تصنیف های قدیمی ایران

در دستگاه همایون


موضوع:	موسقی
ناشر:	کوله پشتی
معرفی کتاب:	تصنیف های قدیمی ایران در دستگاه همایون؛ نام کتابی است به اهتمام مهدی نمازی، که انتشارات کوله پشتی آن را در بهار 88 چاپ کرده است. دستگاه همایون و یا به تعبیری "دستگاه عشاق"، با حالت محزون و اسرار آمیز خود گوشه‌های متعددی دارد که گوشه "بیداد" اوج این دستگاه تلقی می‌شود. آثار ارزشمندی از موسیقی ایرانی در سده قبل در این دستگاه ساخته و اجرا شده‌اند. "رنگ فرح" از جمله این آثار است. از لحاظ مرکب خوانی این دستگاه به دستگاه‌های سه‌گاه و شور ارتباط دارد و وسعت این دستگاه را بیشتر می‌کند. یکی از آوازهای ایرانی که اسم آن در کتب موسیقی هست آواز اصفهان است که آن را از متعلقات دستگاه همایون دانسته‌اند. یکی دیگر از آوازهایی که از متعلقات دستگاه همایون است، آواز شوشتری است. نت شروع این دستگاه به طور معمول "فا" است. البته این دستگاه در کوک‌های دیگری با نام‌های همایون "دو" و "رِ" نیز نواخته می‌شود. در ردیف مرحوم کریمی از شوشتری به عنوان یکی از گوشه‌های این دستگاه نام برده شده است. گوشه‌های ردیفی این دستگاه عبارت‌اند از: 1. چهارمضراب 2. درآمد اول 3. درآمد دوم: زنگ شتر 4. موالیان 5. چکاوک 6. طرز 7. بیداد 8. بیداد کت 9. نی‌داود 10. باوی 11. سوز و گداز 12. ابول چپ 13. لیلی و مجنون 14. راوندی 15. نوروز عرب 16. نوروز صبا 17. نوروز خارا 18. نفیر 19. فرنگ و شوشتری گردان 20. شوشتری 21. جامه‌دران 22. راز و نیاز 23. میگلی 24. موالف 25. بختیاری با موالف 26. عزال 27. دناسری 28. رنگ فرح تصنیف هایی که در این کتاب آورده شده: • غربت • خون ارغوان، شاعر: نامعلوم(یک زندانی سیاسی) • سرگشته، آهنگساز: همایون خرم و شاعر: هوشنگ ابتهاج • خزان عشق: آهنگساز: بدیع زاده و شاعر: رهی معیری • کیه کیه در می زنه؟، آهنگساز و شاعر: علی اکبر شیدا • کاروان شهید، آهنگساز: محمد رضا لطفی و شاعر: محمد ذکایی • یه دل اینجا یه دل اونجا، آهنگساز و شاعر: جهانبخش پازوکی • تنها منشین، آهنگساز: علی تجویدی و شاعر: معینی کرمانشاهی • مستی رویا، آهنگساز: روح الله خالقی و شاعر: ابوالحسن ورزی • آمد نوبهار، آهنگساز: مهدی خالدی و شاعر: نواب صفا • آی سر کتل: آهنگ محلی ممسنی • شب مهتاب، آهنگساز و شاعر: علی اکبر شیدا • غوغای ستارگان، آهنگساز: همایون خرم و شاعر: کریم فکور • بازگشته، آهنگساز: علی تجویدی و شاعر: معینی کرمانشاهی • شور عاشقانه، آهنگساز مرتضی نی داوود و شاعر: فریدون مشیری • شانه، آهنگساز: عباس شاپوری و شاعر: ناصر رستگارنژاد • چنگ رودکی: آهنگساز: روح الله خالقی و شاعر: رودکی • به اصفهان رو، آهنگساز: عبدالحسین برازنده و شاعر: ملک الشعرای بهار • بیداد زمان، آهنگساز: پرویز یاحقی و شاعر: بیژن ترقی • به شهر و دیاری ببر تو مرا، آهنگساز: همایون خرم و شاعر: بهار یگانه • پاییز آمد • پرسون پرسون • بهار دلنشین، آهنگساز: روح الله خالقی و شاعر: بیژن ترقی • جان مریم، آهنگساز: کامبیز مژدهی و شاعر: محمد نوری • سلطان قلبها، آهنگساز: انوشیروان روحانی و شاعر: محمد علی شیرازی • گل گلدون من شکسته در باد، آهنگساز: فریبرز لاچینی • لیلی منال، آهنگساز: جواد معروفی • (با الهام از یک نوازنده ی دوره گرد بابلی) و شاعر: پرویز وکیلی • نادیده رخت، آهنگساز و شاعر: شیدا منسوب به تاج السلطنه • رزم مشترک: آهنگساز پرویز مشکاتیان و شاعر: برزین آذرمهر • می نوش که عمر جاودانی، شاعر: خیام – حافظ • در هوایت بی قرارم، آهنگساز جلیل عندلیبی و شاعر مولانا • افسانه، آهنگساز: صدیق تعریف و شاعر: سیمین بهبهانی • مرگ عشاق، آهنگساز: مجید وفادار • در راه عاشقان ، آهنگساز: همایون خرم و شاعر: تورج نگهبان • شکایت نی، آهنگساز: علینقی وزیری و شاعر: مولانا • خنچه بیارید، آهنگساز: عطاءالله خرم و شاعر: سیروس آرین پور • افسانه، آهنگساز: امین الله رشیدی و شاعر: تورج نگهبان • من ندانستم از اول، آهنگساز: علی اکبر شیدا و شاعر: سعدی • آهنگساز: شهرام ناظری و شاعر: مجذوب علیشاه • عشق: آهنگساز و شاعر: فضل اله توکل • ناوک مژگان، آهنگ قدیمی منسوب به شیدا • اشک من هویدا شد، آهنگساز: همایون خرم و شاعر: بیژن ترقی • ماه غلام رخ زیبای توست، آهنگساز شیدا و شاعر: فروغی بسطامی

ـــــــــــــــــــــــــــــــ

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ