قدم و دمی زند هر قدمی و احمدی هر نفسی و آدمی چون نفست به نفخ جان بر گل آدم اوفتاد اوست ز هر دو کون و بس هم‌نفسی و محرمی لیک اگر دو کون را سوخته‌ای کنی ازو آدم زخم خورده را نیست امید مرهمی زانکه ز شادیی که او دور فتاد اگر رسد هر نفسیش صد جهان هر نفسش بود غمی چون همه چیزها به ضد گشت پدید لاجرم سور چو بود آنچنان هست چنینش ماتمی تا به کی ای فرید تو دم زنی از جهان جان دم چه زنی چو نیستت در همه کون همدمی ای جان جان جانم ای جان جان جانم تو جان جان جانی بیرون ز جان جان چیست آنی و بیش از آنی پی می‌برد به چیزی جانم ولی نه چیزی تو آنی و نه آنی یا جانی و نه جانی بس کز همه جهانت جستم به قدر طاقت اکنون نگاه کردم تو خود همه جهانی گنج نهانی اما چندین طلسم داری هرگز کسی ندانست گنجی بدین نهانی نی نی که عقل و جانم حیران شدند و واله تا چون نهفته ماند چیزی بدین عیانی چیزی که از رگ من خون می‌چکید کردم فانی شدم کنون من باقی دگر تو دانی کردم محاسن خود دستار خوان راهت تا بو که از ره خود گردی برو فشانی در چار میخ دنیا مضطر بمانده‌ام من گر وارهانی از خود دانم که می‌توانی عطار بی نشان شد از خویشتن بکلی بویی فرست او را از کنه بی نشانی دردی است دردی است درین دلم نهانی کان درد مرا دوا تو دانی تو مرهم درد بیدلانی دانم که مرا چنین نمانی من بنده‌ی بی کس ضعیفم تو یار کسان بی کسانی گر مورچه‌ای در تو کوبد آنی تو که ضایعش نمانی از من گنه آید و من اینم وز تو کرم آید و تو آنی یارب به در که باز گردم گر تو ز در خودم برانی از خواندن و راندنم چه باک است خواه این کن و خواه آن تو دانی گویم "ارنی" و زار گریم ترسم ز جواب "لن ترانی" پیری بشنید و جان به حق داد عطار سخن مگو که جانی ای ساقی ای ساقی از آن قدح که دانی پیش آر سبک مکن گرانی یک قطره شراب در صبوحی باشد که به حلق ما چکانی زان پیش خمار در سر آید یک باده به دست ما رسانی بگذر تو ز خویش و از قرابات پیش آر قرابه‌ی مغانی در عقل مغیش تا نبینی وز علم مجوس تا نخوانی کین جای نه جای قیل و قال است کافسانه کنی و قصه خوانی این جای مقام کم زنان است تو مرد ردا و طیلسانی ساقی تو بیا و بر کفم نه یک کوزه‌ی آب زندگانی یک قطره‌ی درد اگر بنوشی یابی تو حیات جاودانی ساقی شو و راوقی در انداز زان لعل چو در که می‌چکانی عطار بیا ز پرده بیرون تا چند سخن ز پرده رانی به هر کویی به هر کویی مرا تا کی دوانی ز هر زهری مرا تا کی چشانی چو زهرم می‌چشاند چرخ گردون به تریاک سعادت کی رسانی گهی تابوتم اندازی به دریا گهی بر تخت فرعونم نشانی برآری برفراز طور سینا شراب الفت وصلم چشانی چو بنده مست شد دیدار خود را خطاب آید که موسی لن‌ترانی ایا موسی سخن گستاخ تا چند نه آنی که شعیبم را شبانی من آنم که شعیبت را شبانم تو آنی که شبانی را بخوانی منم موسی تویی جبار عالم گرم خوانی ورم رانی تو دانی شبانی را کجا آن قدر باشد که تو بی‌واسطه وی را بخوانی سخن گویی بدو در طور سینا درو در و گهر سازی نهانی ایا موسی تو رخت خویش بربند که تا خود را به منزلگه رسانی نه ایوبم که چندین صبر دارم نیم یوسف که در چاهم نشانی برون آمد گل زرد از گل سرخ مکن در باغ ویران باغبانی نشان وصل ما موی سفید است رسول آشکارا نه نهانی زهی عطار کز بحر معانی به الماس سخن در می‌چکانی گفتم بخرم غمت گفتم بخرم غمت به جانی بر من بفروختی جهانی مفروش چنان برآن که پیوست عشوه خرد از تو هر زمانی بنواز مرا که بی تو برخاست چون چنگ ز هر رگم فغانی نی نی چو ربابم از غم تو یعنی که رگی و استخوانی ای دوست روا مدار دل را نومید ز چون تو دلستانی دستی بر نه اگر کنم سود دانم نبود تو را زیانی یا نی سبکم بکن ز هستی تا چند ز رحمت گرانی چون شمع مرا ز عشق می‌سوز تا می‌ماند ز من نشانی عطار چو بی نشان شد از عشق از محو رسد سوی عیانی هر نفسی شور عشق هر نفسی شور عشق در دو جهان افکنی آتش سودای خویش در دل و جان افکنی جان و دل خسته را ز آرزوی خویشتن گه به خروش آوری گه به فغان افکنی گر به سر کوی خویش پرده‌ی عشاق را گل کنی از خاک و خون کار به جان افکنی گر بگشایی ز بند گوهر دریای عشق بی دل و جان صد هزار سر عیان افکنی هر نفسی روی خویش باز بپوشی به زلف تا دل عطار را در خفقان افکنی جان به لب آورده‌ام جان به لب آورده‌ام تا از لبم جانی دهی دل ز من بربوده‌ای باشد که تاوانی دهی از لبت جانی همی خواهم برای خویش نه زانکه هم بر تو فشانم گر مرا جانی دهی تو همی خواهی که هر تابی اندر زلف توست همچو زلف خویش در کار پریشانی دهی من چو گویی پا و سر گم کرده‌ام تا تو مرا زلف بفشانی و از هر حلقه چوگانی دهی من کیم مهمان تو، تو تنگ‌ها داری شکر می‌سزد گر یک شکر آخر به مهمانی دهی من سگ کوی توام شیری شوم گر گاه گاه چون سگان کوی خویشم ریزه‌ی خوانی دهی چون نمی‌یابند از وصل تو شاهان ذره‌ای نیست ممکن گر چنان ملکی به دربانی دهی من که باشم تا به خون من بیالایی تو دست این به دست من برآید گر تو فرمانی دهی کی رسم در گرد وصل تو که تا می‌بنگرم هر دمم تشنه جگر سر در بیابانی دهی داد از بیداد تو عطار مسکین دل ز دست دست آن داری که تو داد سخن دانی دهی ز عشقت سوختم ز عشقت سوختم ای جان کجایی بماندم بی سر و سامان کجایی نه جانی و نه غیر از جان چه چیزی نه در جان نه برون از جان کجایی ز پیدایی خود پنهان بماندی چنین پیدا چنین پنهان کجایی هزاران درد دارم لیک بی تو ندارد درد من درمان کجایی چو تو حیران خود را دست گیری ز پا افتاده‌ام حیران کجایی ز بس کز عشق تو در خون بگشتم نه کفرم ماند و نه ایمان کجایی بیا تا در غم خویشم ببینی چو گویی در خم چوگان کجایی ز شوق آفتاب طلعت تو شدم چون ذره سرگردان کجایی شد از طوفان چشمم غرقه کشتی ندانم تا درین طوفان کجایی چنان دلتنگ شد عطار بی تو که شد بر وی جهان زندان کجایی دوش از سر بیهوشی دوش از سر بیهوشی و ز غایت خودرایی رفتم گذری کردم بر یار ز شیدایی قلاش و قلندرسان رفتم به در جانان حلقه بزدم گفتا نه مرد در مایی گفتم که مرا بنما دیدار که تا بینم گفتا برو و بنشین ای عاشق هرجایی این چیست که می‌گویی وین چیست که می‌جویی مانا که دگر مستی یا واله و سودایی با قالب جسمانی با ما نرود کاری جسمانی و روحانی بگذار به یغمایی رو خرقه‌ی جسمت را در آب فنا می‌زن تا بو که وجودت را از غیر بپالایی تا با تو تو خواهی بود بنشین چو دگر یاران از خود چو شدی بیخود برخیز چه می‌یابی سیلی جفا می‌خور گر طالب این راهی از نوح بلا مگریز گر عاشق دریایی ناقوس هوا بشکن گر زانکه نه گبری تو زنار ریا بگسل گر زانکه نه ترسایی دردی‌کش درد ما در راه کسی باید کو هست چو سربازان جان داده به رسوایی تو زاهد و مستوری در هستی خود مانده تا نیست نگردی تو کی محرم ما آیی خود را چو تو نشناسی حقا که چو نسناسی بیخود شو و پس خود را بنگر که چه زیبایی هم خوانچه‌کش صنعی هم مائده و خوانی هم مخزن اسراری هم مطرح یغمایی آیینه‌ی دیداری جسم تو حجاب توست اندر تو پدید آید چون آینه بزدایی رخ تو چگونه ببینم رخ تو چگونه ببینم که تو در نظر نیایی خبر تو از که پرسم که تو در خبر نیایی وطن تو از که جویم که تو در وطن نگنجی نرسی به کس چو دانم که تو خود به سر نیایی چه کسی تو باری ای جان که ز غایت کمالت چو به وصف تو درآیم تو به وصف در نیایی گهری عجب تر از تو نشنیدم و ندیدیم که به بحر در نگنجی و ز قعر بر نیایی چو به پرده در نشینی چه بود که عاشقان را چو شکر همی نبخشی نمک جگر نیایی همه دل فرو گرفتی به تو کی رسم که گر من در دل بسی بکوبم تو ز دل به در نیایی تو بیا که جان عطار اگرت خوش آمد از وی به تو بخش آن ولیکن تو بدین قدر نیایی ای آفتاب رویت ای آفتاب رویت از غایت نکویی افزون ز هرچه دانی برتر ز هرچه گویی گر نیکویی رویت یک ذره رخ نماید دو کون مست گردد از غایت نکویی یارب چه آفتابی کاندر دو کون هرگز در چشم جان نیاید مثلت به خوبرویی چون از کمال غیرت بر جان کمین گشایی از خون عاشقانت روی زمین بشویی عطار در ره او از هر دو کون بگذر وانگه ز خود فنا شو گر مرد راه اویی هر دمم مست هر دمم مست به بازار کشی راستی چست و به هنجار کشی می عشقم بچشانی و مرا مست گردانی و در کار کشی گاهم از کفر به دین باز آری گاهم از کعبه به خمار کشی گاهم از راه یقین دور کنی گاهم اندر ره اسرار کشی گه ز مسجد به خرابات بری گاهم از میکده در غار کشی چون ز اسلام منت ننگ آید از مصلام به زنار کشی چون مرا ننگ ره دین بینی هر دمم در ره کفار کشی بس که پیران حقیقت‌بین را اندرین واقعه بر دار کشی ای دل سوخته گر مرد رهی خون خوری تن زنی و بار کشی بر امید گل وصلش شب و روز همچو گلبن ستم خار کشی آتش اندر دل ایام زنی خاک در دیده‌ی اغیار کشی بویی از مجمره‌ی عشق بری باده بر چهره‌ی دلدار کشی غم معشوق که شادی دل است در ره عشق چو عطار کشی

• توجه : با دوبار كلیك بر روی یك  واژه ، معانی مختلف آن در اختیار شما قرار خواهد گرفت.