مراحل سلوك كه صوفیه در عرفان و طریقت طی می كنند ،از مرحله " تبتل " ( = قطع ارتباط با متاع دنیا ) آغاز می شود كه البته حالت یقظه و توبه هم غالباً مقدمه آن است و در سلسله توالی منازل تا مرتبه " فناء " كه تقریباً آخرین مرحله ترقی در مقامات سالك در سیر الی اللـه است ، ادامه می یابد . اما سیر الی الله البته نهایت دارد ، جز آنكه مشایخ قوم در فراسوی سیر الی اللـه به آنچه سیر فی اللـه می خوانند ، نیز قائل شده اند كه گویند غیب هویت سالك و سیر در اسماء و صفات حق است و این سیر نهایت ندارد، چرا كه سیر در لانهایه است.
مقامات سلوك هم نزد صوفیه از توالی و تكرر احوال ( = حالات ) حاصل می شود كه واردات غیرثابت و سریع الزوال غیبی و قلبی هستند ، لیكن عروض مكرر آنها را برای سالك مستعد ، تبدیل به مقام می كند و موجب ادامه سلوك و ترقی سالك در احوال می‌شود. در این میان سیر الی اللـه از مقوله سیر خاص اهل تصوف است ؛ سیر فی اللـه بیشتر جنبه عرفان محض دارد و به مقوله سلوك اهل معرفت مربوط است. شمار منازل و مقامات سلوك هم در سیر الی اللـه محدود نیست ؛ بعضی آن را شامل 100 منزل خوانده‌اند، از بدایات تا نهایات ، بعضی مواقف را شامل 1000 مقام شمرده‌اند. به هر حال‌، شمار منازل و مواقف بر حسب استعداد سالك و توالی احوال و واردات آنها تفاوت دارد و در بعضی اقوال از استمرار طی این مقامات تعبیر به سفر كرده ، و مراتب آن را اسفار اربعه خوانده‌اند و عنوان اسفار اربعه صدرالدین شیرازی در تقریر حكمت متعالیه وی مبنی بر آن است و اسفار اربعه او را بر مبنای سیر در مراتب عرفان نشان می دهد .

احوال مشایخ در سیر این اسفار و مقامات تفاوت دارد و در آنچه از اقوال و مقامات آنها در این باب نقل است ، مبالغه و مسامحه مریدانه هم راه دارد . از بسیاری از این مشایخ مقامات و مقالات مستقلی هست ، مثل مقامات ابوسعید ابوالخیر ( اسرار التوحید ) ، مقامات ابن خفیف ، ( سیرت شیخ الكبیر ) ، فردوس المرشدیه در مقامات ابواسحاق كازرونی ، نورالعلوم در مقامات ابوالحسن خرقانی ، مقامات شیخ احمد جام ، مقامات اوحدالدین كرمانی و مناقب العارفین در احوال مولانا جلال الدین كه نظایر بسیار دارند و احوال بعضی مشایخ نیز در كتابهای طبقات صوفیه آمده است كه طبقات ابوعبدالرحمان سلمی ، طبقات خواجه عبداللـه انصاری ، تذكره الاولیاء عطار ، نفحات الانس جامی ، رشحات عین الحیات و طرائق الحقائق از آن جمله است و تاریخ تصوف را در بررسی مجموع اینگونه آثار ، با توجه به رسالات و كتب خود مشایخ و طرز تلقی اهل اعصار از اقوال و تعالیم آنها می توان دنبال كرد .

http://icro.ir/?m=409&c=242&t=3