در قرون وسطی البته طرق مختلف تصوف در اسپانیا و صقلیه وجود داشت و اثری عظیم نیز از خود بر روی عرفان یهودی و مسیحی به جا گذاشت ، لیكن این طرق مانند دیگر جوانب اسلام از قرن 16 م از بین رفت و وجود تصوف در آلبانی و سایر بلاد بالكان نیز رابطه‌ای با اروپای غربی نداشت . آشنایی با ادبیات صوفیانه در اروپای غربی از قرن 18 م آغاز شد و در قرن 19 م گسترش یافت و تا به امروز به بسط دایرة نفوذ خود ادامه می‌دهد . ولی گسترش طرق تصوف در غرب اروپا از دهة اول این قرن و گرویدن گروهی معدود ، ولی صاحب نظر و متنفذ از اروپاییان به طریقة شاذلیه آغاز می‌شود و به تدریج طرق دیگر مانند چشتیه و سپس قادریه و نقشبندیه و در دهه‌های اخیر برخی طرق ایرانی مانند طریقة نعمت اللهی در خاك اروپای غربی ریشه می‌دوانند . گفتنی است كه مكتب تفكر سنتی كه با نام رنه گنون ـ كه پایان عمر خود را در قاهره با نام اسلامیش عبدالواحد یحیی سپری كرد و در همانجا مدفون شد ـ عجین است ، ریشه‌اش در تعالیم شاذلی است و بزرگ‌ترین مدافعان اسلام سنتی در غرب مانند فریدهوف شووان و تیتوس بوركهارت و مارتین لینگز متعلق به همین شاخة معنوی هستند . در سالیان اخیر گرویدن گروهی معتنابه از نویسندگان و متفكران و هنرمندان اروپایی به اسلام از طرق تصوف همچنان ادامه دارد و تفكر صوفیانه ـ مخصوصاً آنچه از بركت وجود ابن عربی و مولانا جلال الدین بلخی رومی سرچشمه می‌گیرد ـ به صورت روز افزون ترجمه شده ، و مورد توجه است . در طی چند سال اخیر شمار ترجمه و تحلیلهای عرفان ابن عربی و مكتب او مخصوصاً در فرانسه حیرت آور بوده است ، و در همین حال در انگلستان انجمن ابن عربی تاسیس شده است كه علاوه بر چاپ مجله‌ای كه به افكار این عارف بزرگ اختصاص دارد ، كنفرانسهای سالانه نیز پیرامون افكار و آثار او در اروپا و آمریكا منعقد می‌سازد .
توجه به آثار هنری صوفیانه نیز باب مهمی را برای آشنایی با معارف اسلامی و خود دین اسلام می‌گشاید . علاوه بر شعر كه از عربی و فارسی به صورت روز افزون به زبانهای اروپایی ترجمه می‌شود ـ به نحوی كه در 1997 م آثار منظوم مولانا بیش از هر شاعر دیگر حتی شكسپیر در آمریكا فروش رفته است ـ توجه زیادی به موسیقی عرفانی ایرانی و عربی و تركی و هندی وجود دارد و حتی سماع مولویه مقامی والا در محافل هنری غرب به دست آورده است و همة این تراوشهای ذوقی و هنری ارتباطی مستقیم با اسلام دارد و یكی از بهترین وسیله‌های شناخت اسلام است و این امر همان قدر در مورد آمریكا صدق می‌كند كه در مورد اروپا .